تبیین سناریوهای دستیابی به شهر سبز در کلان‌شهر مشهد، با رویکرد آینده‌پژوهی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه فردوسی مشهد،

2 استاد جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه فردوسی مشهد

3 دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه فردوسی مشهد

4 استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه فردوسی شهری

چکیده

شهر سبز به عنوان یک رویکرد سازگار با محیط‌زیست در پی مشخص شدن پیامدهای مخرب الگوها و رویکردهای سنتی و متفاوت توسعه بدون توجه به مباحث زیست‌محیطی در سال‌های اخیر مورد توجه جدی محققان و صاحب‌نظران قرار گرفته است. براین­اساس، در این پژوهش سعی شده با رویکرد آینده‌پژوهی از طریق شناسایی عوامل کلیدی مؤثر بر دست‌یابی شهر سبز در کلان‌شهر مشهد، سناریوهای پیش روی شهر در افق 1405 مشخص گردد تا از این طریق بتوان زمینۀ دست‌یابی به شهر سبز را در کلان‌شهر مشهد فراهم ساخت. در این پژوهش ابتدا با استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای و بهره‌گیری از منابع خارجی 7 مؤلفه اصلی و 25 شاخص به عنوان پارامترهای اولیه برای شهر سبز شناسایی شد. سپس با استفاده از نظرات کارشناسان و نرم‌افزار Micmac شاخص‌های کلیدی و پیشران‌های مؤثر بر دستیابی به شهر سبز شناسایی شد، در مرحلۀ بعد مجدد با ادغام روش ماتریس اثرات متقابل و نرم‌افزار Scenario wizard به شناسایی سناریوهای پیش روی شهر مشهد در زمینۀ شهر سبز در افق 1405 پرداخته شده است. نتایج حاصل از تحقیق نشان داد که 6561 سناریو پیش روی شهر مشهد در افق 1405 است و در این بین تنها دو سناریو دارای سازگاری بالا و احتمال وقوع بیشتری هستند. سناریوی اول که سناریویی با جهت مثبت است، دارای مجموع امتیاز اثر متقابل 108 و ارزش سازگاری 10 و سناریوی دوم که گویای شرایط نامناسب برای آیندۀ کلان‌شهر مشهد در زمینۀ شهر سبز است، دارای مجموع امتیاز اثر متقابل 84 و ارزش سازگاری 2 است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Explanation of scenarios to achieving the green city in Mashhad, with an approach Futures Study

نویسندگان [English]

  • sayed mostafa hosseini 1
  • mohammad rahim rahnama 2
  • mohammad ajza ahokohi 3
  • omid ali kharazmi 4
1
2 ferdowsi university
3 ferdowsi university
4 ferdowsi university
چکیده [English]

Green City as a consistent approach to the environment following the determination of the ‎destructive consequences of different patterns and traditional approaches and develop regardless of ‎environmental issues in recent years has been more seriously by scientists and experts. Therefore, in ‎this study, futurology approach by identifying key factors affecting the achievement of Green City in ‎Mashhad, Scenarios facing the city in 1405 should be determined on the horizon so that can help ‎achieve green city in Mashhad provided. In this study, using literature review and use of external ‎components 7 and 25 indicators were identified as initial parameters for the Green City. Then, using ‎expert opinions and Micmac software and drivers affecting key indicators were identified to achieve a ‎green city, In the next step re-integration matrix interactions and software Scenario wizard to identify ‎the scenarios facing the green city of Mashhad in 1405 will be discussed on the horizon. The results ‎showed that 690 of Mashhad scenario for 1405 is on the horizon and in the meantime are only two ‎scenarios with high compatibility and more likely. The first scenario is a scenario with a positive ‎direction, with a total score of interaction is 108 and value adjustment 10 , the second scenario ‎indicates poor conditions for future metropolitan city of Mashhad in green, with a total score of 84 ‎and value interaction is compatible 2.‎Accordingly, in order to achieve a green city should strengthen strategies toward the first scenario presented.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Futures Study
  • Scenario writing
  • Green city
  • Environment
  • Mashhad

مراجع

  1. افشار، یاسمن. 1390. ارزیابی زیست­محیطی با رویکرد شهر سبز، نمونه موری: شهر تهران. پایان‌نامه کارشناسی شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه مازندران.
  2. بدری، سیدعلی. صدراله طیبی. 1391. بررسی عوامل مؤثر بر هزینه‌های گردشگری مذهبی، مطالعه موردی: شهر مشهد مقدس. مجلة برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، 1(1): 153-177.
  3. بصیری مژدهی، رضا. حمیده فرهمندیان. 1392. اکوسیتی، تبیین اصل پایداری در طراحی شهری. مؤلفان: گَفرون، ف.، هویسمنز، گ.، و اسکالا، ف، تهران، نشر شهر.
  4. بهتاش، محمدرضا. محمد علی کی‌نژاد. محمد تقی پیربابایی. علی عسگری. 1392. ارزیابی و تحلیل ابعاد و مؤلفه‌های تاب‌آوری کلان‌شهر تبریز. نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، 18(3)، 33-42.
  5. پناهی، محمد امیر. غلامرضا غفاری. 1388. چگونگی شکل‌گیری شهر شهروند مدار؛ بررسی نقش مشارکت در نهادهای آموزشی و تأثیر آن بر تکوین مشارکت مدنی در بزرگ‌سالی. دوفصلنامه مدیریت شهری، شماره 24، صص 17-26
  6. حیاتی، ‌سلمان. 1391. تحلیل شاخص‌های رشد هوشمند شهری در مشهد. پایان نامة کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه فردوسی مشهد.
  7. رهنما، محمدرحیم. سید مصطفی حسینی. 1395. کاربرد نرم‌افزارهای آینده‌پژوهی در مطالعات شهری. مشهد، مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر مشهد.
  8. رهنما، محمد رحیم. غلامرضا عباس‌زاده. 1387. اصول، مبانی و مدل‌های سنجش فرم کالبدی شهر. مشهد، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.
  9. رهنما، محمد رحیم. ایوب معروفی. 1394. سناریونگاری در مطالعات شهری و منطقه‌ای (مفاهیم، روش‌ها و تکنیک ها). مشهد، مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر مشهد.
  10. سالنامه آماری مشهد. 1391. معاونت برنامه‌ریزی و توسعه شهرداری مشهد با نظارت مدیریت آمار و تحلیل اطلاعات.
  11. سپهوند، رضا. محسن عارف نژاد، محسن. 1392. اولویت‌بندی شاخص‌های توسعه پایدار شهری با رویکرد تجزیه و تحلیل سلسله‌مراتب گروهی. فصلنامه مطالعات و برنامه‌ریزی شهری، 1 (1).
  12. شیخ کاظم برزگری، محمدرضا. احمد معظم. 1393. مطالعه آسیب‌پذیری محیط‌های شهری در مقابل حریق مبتنی بر رویکرد شهر تاب‌آور. پنجمین کنفرانس بین‌المللی مدیریت جامع بحران‌های طبیعی، 825-837.
  13. صالحی، اسماعیل. محمد تقی آقا بابایی. هاجر سرمدی. و محمد رضا بهتاش 1390. بررسی میزان تاب‌آوری محیطی با استفاده از مدل شبکه علیت. فصلنامه محیط‌شناسی، 37(59): 99-112.
  14. طبیبیان، منوچهر. یاسمین افشار. مجتبی شهابی شهمیری. 1394. ارزیابی تطبیقی جایگاه زیست محیطی شهر تهران با 22 شهر آسیایی بر مبنای شاخص‌های رویکرد شهر سبز. فصلنامه معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، شماره 15.
  15. عبدالهی، محمد. 1383. زنان و نهادهای مدنی؛ مسائل، موانع و راهبردهای مشارکت مدنی زنان در ایران. مجله جامعه‌شناسی ایران، 5(2): 63-99.
  16. علیزاده، عزیز. وحید وحیدی مطلق و امیر ناظمی. 1387. سناریونگاری یا برنامه ریزی بر پایه سناریوها. تهران، مرکز مطالعات بین المللی انرژی.
  17. فنی، زهره. لیلا معصومی. 1395. بررسی و سنجش راهبردهای تاب‌آوری در سبک زندگی، مورد پژوهی: محله شکوفه شمالی منطقه 19 شهر تهران. فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، 5(20): 83-96.
  18. قادرزاده، امید. حجت اله یوسفوند. 1391. سنجش عوامل جامعه‌شناختی مؤثر در مشارکت مدنی زنان. فصلنامه زن در توسعه و سیاست، 10(4): 101- 126.
  19. گودرزوند چگینی، مهرداد. 1394. توسعه پایدار؛ شاخص‌ها و سیاست. فصلنامه سیاست جهانی، 4(2)، صص 215 -238.
  20. محمدی، کاوه. انور عزیز دوست، میثم خدام و مریم میربهایی. 1393. ارزیابی پیامدهای محیط زیستی اسکان غیررسمی محلات بجنورد و ارائه طرح کاهش پیامدهای آن، همایش ملی ارزیابی محیط زیست ایران.
  21. محمدی، جمال. محمد رضا کنعانی. 1395. تحلیل وضعیت محیط زیست کلان‌شهر اصفهان در چارچوب رویکرد شهر سبز. فصلنامه آمایش جغرافیایی فضا، 6(19): 183-198.
  22. ملکی، سعید. 1390. درآمدی بر توسعه پایدار شهری، چاپ اول، اهواز، دانشگاه شهید چمران اهواز.
  23. مدیریت بحران شهرداری مشهد. 1391. چگونه می‌توان شهرها را تاب‌آور نمود- دستنامه‌ای برای مدیران دولت‌های محلی. مشهد: شهردای مشهد.
  24. مهدیزاد، وفا. 1395. میزان تاب‌آوری شهر سنندج در بعد زیست‌محیطی. اولین همایش بین‌المللی اقتصاد شهری (با رویکرد اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل)، اردیبهشت 1395.
  25. نوانبخش، مهرداد. محمد بذرافشان. 1393. بررسی میزان سنجش توسعه پایدار شهری در شهر شیراز در 10 سال اخیر. مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 6(3): 49-69.
  26. یزدان نیاز، امیر حسن. زینب سادات مطهری. 1391. سیر تکاملی رویکردهای مدیریت بحران (از کاهش آسیب‌پذیری به افزایش تاب‌آوری). دومین کنفرانس ملی مدیریت بحران، نقش فناوری‌های نوین در کاهش آسیب‌پذیری ناشی از حوادث غیرمترقبه، تهران، 1391.
    1. Abdul Latif, S., Bidin, Y., and Awang, Z. 2013. Towards the Realization of Green Cities: The Moderating Role of the Residents’ Education Level. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 85: 646-652.
    2. Bell, W. 2003. Foundations of Futures Studies. New Jersey: Transaction Publishers.
    3. Beatley, T. 2000. Green Urbanism Learning from Europian Cities. Washington DC: Island Press.
    4. Beatley, T., and Newman, P. 2009. Green Urbanism Down Under: Learning from Sustainable Communities in Australia, Washington DC: Island Press.
    5. Berg, P. 1987. Watershed- scaled governments and green city, land use policy, January.
    6. Bonfiglio, A. 2011. A neural network for evaluating environmental impact of decoupling in rural systems, Computers, Environment and Urban Systems 35: 65–76.
    7. Department of Environment. 1999. Green City Conference. September-October. Tehran
    8. Kahn, E.M. 2006. Green cities; Urban Growth and the Environment, Maryland: Potomac.
    9. EIU and Siemens. 2009. European Green City Index, London: Siemens AG.
    10. EIU and Siemens. 2010. Latin American Green City Index, London: Siemens AG.
    11. EIU and Siemens. 2011a. African Green City Index, London: Siemens AG.
    12. EIU and Siemens. 2011b. Asian Green City Index, London: Siemens AG.
    13. EIU and Siemens. 2011c. US and Canada Green City Index, London: Siemens AG.
    14. EIU and Siemens. 2012. The Green City Index; A summary of the Green City Index research series, London: Siemens AG.
    15. Ghorab, H.K., and Shalahy, H.A. 2016. Eco and Green cities as new approaches for planning and developing cities in Egypt. Alexandria Engineering Journal, Vol. 55, 495-503.
    16. Grant, W. 2009. Agricultural policy and protectionism. In C. Rumford (Ed.), The SAGE handbook of European studies (pp. 260–276). London: SAGE Publications Ltd.
    17. Gunderson, L.H. 2000. Ecological resilience – in theory and application. Annual Reviews, 31: 425-439.
    18. Hall, P. 1993. Policy Paradigms, Social Learning, and the State: The Case of Economic Policymaking in Britain. Comparative Politics, 25(3): 275-296.
    19. Haughton, G., and Hunter, C. 1999 Sustainable cities, London: Regional studies Associattion. http://fa.wikipedia.org/wiki
    20. Johnston, S.A., Nicholas, S., and Parzen, J. 2013. The Guide to Greening Cities, Island Press.
    21. Koontz, T.M., and Thomas, C.W. 2006. What do we know and need to know about the environmental outcomes of collaborative management? Public Adm. Rev. 66: 111-121.
    22. Kościelniak, H., and Górka, A. 2016. Green Cities PPP as a Method of Financing Sustainable Urban Development. 2nd International Conference "Green Cities - Green Logistics for Greener Cities", 2-3 March 2016, Szczecin, Poland.
    23. Liang, S., Xu, M., Suh, S., and Tan, R.R. 2013. Unintended environmental consequences and co-benefits of economic restructuring. Environ. Sci. Technol. 47 (22): 12894–12902.
    24. Lemos, M., and Agrawal, A. 2006. Environmental Governance. Annual Review of Environment and Resources, 31(2006), DOI:10.1146/annurev. energy.31.042605.135621.
    25. Li, Y., Li, Y., Kappas, M., and Pavao- Zuckerman, M. 2018. Identifying the key catastrophic variables of urban social-environmental resilience and early warning signal. Environment International, 113: 184–190.
    26. Mell, C. 2010 Green infrastructure: concepts, perceptions and its use in spatial planning. Thesis submitted for the Degree of Doctor of Philosophy School of Architecture, Planning and Landscape Newcastle University.
    27. Mercer, C. 2010. The Regional outsourcing of pollution: Investigation urban and rural discrepancies in industrialization and environmental degradation in China. A Thesis Presented to The Honors Tutorial College Ohio University.

54. Newman, P. 2010 Green Urbanism and its Application to Singapore, Environment and Urbanization ASIA, 2010, 1(2): 149–170.

55. Moghim, S., and Gana, R.K. 2019. Countries' classification by environmental resilience. Journal of Environmental Management, 230: 345–354.

56. Osmont, A., Godblum, C., Langumier, J.-F., LeBris, E., De Miras, C., and Musil, C. 2008. Urban Governance: Questioning a Multiform Paradigm. Analyses and Proposals of the Working Group on Urban Governance. Ministère des Affaires Etrangères Européennes, Paris.

57. Parnell, J. 2006. Reassessing the “think global, act local” mandate: evaluation and synthesis, Serbian Journal of Management 1(1): 21–28.

58. Public Technologies, Inc., 1996. Cities and Counties: Thinking Globally, Acting Locally, Washington, D.C.

59. Puppim de Oliveira et al. 2013. Green economy and governance in cities: assessing good governance in key urban economic processes, Journal of Cleaner Production, 58 (2013) 138e152

60. Puppim de Oliveira, J.A. 2009. The implementation of climate change related policies at the subnational level: an analysis of three countries. Habitat International 33(3): 253-259.

61. Puppim de Oliveira, J.A., Balaban, O., Doll, C.N.H., Moreno-Penaranda, R., Gasparatos, A., Iossifova, D., and Suwa, A. 2011. Cities, biodiversity and governance: perspectives and governance challenges for the convention on biological diversity at the city level. Biological Conservation 144 (5): 1302-1313.  

62. Sternlieb, F., Bixler, P., Huber-Stearns, H., and Huayhuaca, C. 2013. A question of fit: reflections on boundaries, organizations and social-ecological systems. Journal of Environmental Management, 130: 117–125

63. Thapa, R. B., and Murayama, Y. 2011. Urban growth modeling of Kathmandu metropolitan region, Nepal, 35: 25-34.

64. Timothy, B. 2012. Green Cities of Europe; Global Lessons on Green Urbanism, United States: Island Press.

65. United Nations. 1997. World Resources—A Guide to the Global Environment, New York.

66. United Nations Human Settlements Programme (UN-HABITAT). 2015. International Guidelines on Urban and Territorial Planning, UN-Habitat press.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار