کاربست شاخص جاپای بوم شناختی در سنجش پایداری محلات شهری از منظر عوامل اجتماعی- اقتصادی (نمونه مطالعاتی محله قطارچیان شهر سنندج)

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه شهرسازی دانشگاه کردستان

2 دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی شهری دانشگاه کردستان

چکیده

بررسی و شناخت وضعیت محلات و تنگناهای توسعه آنها به لحاظ پایداری و توسعه پایدار در شهرها، از مسایلی است که اخیراً در فرهنگ برنامه‌ریزی شهری مطرح شده، اما هنوز در کشور ما جایگاه آن به خوبی طرح نشده است.لذا هدف اصلی این پژوهش سنجش سطح پایداری اجتماعی- اقتصادی در محله قطارچیان شهر سنندج با استفاده از شاخص جاپای بوم شناختی می باشد.روش تحقیق در این پژوهش از نوع توصیفی تحلیلی و با تکیه بر مطالعات کتابخانه ای و اسنادی و برداشت های میدانی می باشد.بدین منظور تعداد 337 پرسش نامه در میان ساکنین این محله توزیع شده است.شایان ذکر است که مقدار ضریب آلفای کرونباخ (0.78) نیز روایی پرسش نامه ها را در حد زیادی تایید می کند.متغیر وابسته در این تحقیق اجزاء جاپای بوم شناختی(غذا، حمل و نقل، مسکن و کالای مصرفی) و متغیر وابسته نیز عوامل اجتماعی – اقتصادی(سن، جنس، تأهل و تجرد، سطح درآمد و سطح تحصیلات) می باشند.تحلیل داده ها با استفاده از تحلیل رگرسیونی چند متغیره، آزمونT و ضریب Beta در دو مرحله صورت گرفته است.ابتدا در مرحله اول تأثیر عوامل اجتماعی- اقتصادی بر تک تک اجزاء جاپا مورد بررسی قرار گرفته و در مرحله دوم نیز تأثیر همین عوامل بر روی جاپای کلی محله مورد بررسی قرار می گیرد.نتایج نشان می دهد که در میان متغیرهای اجتماعی اقتصادی، سطح درآمد بیشترین تأثیر را بر جاپای بوم شناختی غذا، حمل و نقل و مسکن داشته و سطح سواد نیز بیشترین تأثیر را بر جاپای کالاهای مصرفی در محله قطارچیان دارد.به صورت کلی نیز می توان نتیجه گرفت که پارامترهای متغیر اجتماعی اقتصادی به طور کلی در حدود 83 درصد بر جاپای کلی محله قطارچیان تأثیرگذار می باشند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Application of Ecological Footprint Indicator for Evaluating the Sustainability of Urban Neighborhoods from the Perspe

نویسندگان [English]

  • kumars habibi 1
  • arman rahimi 2
چکیده [English]

بررسی و شناخت وضعیت محلات و تنگناهای توسعه آنها به لحاظ پایداری و توسعه پایدار در شهرها، از مسایلی است که اخیراً در فرهنگ برنامه‌ریزی شهری مطرح شده، اما هنوز در کشور ما جایگاه آن به خوبی طرح نشده است.لذا هدف اصلی این پژوهش سنجش سطح پایداری اجتماعی- اقتصادی در محله قطارچیان شهر سنندج با استفاده از شاخص جاپای بوم شناختی می باشد.روش تحقیق در این پژوهش از نوع توصیفی تحلیلی و با تکیه بر مطالعات کتابخانه ای و اسنادی و برداشت های میدانی می باشد.بدین منظور تعداد 337 پرسش نامه در میان ساکنین این محله توزیع شده است.شایان ذکر است که مقدار ضریب آلفای کرونباخ (0.78) نیز روایی پرسش نامه ها را در حد زیادی تایید می کند.متغیر وابسته در این تحقیق اجزاء جاپای بوم شناختی(غذا، حمل و نقل، مسکن و کالای مصرفی) و متغیر وابسته نیز عوامل اجتماعی – اقتصادی(سن، جنس، تأهل و تجرد، سطح درآمد و سطح تحصیلات) می باشند.تحلیل داده ها با استفاده از تحلیل رگرسیونی چند متغیره، آزمونT و ضریب Beta در دو مرحله صورت گرفته است.ابتدا در مرحله اول تأثیر عوامل اجتماعی- اقتصادی بر تک تک اجزاء جاپا مورد بررسی قرار گرفته و در مرحله دوم نیز تأثیر همین عوامل بر روی جاپای کلی محله مورد بررسی قرار می گیرد.نتایج نشان می دهد که در میان متغیرهای اجتماعی اقتصادی، سطح درآمد بیشترین تأثیر را بر جاپای بوم شناختی غذا، حمل و نقل و مسکن داشته و سطح سواد نیز بیشترین تأثیر را بر جاپای کالاهای مصرفی در محله قطارچیان دارد.به صورت کلی نیز می توان نتیجه گرفت که پارامترهای متغیر اجتماعی اقتصادی به طور کلی در حدود 83 درصد بر جاپای کلی محله قطارچیان تأثیرگذار می باشند.

کلیدواژه‌ها [English]

  • محله پایدار
  • محله قطارچیان
  • تحلیل رگرسیونی
  • توسعه پایدار
  1. رضوانی، محمدرضا؛ محمد سلمانی، علی قنبری­نسب و حمیدرضا باغیانی. 1389. جاپای بوم‌شناختی، رویکردی نو برای سنجش اثرات زیست‌محیطی (مفهوم، کاربرد و سنجش آن)، مجله‌ی جغرافیا و توسعه، شماره‌ 20، زمستان، صص 28-12.
  2. ساسان­پور، فرزانه. 1387. روش جاپای بوم‌شناختی در پایداری کلان‌شهرها با نگرشی بر کلان‌شهر تهران، فصل­نامه‌ی مدیریت و پژوهش شهری،  شماره 1، زمستان، صص 102-111.
  3. سرایی، محمدحسین و عبدالحمید زارعی فرشاد. 1388. جاپای بوم‌شناختی به عنوان شاخص سنجش پایداری اجتماعات، مجله­ محیط‌شناسی، سال سی و پنجم، شماره­50، تابستان، صص 15-26.
  4. سرایی، محمدحسین، صدیقه لطفی و سمیه ابراهیمی. 1389. ارزیابی و سنجش سطح پایداری توسعه­ی محلات شهر بابلسر، مجله­ی پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال دوم، شماره دوم، صص 37-60.
  5. عزیزی، محمدمهدی. 1385. محله­ی مسکونی پایدار (مطالعه­ی موردی: نارمک)، نشریه­ی هنرهای زیبا، شماره 27، صص 35-46.
  6. گلکار، کوروش. 1385. راهنمای انجام مرحله سنجش وضعیت به روش سوات swot ، نشریه علمی پژوهشی صفه شماره 41، صص 12-6.
    1. Barrett, J., Vallack, H., Jones, A., and Haq, G. 2002. A Material Flow Analysis and Ecological Footprint of York. Stockholm Environmental Institute, York.
    2. Barton, H. et al. 2003. Shaping neighborhoods: a guide for health, sustainability and vitality. London & New York: Spon press.
    3. Chi, G. and Stone, B. 2005. Sustainable Transport Planning: Estimating the Ecological Footprint of Vehicle Travel in Future Years, journal of urban planning and development, 131: 3.
    4. Collins, A., Flynn, A., Wiedmann, T., and Barrett, J. 2006. The environmental impacts of consumption at a sub-national level. Journal of Industrial Ecology 10: 9–24.
    5. Consumption in China, Energy Procedia, 5 2387–2391.
    6. Conway, T.M., Dalton, C., Loo, J., and Benakoun, L. 2008. Developing ecological footprint scenarios on university campuses: a case study of the University of Toronto at Mississauga. International Journal of Sustainability in Higher Education 9: 4–20.
    7. Flint, K. 2001. Institutiona l ecological footprint analysis – a case study of university of New Castle, Australia. International Journal of Sustainability in Higher Education 2 (1): 48–62.
    8. Green, G., Grimsley and Stafford, B. 2005. The dynamics of neighbourhood sustainability, University of York.
    9. Hadley, S.W., Erickson III, D.J., Hernandez, J.L., and Thompson, S.L. 2004. Future U.S. energy use for 2000–2025 as computed with temperatures from a global climate prediction model and energy demand model. Paper presented at 24th US AEE/IAEE North American Conference, Washington, DC.
    10. Holden, E. 2004. Ecological footprints and sustainable urban form. Journal of Housing and the Built Environment.
    11. Hutchison, R. 2010. Encyclopedia of urban history.Green Bay: university of Wisconsin.
    12. Jia, J., Zhao, J., Deng, H. and Duan, J. 2010. Ecological footprint simulation and prediction by ARIMA model: A case study in Henan Province of China, Ecological Indicators 10: 538–544.
    13. Jozsa, A. and Brown, D. 2005. Neighborhood Sustainability Indicators Report on a Best Practice Workshop, This community workshop was hosted by the School of Urban Planning, McGill.
    14. Karol, E. and Brunner, J. 2009. Tools for Measuring Progress towards Sustainable Neighborhood Environments,Sustainability, 1: 612-627.
    15. Katz, P. 2001. The New Urbanism: Toward architecture of community.New York: McGraw-Hill Professional.
    16. Kissinger, M., Fix, J., and Rees, W.E. 2007. Wood and non-wood pulp production: comparative ecological footprinting on the Canadian prairies. Ecological Economics 62: 552–558.
    17. Kissinger, M., and Gottlieb, D. 2010. Place oriented ecological footprint analysis: the case of Israel’s grain supply, Ecological Economics 69: 1639–1645.
    18. Kitzes, J., Peller, A., Godfinger, S., and Wackernagel, M. 2007. Current methods for calculating national ecological footprint accounts. Science for Environment and Sustainable Society 4: 1–9.
    19. Li, G.J., Wang, Q., Gu, X.W., Liu, J.X., Ding, Y., and Liang, G.Y. 2008. Application of the componential method for ecological footprint calculation of a Chinese university campus. Ecological Indicators 8: 75–78.
    20. Li, S., Yuan, W., Shi, T. and Zhou, L. 2011. Dynamic analysis of ecological footprints of Nanchong City in the process of urbanization, Procedia Engineering 15: 5415–5419.
    21. Moran, D., Wackernagel, M., Kitzes, J.A., Goldfinger, S.H., and Boutaud, A. 2008. Measuring sustainable development – nation by nation. Ecological Economics 64: 470–474.
    22. Rasged, H, Lin, C. and Beyaztas, H. 2012. The City of San Antonio Neighborhood Sustainability Assessment, College of Architecture University of Texas at San Antonio.
    23. Wackernagel, M., and Rees, W.E. 1996. Our Ecological Footprint: Reducing Human Impact on the Earth, firsted. New Society Publishers, Gabriola Island, BC, Canada.
    24. Wackernagel, M., Onisto, L., Bello, P., Linares, A.C., Falfلn, I.S.L., Garca, J.M., Guerrero, A.I.S., and Guerrero, M.G.S. 1999. National natural capital accounting with the ecological footprint concept. Ecological Economics 29: 375–390.
    25. Wackernagel, M., Schulz, N.B., Dumling, D., Linares, A.C., Jenkins, M., Kapos, V., Monfreda, C., Loh, J., Myers, N., Norgaard, R., and Randers, J. 2002. Tracing the ecological overshoot of the human economy. Proceedings of the National Academy of Science of the United States of America 99, 9266–9271.
    26. Zheng, Y. 2008. The benefit of public transportation: Physical activity to reduce obesity and ecological footprint, Preventive Medicine, N 46: 4–5.
    27. Zhiying, G. and Cuiyan, L. 2010. Empirical Analysis on Ecological Footprint of Household.