TY - JOUR ID - 91046 TI - بررسی تحولات ساختار فضایی در مورفولوژی شهر طی ادوار تاریخی. نمونه موردی: شهر زنجان JO - مجله آمایش جغرافیایی فضا JA - GPS LA - fa SN - 2538-5739 AU - علی ابادی, زینب AU - محمدی, محمود AD - فارغ التحصیل کارشناسی‌ارشد برنامه‌ریزی شهری از دانشگاه هنر اصفهان AD - استادیار برنامه‌ریزی شهری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان. Y1 - 2019 PY - 2019 VL - 9 IS - 32 SP - 51 EP - 70 KW - مورفولوژی KW - هم‌پیوندی KW - ساختار فضایی KW - ادوار تاریخی DO - 10.30488/gps.2019.91046 N2 - ساختار فضایی شهر زنجان در گذر زمان و تحت شرایط مکانی و  زمانی  و سایر عوامل اقتصادی و اجتماعی به تدریج توسعه و شکل یافته است. اما در این میان برای این که بتوان درک درستی از چگونگی تاثیر تغییرات ساختار فضایی بر مورفولوژی شهر به دست آورد ضرورت شناخت پیشینه و سیر تحول کالبد فضایی آن تاکنون بوده است؛  تا از این طریق بتوان عوامل موثر بر بروز تحولات فضایی را مورد بررسی قرار داد. این پژوهش با هدف بررسی دگرگونی­های ساختار فضایی در طی ادوار تاریخی با استفاده از روش تحلیل نقشه بر اساس تحلیل تغییرات میزان هم­پیوندی انجام پذیرفت بدین منظور با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به بررسی تغییرات مورفولوژی شهر زنجان پرداخته که در آن بخشی از اطلاعات مربوط به دوره­های مختلف تاریخی نیز به کمک روش کتابخانه­ای و اسنادی جمع­آوری شده است. روند تحلیل طی دوره­های مختلف رشد و توسعه شهر به کمک  نرم افزار Atocad، Arc GIS، تهیه و میزان هم­پیوندی و تفاضل هم­پیوندی در دو سطح بافت مرکزی و شهر مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. تحلیل­های انجام گرفته در قالب جدول و نقشه استخراج شد. بدین ترتیب با بررسی تغییرات پارامتر هم­پیوندی، در دوره‌های مختلف این نتیجه حاصل شد که تغییرات ارزش هم­پیوندی مرتبط با دگرگونی­های کالبد - فضایی در ساختار شهر است. چنانچه خیابان کشی­های دوره سوم، عدم برقراری اتصال رینگ­های حلقوی بین بافت قدیم و جدید و  یا عدم پیوند محورهای واسطه به استخوانبندی اصلی شهر (در دوره پنجم)، تمرکززدایی از مرکز شهر (در دوره ششم)، اوج افزایش میزان میانگین هم‌پیوندی در شهر و بافت مرکزی به‌ترتیب (358/1، 372/1) و همچنین تفاضل هم­پیوندی به‌ترتیب (212/2، 994/1) در دوره پنجم، گسترش الگوهای شطرنجی در دوره­های پنجم و ششم، اجرای طرح­های ترافیکی در دوره هفتم، عامل اصلی تغییر ارزش‌های هم­پیوندی بوده است که مجموعه این عوامل دگرگونی­های فضایی را در  شهر طی گذر زمان پدید آورده است. همچنین در این پژوهش با انجام مقایسه نتایج به دست آمده با نمونه مشابه آن در شهر مشهد این نتیجه حاصل شد که بافت مرکزی شهر زنجان برخلاف شهر مشهد از میزان میانگین هم­پیوندی بالاتری نسبت به شهر برخودار بوده است بطوریکه در شهر زنجان میانگین هم­پیوندی بافت مرکزی نسبت به شهر به‌ترتیب (245/1 و 209/1) و  برعکس در شهر مشهد به‌ترتیب (95/0 و 007/1) بوده است. نتایج دو تحقیق نشان داد که معضلات فضایی در بافت مرکزی این دو شهر به گونه متفاوت از یکدیگر بوده است که در این تحقیق بدان پرداخته شده است. بر اساس این تحلیل می­توان گفت که ویژگی­های ساختاری هر شهر منحصر بفرد بوده و الزاما قابل تعمیم به سایر شهرها نخواهد بود. بنابراین در این تحقیق پیشنهاد می­شود که تغییرات ساختار فضایی هر شهر بنا بر ویژگی­های خاص خود مورد مطالعه قرار گیرد. UR - https://gps.gu.ac.ir/article_91046.html L1 - https://gps.gu.ac.ir/article_91046_3d1c6a43fbc036c5617cbb3cbd7871a3.pdf ER -