بررسی الگوی تطبیقی گسترش نابرابری های اجتماعی در مناطق حاشیه نشین شمال شهر تبریز طی بازه ی زمانی 85-1375

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه زنجان

2 دانشگاه تبریز

چکیده

حاشیه نشینی در ایران همانند بسیاری از کشورهای در حال توسعه، نمودی از روند رو به رشد نابرابری های فضایی در شهرهاست. این شیوه سکونت، در شهر تبریز - به عنوان یکی از کلان شهرهای کشور- با سرعت فزاینده ای افزایش می یابد. بنابراین شناخت نارسایی ها و کمبودها در سطح مناطق حاشیه نشین ضرورتی اجتناب ناپذیر می باشد. باتوجه به اهمیت تحلیل فضایی نابرابری ها در مناطق حاشیه نشین شهری، هدف این پژوهش تحلیل توزیع نابرابری های اجتماعی و نشان دادن حرکات این نابرابری ها از حاشیه جغرافیایی به متن یا برعکس در مناطق حاشیه نشین شمال شهر تبریز می باشد. روش پژوهش کاربردی از نوع توصیفی، تحلیلی و تطبیقی است که از مدل تحلیل عاملی در محیط نرم افزار کامپیوتری SPSS استفاده شده است. در این پژوهش 15 شاخص اجتماعی به 4 عامل ترکیبی در سال 1375 و 3 عامل در سال 1385 تبدیل شده و نتایج با بهره گیری از مدل تحلیل عاملی برای ارزیابی نابرابری های اجتماعی استفاده شده است. بر اساس یافته های اولیه در مورد شاخص های اجتماعی از 2090 بلوک در سال 1375 تعداد 36 بلوک معادل 73/1 درصد خیلی مطلوب، 311 بلوک معادل 1/10 درصد مطلوب، 1312 بلوک معادل 76/62 درصد وضعیت متوسط، تعداد 412 بلوک معادل 71/19 درصد نامطلوب و تعداد 119 بلوک معادل 6/5 درصد بسیار نامطلوب شناخته شده اند. همچنین بر اساس یافته های اولیه از 2116 بلوک در محدوده مورد مطالعه در سال 1385 نیز تعداد 71 بلوک معادل 35/3 درصد خیلی مطلوب، 1031 بلوک معادل 73/48 درصد مطلوب، 816 بلوک معادل 56/38 درصد وضعیت متوسط، تعداد 153 بلوک معادل 23/7 درصد نامطلوب و تعداد 45 بلوک معادل 13/2 درصد بسیار نامطلوب شناخته شده اند. آمارها بیانگر آن هستند که شاخص های اجتماعی در محدوده مورد مطالعه از سال 1375 تا 1385 ارتقای کمی و کیفی پیدا کرده است. از جمله روش های اجرایی برای ارتقای این شاخص ها می توان از زمینه سازی برای مشارکت زنان در فعالیت های مختلف اقتصادی – اجتماعی و آموزش های فنی و حرفه ای برای مهاجران اشاره نمود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Adaptive pattern of social inequalities in marginalized areas in the northern city of Tabriz, during the interval of 85-1375

چکیده [English]

Marginalization in Iran, like many developing countries, a manifestation of the growing spatial inequalities in cities. This location, in the city of Tabriz - as one of the metropolitan cities - with increasing speed increases. Thus, identifying deficiencies and shortcomings in marginalized areas is unavoidable. According to the analysis of spatial inequalities in marginalized urban areas, this study aimed to analyze the distribution of social inequality and showing gestures to the inequity of the geographical margins of the text or rather marginalized in the northern city of Tabriz. The study was used applied a descriptive, analytical and comparative model of factor analysis in SPSS software. In this study, 15 social indicators to become in 1375 the four factors combined and three of in 1385 and the results of the factor analysis model for evaluating utilization of social inequality has been used. Based on the preliminary findings of the 2090 Block 1375 36 Block 73/1 percent very favorable, 311 Block is equivalent to 1/10 of the optimum, 1312 Blocks of 76/62 percent state average, the equivalent of 412 Block 71/19 percent unfavorable and 119 blocks of 6/5 percent are considered very undesirable. Based on the preliminary findings of the study area in 1385 in the 2116 block of 71 blocks of 35/3% of very good, 1031 block of 73/48 percent favorable, 816 block of 56/38 percent state average, the equivalent of 153 Block 23/7 percent unfavorable and 45 blocks of 13/2 percent very poor, are known. Statistics indicate that there are social indicators in the study area from 1375 to 1385 there has been a qualitative improvement. Including procedures to improve these indicators can be the ground for women's participation in various activities socio - economic cited And vocational training for immigrants.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Social Inequality
  • Factor analysis
  • marginalized areas
  • Tabriz
1.پیران، پرویز. 1387. از اسکان غیر رسمی تا اسکان­نایابی، فصل­نامه علمی- تخصصی هفت شهر، شماره 23، زمستان، صص 15-29.
2.حاتمی­نژاد، حسین؛ رحمت­الله فرهودی و مرتضی محمدپور جابری. 1387. تحلیل نابرابری اجتماعی در برخورداری از کاربری‌های خدمات شهری (مطالعه‌ موردی: شهر اسفراین)، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 65، پاییز.
3.راولز، جان. 1383. عدالت به مثابه­ انصاف. ترجمه­ عرفان ثابتی. تهران، ققنوس.
4.زادولی، فاطمه. 1393. سنجش تغییرات گسترش فقر در فضاهای شهری تبریز طی سال‌های 1385-1375، پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، استاد راهنما: شهریور روستایی، دانشگاه تبریز، دانشکده جغرافیا و برنامه‌ریزی.
5.ساوج، مایک و آلن وارد. 1387. جامعه‌شناسی شهری. ترجمه­ی ابوالقاسم پوررضا. تهران، سمت.
6. سند ملی و سامان­دهی و توانمندسازی اسکان غیررسمی مصوب هیأت وزیران. 1382.
7.فاستر، مایکل. 1370. خداوندان اندیشه­ سیاسی. ترجمه­ جواد شیخ‌الاسلامی. جلد اول. تهران، انتشارات امیرکبیر.
8.فیتز پاتریک، تونی. 1381. نظریه­ رفاه (سیاست اجتماعی چیست؟). ترجمه­ هرمز همایون­پور. تهران، مؤسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی.
9.کمالی، علی. 1379. مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی نابرابری‌های اجتماعی. چاپ اول، تهران، سمت.
10.کمانرودی، موسی. 1376. اسکان غیررسمی در تهران، سامان­دهی اسکان غیر‌رسمی منطقه‌ 6 شهرداری، پایان‌نامه‌ کارشناسی‌ارشد، استاد راهنما: مظفر صرافی، دانشگاه شهید بهشتی تهران، دانشکده‌ علوم زمین.
11.گرپ، ادوارد بی. 1377. نابرابری اجتماعی: دیدگاه‌های نظریه‌پردازان کلاسیک و معاصر. ترجمه­ی محمد سیاه‌پوش و احمدرضا غروی­زاده. تهران، معاصر.
12.مرصوصی، نفیسه. 1383. تحلیل فضایی عدالت اجتماعی در شهر تهران (مطالعه­ موردی: شهرداری تهران)، پایان‌نامه دکتری، استاد راهنما: دکتر حسین شکویی، دانشگاه تربیت مدرس تهران، دانشکده علوم انسانی.
13.مطیعی لنگرودی، سیدحسن. 1380. راهبردهایی در ارتباط با تحقق عدالت اجتماعی و توسعه­ پایدار، مجله­ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، بهار 80.
14.هادی­زاده، مریم. 1382. حاشیه‌نشینی و راه­کارهای سامان­دهی آن در جهان. مشهد، شهرداری با همکاری نشر تیه.
15.هاروی، دیوید. 1376. عدالت اجتماعی و شهر. ترجمه­ فرخ حسامیان؛ محمدرضا حائری و بهروز منادی­زاده، چاپ اول، تهران، انتشارات شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری.
16. وارثی، حمیدرضا، علی زنگی آبادی و حسین یغفوری. 1387. بررسی تطبیقی توزیع خدمات عمومی شهری از منظر عدالت اجتماعی (مطالعه­ موردی: زاهدان)، مجله جغرافیا و توسعه، شماره 11.
17. Blanco, H., Albertin, M., Olshansky, R., changes, S., wheelw, S.M., Randolph, J. 2009. Shaken, shirinking hot, improverieshed an informal: Emerging research agendas in planning. Progress in planning 72(4): 195-250.
18. Chen, Wiangming and Jiaming Sun. 2006. “Sociological Perspectives on Urban China: Fom Familiar Territories to Complex Terrains”, China Information, 20(3): 519 -551.
19. Everitt, B.S. 1994. Statistical Methods for Medical Investigations. Edward Arnold. London.
20. Fekade, W. 2000. Difficits of formal urban land management and informal responses under rapid urban growth. An international perspective habitat international, 24(2): 127-150.
21. Gray, Rob. 2002. the  Social accounting project and Accounting Organization and Society Privileging engagement, imaging new Accounting, Organization and society.
22. Halfacree, Keith. 2001. Constructing the Objects: Taxonomic Practices, Counter-Urbanization, Marketing Theory, 3(1).
23. Joseph, L. 2008. “Finding Space Beyond Variables: Analytical Review of Urban Space and Social Inequalities”, Space for Difference: An Interdisciplinary Journal, 1(2): 29-50.
24. Kerbo, H.R. 2003. Social Stratification And Enequality, Class Conflict In Historical, Comparative and Global Perspective, London”, New York: Mcgraw Hill.
25. Lawson, Rod and Sarah Tood. 2002. “Consumer Lifestyles: A Social Stratification Perspective”, Marketing Theory, 2(3): 295-307.
26. Sietchiping, R. 2004. A Geografic Information Systems and Cellular Automata- Based Model of informal Settlement Growth. The Univercity of Melbourne, Melbourne. Singleton Park, Swansea, Sa20 DA. UK.
27. Smiht, David, 1994. Geography and Social Justic, Blakwell, Oxford, UK & Cembrige USA.
28. UN- Habitat. 2009. Planning sustainable cities: global report on human settlements 2009, Nairobi.
29. UN-Habitat. 2008. State of the World’s Cities report 2008/9: Harmonious Cities (http://www.unhabitat.org.)
30. Wagner, Cynthia. 2010. Spatial Justice and the City of Sao Paulo, Bachelor’s Thesis in Major, Leuphana University Lüneburg.