TY - JOUR ID - 108394 TI - تحلیل فضایی تداوم بارش‌های جوی دورۀ سرد سال در ایران در بازۀ آماری (1987-2016) JO - مجله آمایش جغرافیایی فضا JA - GPS LA - fa SN - 2538-5739 AU - ثقفی, مریم AU - علیجانی, بهلول AU - مرادی, محمد AU - براتی, غلامرضا AD - دانشجوی دکتری آب‌وهواشناسی ، گروه جغرافیای طبیعی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران AD - استاد گروه جغرافیای طبیعی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران AD - دانشیار، پژوهشکده هواشناسی، تهران، ایران AD - دانشیار، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران Y1 - 2021 PY - 2021 VL - 11 IS - 40 SP - 41 EP - 54 KW - الگوی‌فضایی KW - دوام‌بارش KW - روز‌بارشی KW - ایران DO - 10.30488/gps.2020.178604.3027 N2 - بارش در بقای سامانه‌های زمین نقش بنیادی دارد و تأمین‌کنندۀ آب برای بقای حیات روی کره خاکی است. اهمیت تداوم بارش به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک که شامل بخش اعظم ایران است، بیش از حجم آن است. هدف از این پژوهش، شناسایی نواحی بارشی ایران از نظر تداوم بارش و بررسی ویژگی‌های تداوم بارش، در هر ناحیه است. جهت بررسی تداوم بارش‌های ایران و با تعریف روز بارشی با عنوان «روز دارای بارش برابر یا بیشتر از 5/0 میلی‌متر»، از داده‌های بارش روزانۀ 80 ایستگاه همدید کشور طی 6 ماه سرد سال  از اکتبر تا مارس در بازه­ای 30 ساله (2016 - 1987) استفاده شد. تنظیم داده‌ها در جداول روزانه در مرحلۀ اول، امکان برنامه‌نویسی را در محیط MATLAB برای تفکیک بارش‌ها در گروه‌های دهگانه از «یک‌روزه» تا «ده­روزه» فراهم کرد و در مرحلۀ دوم در محیط SPSS بر اساس ویژگی‌های فراوانی، مقدار و میانگین بارش‌ها در گروه‌های یاد شده، با روش ادغام وارد، خوشه‌بندی انجام شد. اجرای فرآیند خوشه­بندی روی تداوم‌های بارش ایران نشان داد که 7 پهنۀ بارشی تقریبا همگن در ایران وجود دارد، که در پراکنش آنها اثر عوامل برجا از نوع آب‌وهوایی برجا و بیرونی شامل عرض جغرافیایی، ناهمواری‌ها، مسیر سامانه‌های بارش‌زا و فاصله تا منابع رطوبت مشهود است که با رو به ضعف رفتن سه عامل آخر، این پهنه‌ها در نیمۀ شرقی ایران همگن‌تر می‌شوند. یکی از مخاطرات قابل طرح این است که تأمین بارش‌های جوی به ویژه در شرق ایران، بیشتر بر عهدۀ بارش‌های باتداوم کوتاه است. در واقع بارش‌های کم‌دوام یک و دو روزه به لحاظ فراوانی دوام بر گسترۀ غربی و به لحاظ نسبت دوام بر نیمۀ شرقی ایران حاکم هستند. این یافته گویای ناکارامدی عموم طرح‌های مدیریت منابع آب کشور با رویکرد کلان ذخیره سطحی آب است. UR - https://gps.gu.ac.ir/article_108394.html L1 - https://gps.gu.ac.ir/article_108394_be66fb602c4f1f0f55172cbac3b0fd58.pdf ER -