کاربرد تحلیل عاملی و مدل تخمین تراکم کرنل در ارزیابی توسعه مکانی – فضایی مناطق روستایی شهرستان روانسر

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی

2 دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه زابل

3 دانشگاه پیام نور تهران

چکیده

سکونتگاه‌های روستایی به عنوان کوچکترین واحد جغرافیایی، تحت تأثیر عوامل مختلفی مانند عوامل طبیعی، اجتماعی، فرهنگی، تاریخی و اقتصادی در بستر جغرافیایی و در قالب روابط انسان و محیط شکل گرفته اند. لذا با توجه به تنوع بستر جغرافیایی آنها، شکل های متنوعی از روستاها به وجود آمده و تفاوت های موجود در آنها، با وجود همگنی ها برای توسعه روستایی قابل مطالعه و بررسی است، همچنین توسعه روستایی، راهبردی است که به منظور بهبود زندگی اقتصادی و اجتماعی گروه خاصی از مردم (روستاییان فقیر) طراحی شده است، و جزئی از برنامه های توسعه هر کشور است که برای دگرگون سازی ساخت اجتماعی- اقتصادی جامعه روستایی بکار می روند. بنابراین با توجه به اینکه مشاغل اصلی شهرستان روانسر کشاورزی می باشد و بیشتر مردم آن کل یا بیشتر اوقات زندگی شان در روستاها به سر می برند مشخص کردن عوامل تأثیرگذار بر توسعه یافتگی و نیافتگی آن ضروری می باشد. لذا هدف از این پژوهش که از نوع توصیفی-تحلیلی و کاربردی است تعیین سطح توسعه یافتگی روستاهای شهرستان روانسر است، بنابراین با استفاده از روش تحلیل عاملی با 37 شاخص سطح توسعه مکانی-فضایی روستاهایی شهرستان روانسر تجزیه و تحلیل شده، که به 5 عامل تقلیل یافته و عامل اول که اقتصادی - اجتماعی بوده بالاترین درصد واریانس ها را به خود اختصاص داده است، و بیشترین تأثیر را در سطح توسعه یافتگی روستاهای شهرستان روانسر دارد، و همچنین با مدل تخمین تراکم کرنل سطح توسعه یافتگی سنجیده شده است، که نتایج نشان داد روستاهای جنوبی و جنوب غربی شهرستان روانسر توسعه یافته تر از دیگر قسمت‌های آن می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Application of Factor Analysis and Kernel Density Estimation Model in Appraisal Studies of Place and Space Development of Rural Area of Rawansar Town

نویسندگان [English]

  • Gharib Fazelniya 1
  • ghazaleh ahmadi 2
  • yasar hakimdust 3
1 Acodomic sttaf
2 un zabol
3 un tehran pnu
چکیده [English]

Rural settlement as smallest geographical units, are influenced by different factors such as natural, social, cultural, historical and economical ones in geographical area and they have been formed on the basis of human being and environment relationships. So, with respect to their geographical area a variety of different shapes of villages have been formed and in spite of homogeneity, existing differences among them for rural development is worthwhile to be studied. Also, rural development is strategy which is designed to improve the economic and social life of a specific group of people (the rural poor) design and is part of developmental program of every Country that is used to change social-economical structure of rural Community. With respect to the fact that the main business of Rawansar town is agriculture and most people living there spend entire or most of their life in the villages, determining influencing factors on its being developed or not being developed is necessary. So, the purpose of this study which is descriptive-analytical is determining development level of villages of Rawansar town. Therefore, development level of place-space of villages of Rawansar town has been analyzed using factor analysis and with 37 indicators which were reduced to 5 factors. The first factor which is economical-social one has the highest percent of variances and most influences in development level of villages of Rawansar town. Also, development level has been evaluated by Kernel density estimation method which showed that southern and south-eastern villages of Rawansar town are more developed than its other villages.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Factor analysis
  • Kernel density estimation model
  • place-space development
  • Rural Areas
- ابراهیم­زاده، عیسی و کوهزاد رییس­پور. 1390. بررسی روند تغییرات درجه­ی توسعه­یافتگی مناطق روستایی سیستان و بلوچستان با بهره­گیری از تاکسونومی عددیرد دهه­های 1375 و 1385، جغرافیا و توسعه، شماره 24، صص 51-76.
2-  ابراهیم‌زاده، عیسی و محمد شریفی­کیا. 1383. برنامه‌ریزی و سامان­دهی روستاهای پراکنده (مطالعه­ موردی: دهستان کورین زاهدان)، مجله جغرافیا و توسعه، شماره 1، پژوهشکده علوم زمین و جغرافیا وابسته به دانشگاه سیستان و بلوچستان، صص15.
3-  اسلامی، سیف‌اله. 1372. تعیین درجه­ توسعه‌نیافتگی مناطق روستایی کشور، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، استاد راهنما: عباس سعیدی دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده جغرافیا.
4-   بایزیدی، ابراهیم، اولادی، بهنام، عباسی، نرگس، 1389. "تحلیل داده‌های پرسش‌نامه‌ای به کمک نرم‌افزار spss"، چاپ دوم، تهران، انتشارات عابد.
5-  بحرینی، حسین. 1371. مجموعه مقالات طرح‌ریزی کالبدی، مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران، چاپ اول، مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه پیام نور.
6-  تقوایی، مسعود و پروین شفیعی. 1388. کاربرد تحلیل عاملی و خوشه‌ای در ارزیابی فضایی – مکانی مناطق روستایی استان اصفهان، اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال هفده، شماره 68، صص 1-20.
7-   توسلی، غلام­عباس. 1374. نظریه‌های جامعه‌شناسی.تهران،انتشارات سمت.
8-  جمعه­پور، محمود. 1385. کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی در امکان‌سنجی توان‌های محیطی و تعیین فضایی بهینه در نواحی روستایی (مطالعه­ موردی: شهرستان تربت حیدریه)، شماره 55، ص 35-58.
9-   جمعه­پور، محمود. 1389. مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی روستایی:دیدگاه‌ها و روش‌ها. تهران، انتشارات سمت.
10-             حسین زاده دلیر، کریم. 1380. برنامه‌ریزیناحیه‌ای. چاپ اول، تهران، انتشارات سمت، ص 26.
11-             حمصی، محمد. 1382. توسعه­ اجتماعی، اقتصادی مناطق ایران و نظام شهری. تهران، انتشارات اطلاعات.
12-       رهنما، محمدرحیم. 1378. سطح‌بندی نظام شهری و توسعه­ منطقه‌ای (مطالعه­ موردی: استان خراسان)، فصل‌نامه تحقیقات جغرافیایی، سال سیزدهم، شماره 56، صص 25-5
13-             سعیدی، عباس. 1377. توسعه‌ پایدار و ناپایداری توسعه‌ روستایی، نشریه­ مسکن و انقلاب، شماره 2، صص 39-19.
14-       شریفی،محمدامین وکوهسار خالدی. 1388. اندازه‌گیری و تحلیل سطح توسعه­ی مناطق روستایی در استان کردستان با استفاده از روش‌های تحلیل عاملی و تاکسونومی عددی، اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال هفدهم، شماره 67، صص51-28.
15-             شکویی، حسین. 1375. اندیشه‌های نو در فلسفه­ی جغرافیا. جلد اول. تهران، گیتاشناسی.
16-طالبی، هوشنگ و علی زنگی آبادی. 1380. تحلیل شاخص‌ها و تعیین عوامل مؤثر در متدولوژی توسعه­ی انسانی شهرهای بزرگ کشور، فصل­نامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 15: صص 20-4
17-       غفاری، غلامرضا. 1380. تبیین عوامل اجتماعی و فرهنگی مؤثر بر مشارکت اجتماعی-اقتصادی سازمان‌یافته­ روستاییان به عنوان مکانیزمی برای توسعه­ی روستایی ایران (مطالعه­ی موردی: روستاهای شهرستان کاشان)، پایان‌‌نامه دکتری جامعه‌شناسی، استاد راهنما:مصطفی ازکیا دانشگاه تهران، دانشکده علوم انسانی
18-       فاضل­نیا، غریب، سید یاسر حکیم دوست ویدالله بلیانی. 1391. راهنمای جامع مدل‌های کاربردی GIS (در برنامه‌ریزی شهری، روستایی و محیطی). تهران، انتشارات آزادپیما.
19-       کلانتری، محسن، سمیه قزلباش و کاظم جباری. 1388. تحلیل فضایی بزه­کاری شهری با استفاده از مدل تخمین تراکم کرنل (مطالعه­ موردی: جرایم شرارت، نزاع و درگیری در شهر زنجان)، فصل­نامه نظم و امنیت اجتماعی، سال دوم، شماره 3، صص:190-176.
20-       محمودی، محمدمهدی، نیلوفر نیکو قدم. 1387. کاهش آلودگی‌های محیطی ناشی از توسعه­ی مسکن با راه­کارهای طراحی معماری (مطالعه­ موردی: بافت‌های مسکونی پیرامون تهران)، نشریه­ هنرهای زیبا، شماره 35، صص 77-44
21-       مرسلی، ادریس. 1374. تعیین درجه‌ توسعه‌یافتگی مناطق روستایی استان زنجان، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، استاد راهنما: محمود جمعه‌پور، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده علوم انسانی.
22-             مرکز مطالعات و خدمات تخصصی شهری و روستایی، پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی، 1385.
23-       مشرفی، مهدی. 1375. کوشش برای سنجش و توسعه­ی استان‌های کشور طی بیست سال اخیر (1355-1372). سازمان برنامه و بودجه، آذربایجان غربی.
24-             مهدوی، مسعود. 1376. جغرافیای روستایی ایران. چاپ دوم، تهران، انتشارات پیام نور.
25-       میر کتولی، جعفر. 1378. سنجش توسعه‌یافتگی مناطق گرگان طی سال‌های 1355-1370. همایش پژوهش‌ها و قابلیت‌های علم جغرافیا در عرصه سازندگی، تهران.
26- Cohen, J.M. 1979. Integrating Services for Rural Development, Harvard University publication, U.S.A.
27- Donald, A., Join, S.A. and Peter, G. 1971. Spatial organization the geographers view of the word by prentice-Hall, Inc. Englewood cliffs, N.J.
28- Johnston, F. 1997. Rural Development Plans, Kcc, Pollination New York.
29- Joao, Oliveria Soares; Manuela Lourenco Marques Carloes Manuel & Ferreira. 2001. a multivariate methodology to uncover regional disparities: a contribution to improve European Union and Governmental Decisions.
30- Norbert, Oppenheim. 1980. Applied models in urban and regional analysis, Prentic-Hall, Inc, U.S.A.
Revi, A,, Verma, R., Sen, S., Kumar, P., Sreedhar, R. and Bhat, G. 1993. building materials and technology promotion council: technology action plan for rural housing 1991-2001, (Taru, New Delhi, India, published draft