تحلیل فضایی سطح توسعه‌یافتگی مناطق روستایی شهرستان‌های استان آذربایجان شرقی به لحاظ شاخص‌های توسعه و ارتباط آن با سرمایه اجتماعی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی- دانشگاه شهیدبهشتی

2 دانشجوی دکترا- دانشگاه خوارزمی

3 مدرس دانشگاه

چکیده

از منظر توسعه پایدار، سرمایه اجتماعی در کنار سرمایه طبیعی، انسان ساخت و سرمایه انسانی، جزئی جدایی‌ناپذیر از مجموعه ثروت هر ملتی بوده و یکی از عوامل کلیدی توسعه نقاط روستایی در جهت رفع نابرابری‌ها محسوب می‌شود. پژوهش حاضر باهدف تحلیل فضایی سطوح توسعه‌یافتگی نقاط روستایی شهرستان‌های استان آذربایجان شرقی به لحاظ شاخص‌های توسعه پایدار و ارتباط آن با سرمایه اجتماعی با روش توصیفی و تحلیلی انجام شده است. جامعه آماری پژوهش، 19 شهرستان استان آذربایجان شرقی با 43 شاخص برای سنجش توسعه پایدار نقاط روستایی و 384 نفر از سرپرستان خانوارها به عنوان حجم نمونه برای مقوله سرمایه اجتماعی بوده است. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه و شیوه نمونه‌گیری تصادفی ساده است. تجزیه و تحلیل داده‌ها در این پژوهش با استفاده از نرم‌افزار Excel و SPSS صورت گرفته است. نتایج حاصل از تاکسونومی عددی نشان می‌دهد که از 19 شهرستان، نقاط روستایی 2 شهرستان مراغه و مرند به لحاظ شاخص‌های توسعه در سطح اول و 2 شهرستان چاراویماق، خداآفرین در رده آخر سطح چهارم توسعه قرارگرفته‌اند. از نظر سرمایه اجتماعی نیز نقاط روسـتایی شهرستان‌های تبریز، مراغه، مرند، میانه در سطح بالا و جلفا، هریس، عجب‌شیر، ورزقان، خدا آفرین، چاراویماق در سطح خیلی پایین قرار دارند. این نتایج بیانگر وجود نابرابری عمیق میان نقاط روستایی استان به لحاظ شاخص‌های توسعه پایدار و سرمایه اجتماعی است. همچنین، نتایج نشان می‌دهد که ابعاد پنج‌گانه سرمایه اجتماعی با توسعه پایدار دارای رابطه‌ای معنی‌دار هستند که از این بین مشارکت اجتماعی با 0.415 دارای بیش‌ترین تأثیر است. به طور کلی بین توسعه پایدار نقاط روستایی شهرستان‌های استان آذربایجان شرقی و سرمایه اجتماعی به میزان 0.98 با سطح اطمینان 0.99 درصد رابطه‌ی مثبتی وجود دارد. بر این اساس می‌توان عنوان نمود، نقاطی که میزان مشارکت، اعتماد، تعامل و انسجام در آن‌ها بیشتر بوده است، از نظر توسعه، روند رو به رشدی داشته‌اند. از این رو، می‌توان اذعان نمود که سرمایه اجتماعی با میانگین 3.85 در نیل به توسعه پایدار نقاط روستایی محدوده مورد مطالعه تأثیر داشته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Spatial analyzing Level of rural areas development of East Azerbaijan Province in aspect of sustainable development indicators and its relationship with social capital

نویسندگان [English]

  • shamsyeh saleh pour 2
  • yaghoub esmaeilzadeh 3
1 assistant professor- shahid beheshti university
2 phd student- Kharazmi university
3 مدرس
چکیده [English]

In aspect of sustainable development, social capital beside natural capital, human development and human capital, is integral part of the wealth of nations, and is one of the key factors of rural areas development to eliminate inequalities. This research study spatial analysis Level of Rural areas development of East Azerbaijan Province in aspect of sustainable development indicators and its relationship from social capital using descriptive and analytical methods. Research statistical population are 19 counties and 43 indicators for measuring sustainable development rural areas of East Azerbaijan and 384 households as the sample size for the concept of social capital. Data collection tools are the questionnaire, and sampling method has Simple randomized. Data analysis has been done using Excel and SPSS software in this research. results of numerical taxonomy show that the from 19 counties, rural areas of Maragheh and Marand counties are The first level of development, and 2 city Charaoymaq, Khdaafryn are in the last Fourth level of development . So rural areas of Tabriz, Marageh, Marand and Myaneh counties are at the very high Level and Julfa, Harris, Ajabshir, Varzeqan, Khdaafryn, Charoymag counties are at very low levels in aspect of social capital. These results show deep inequality among rural areas in terms of sustainable development and social capital indicators. Results show that dimensions of social capital has a significant relationship with sustainable development, which among these dimensions, social participation has the greatest impact with 0.415%. In generally, between sustainable development of rural areas and social capital is significant relationship with 0.99 percent. Therefore, rural areas that have participation, confidence, cooperation, and cohesion, have more developmental range. Hence social capital is affect for achieving sustainable development in rural areas with an average of 3.85.

کلیدواژه‌ها [English]

  • spatial analysis
  • sustainable development
  • Rural Areas
  • Social Capital
  • East Azerbaijan

مراجع

ازکیا، مصطفی. 1387. توسعه­ پایدار روستایی. چاپ پنجم، تهران، انتشارات کیهان.
تاج­بخش، کیان، مراد ثقفی و مسعود کوهستانی­نژاد. 1382. سرمایه­ اجتماعی و سیاست‌های اجتماعی (بررسی وضعیت سرمایه­ اجتماعی در ایران امروز)، فصل­نامه رفاه اجتماعی، ویژه‌نامه سیاست اجتماعی، سال 3، شماره 10، صص 155-200.
توکلی، مرتضی و کاظم تاج‌بخش. 1387. بررسی و تحلیل میزان سرمایه­ی اجتماعی در نقاط شهری و روستایی مرزی سیستان، فصل­نامه روستا و توسعه، سال 11، شماره 2، صص 143-162.
جاودان، مجتبی و عبدالرضا رکن­الدین افتخاری. 1389. اندازه‌گیری شاخص‌های توسعه­ پایدار اجتماعی در حوزه‌های روستایی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعه­ی موردی: بخش سربند، شهرستان شازند- استان مرکزی)، مجله کاربرد RS  و GIS در برنامه‌ریزی فصل­نامه، سال اول، شماره 1، صص 65-78.
حسین­زاده دلیر، کریم و فرزانه ساسان­پور (1385). روش جای پای اکولوژی، (بوم­شناختی) در پایداری کلان‌شهرها با نگرش بر کلان‌شهر تهران، فصل­نامه تحقیقات جغرافیایی، مشهد، شماره 82، صص 83-101.
 خاکپور، برات علی؛ عزت‌الله مافی و علیرضا باوان‌پوری. 1388. نقش سرمایه­ اجتماعی در توسعه­ی پایدار محله‌ای، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، سال 7، شماره 12، صص 55-81.
ربانی خوراسگانی، علی؛ غلامرضا صدیق اورعی و مهدی خنده­رو. 1388. بررسی سرمایه اجتماعی و عوامل مؤثر بر شکل‌گیری آن در سطح در محله، مجله علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، سال 6، شماره 2، صص 119-148.
رضازاده، راضیه؛ فاطمه محمدی آیدغمیش و مجتبی رفیعیان. 1392. نقش رویکرد دارایی­مبنا در توسعه­ی پایدار محلی (مطالعه­ موردی: محله­ی امام‌زاده حسن تهران)، فصل­نامه باغ نظر، سال 10، شماره 25، صص 39-48.
زیاری، کرامت­الله و اسحاق جلالیان. 1387. مقایسه­ شهرستان‌های استان فارس بر اساس شاخص‌های توسعه­ 1355-1375، جغرافیا و توسعه، شماره 11، صص 77-88.
سلمانی، محمد؛ فریده تقی­پور؛ مهدی رمضان­زاده لسبویی و زهرا جلیلی پروانه. 1387. بررسی ابعاد سرمایه­ اجتماعی (مشارکت مدنی، تعامل اجتماعی، اعتماد) در توسعه­ی روستایی (مطالعه­ موردی: روستاهای باغستان و برون ـ شهرستان فردوس)، مجله جغرافیا و توسعه­ی ناحیه‌ای، شماره 12، صص 23-45.
سرور، رحیم؛ میر نجف موسوی و امید مبارکی. 1389. تحلیل فضایی نابرابری‌های ناحیه‌ای در استان آذربایجان شرقی، پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری، سال اول، شماره دوم، صص 33-41.
سلمانی، محمد؛ فریده تقی­پور؛ مهدی رمضان­زاده لسبویی و زهرا جلیلی پروانه. 1389. بررسی ابعاد سرمایه­ی اجتماعی در توسعه­ی روستایی (مطالعه­ی موردی: روستاهای باغستان و برون ـ شهرستان فردوس)، فصل­نامه تخصصی علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر، سال 4، شماره 11، صص 19-40.
شریفیان ثانی، مریم. 1383. سرمایه­ اجتماعی، رویکرد دارایی­مبنا و توسعه­ اجتماعات محله‌ای، چکیده مقالات همایش توسعه­ی محله‌ای، تهران، شهرداری تهران.
شیخ بگلو، رعنا؛ مسعود تقوایی و حمیدرضا وارثی. 1391. تحلیل فضایی محرومیت و نابرابری‌های توسعه در شهرستان‌های ایران، فصل­نامه علمی و پژوهشی رفاه اجتماعی، سال 12، شماره 46، صص 184-214.
طالب، مهدی و زهره نجفی اصل. 1389. آموزه‌هایی از روند مشارکت روستایی در ایران، مجله نشریه روستایی، سال 21، شماره 37، صص 27-48.
علمی، زهرا (میلا) و دیگران. 1384. سرمایه­ اجتماعی و چگونگی تأثیر آن بر اقتصاد، مجله تحقیقات اقتصادی، شماره مسلسل 71، صص 239- 295.
علوی، سید بابک. 1380. نقش سرمایه­ اجتماعی در توسعه­ی پایدار، مجله تدبیر، شماره 16، صص 34-40.
فتحی، سروش. 1391. تحلیلی بر نقش سرمایه­ی اجتماعی بر توسعه­ی روستایی، جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، سال دوم، شماره 2، صص 195-214.
فراهانی فرد، سعید. 1384. درآمدی بر توسعه­ی پایدار در عصر ظهور، اقتصاد اسلامی، شماره 20، تهران، صص 41- 61.      
فرجی سبکبار، حسنعلی؛ نرگیس وزین و سیدعلی بدری. 1392. اصلاح مدل تصمیم‌گیری تاکسونومی عددی، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال 13، شماره 28، صص 113-136.
کاظمی، مهدی. (1387). مدیریت گردشگری. چاپ سوم، تهران، سمت.
کوهی، کمال و نعمت­الله تقوی. 1382. سنجش میزان مشارکت روستاییان در پروژه‌های توسعه­ی روستایی، نشریه دانشکده علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه تبریز، شماره 4، صص 81- 116.
محسنی تبریزی، علیرضا و مریم آقامحسنی. (1389). بررسی نقش سرمایه­ی اجتماعی در توسعه­ی شهری (مطالعه­ی موردی: شهر محلات)، فصل­نامه مدیریت شهری، شماره 26، صص 147-162.
مرکز آمار ایران (1391). سال­نامه آماری استان آذربایجان شرقی. تهران.
میری، غلامرضا؛ جعفر جوان؛ حسن افراخته؛ سعدالله ولایتی و حمید شایان. 1389. نقش سرمایه­ی اجتماعی در توسعه­ی روستایی (مطالعه­ موردی: منطقه‌ی پشت آب سیستان)، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، سال 8، شماره 14، صص 29-49.
A Sian Produtivity Organization (APO), 2006. Potential of Social Capital for Community Development, Published by the Asian Productivity Organization, Edited by Yokoyama, S. and Sakurai, T. Tokyo, Japan, ISBN: 92-833-7050-30URL: www.apo-tokyo.org.
Dubois, J.L. & et al 2001. Social Sustainability as a Component of Human Development; france; (c3Ed) center.
Fukuyama, Fransic(1995). Terust: The social Virtues and the Creation of Prosperity. NewYork, free press.
Falk, I. and Kilpatrik, S. 1999. What is Social Capital? A study of Interaction in a Rural Community. University of Tasmania, Australia.
Isham, J. and Kahkonen, S. 1999. What determines the effectiveness of community Based water projects? Evidence from central java, Indonesia on Demand Responsiveness, service Rules, and Sosial capital, social capital initiative working paper, Washington, Dc, The world Bank, No. 14.
Khanh, Ho, Le Phi 2011. The Role of Social capital to Access Rural Credit: A ccase study at Dinh Cu and Van Quat Dong Village in coastal of Thua Thien Hue Province- Vietnam, Department of Urban and Rural Development, Swedish Univercity of Agricultural sciences, Master Thesis No56.
Michelle, gray more, Neil g. Snipe, ropy e. rick son (2008). Regional sustainability: how useful are current tools of sustainability’s assessment at the regional scales, ecological economics, vol67, pp. 362-372.
Narayan, D. and Pritchett, L. 2000. Social capital: Evidence and Implications, In Dasgupta, P. Seragedin, I. (Eds) Social Capital: A Multifaceted perspective. The World Bank, Washington D.C, pp 169-295.
Sergeldin, I. 1996. Sustainability as opportunity and problem of Social capital, Brown Journal of World Affairs, 3: 2.
Serageldin and Grooteat 2000. Defining Social cCapital: an Integraing View, In Social capital, A multifaceted perspective. The World Bank Washington.
Wang, G.M, Kong, S. and Moreno, O. 1999. Genetic analysis of grain filling rate and duration in Maize Fieldcropsres, No: 61.
Woolch,M(1998). Social capital and Economic Development Toward a Synthesis an Policy Frame Work, Journal of Theory and Society, 27: 101-208.
 

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار