ظرفیت سنجی بافت های فرسوده به منظور مدیریت بهینه نوسازی موردپژوهی : بخش مرکزی شهر اراک

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه خوارزمی

2 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری

چکیده

هر گونه مداخله و اقدام در بافت‌های فرسوده شهری ، به دلیل خصوصیات خاص اقتصادی ، اجتماعی ، کالبدی این پهنه‌ها ، دقت و ظرافت خاص خود را می‌طلبد. هدف این پژوهش ظرفیت سنجی قطعات و اولویت بندی پهنه ها برای نوسازی است. معیار های ظرفیت سنجی و پهنه بندی شامل کاربری زمین، دانه بندی قطعات، عرض معابر، کیفیت ابنیه و مصالح بکار رفته در آنهاست. محدوده مورد مطالعه بافت فرسوده واقع در بخش مرکزی شهر اراک با مساحتی حدود 62 هکتار و جمعیتی حدود 14352 نفر در سال1390 است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی با بهره گیری از مدل های تحلیل سلسه مراتبی و منطق فازی در محیط نرم افزار Arc GIS است. شناخت و تعیین اولویت های نوسازی با بکارگیری مدل های کمی و استفاده از معیارهای کالبدی در مدیریت بهینه نوسازی بسیار ضروری است. نتایج پژوهش نشان می دهد با توجه به تقسیم بندی بافت فرسوده 62 هکتاری در 4 گروه با اولویت خیلی زیاد، زیاد، متوسط و کم، قطعات با اولویت خیلی زیاد در هسته مرکزی شهر واقع اند و قطعات با اولویت زیاد در کل بافت پراکنده می باشند. همچنین مجموع مساحت قطعات با اولویت خیلی زیاد و زیاد که جمعاَ حدود 10.9 هکتار می باشند و در وضع موجود حدود 357 نفر سکنه دارند، که در صورت اتخاذ مدیریت بهینه و اعمال ضوابط احداث بنای ویژه در این محدوده، می توان جمعیتی بالغ بر 8000نفر را اسکان داد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Capacity Assessment and Zoning Deteriorated textures For urban renovation Case study: Arak inner city

چکیده [English]

Any rehabilitation in urban, due to the nature of the economic, social, physical this area, the precision of their own demands Urban expansion and Deteriorated textures of inner cities, an important problems in most of third world cities. As a causal system, economic, social an environmental affects, in the inner and outside of the big cities, consequence of this process. Identifying and determining priorities for renovation with using quantitative models with respect of fivefold physical parameter (streets width, Area, quality, materials and land uses) is significant for regeneration of Deteriorated textures. This article aim is Determine of renovation priorities in Arak central district with 62 hectares area and 14352 people. Research method is Descriptive – analytical with using AHP and Fuzzy Logic models in Arc GIS software. The results indicated that with based of AHP and Fuzzy Logic, high priorities parcels, In terms of location, do not follow the same distribution but have greater density by nearing the city center and the historical textures that average area have been calculated of high priority parts in mentioned models 6.5 hectares and 4.43 hectares in most high-priority parts. Finally, by considering the special construction in mentioned parts, Specified the renovation capabilities and over 8,000 populations will be settled.The results indicated that with based of AHP and Fuzzy Logic, high priorities parcels, In terms of location, do not follow the same distribution but have greater density by nearing the city center and the historical textures that average area have been calculated of high priority parts in mentioned models 6.5 hectares and 4.43 hectares in most high-priority parts. Finally, by considering the special construction in mentioned parts, Specified the renovation capabilities and over 8,000 populations will be settled.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Capacity Assessment
  • Zoning
  • Deteriorated textures
  • Urban renovation
  • Arak
1-    پور­کاظمی، محمد­حسین و محمد سوزنده. 1388. تعیین سبد غذایی برای گروه­های درآمدی مختلف با استفاده از منطق فازی، مجله تحقیقات اقتصادی، شماره 87، صص: 53 -74.
2-    تلخابی، حمیدرضا.1391. توسعه­ درونی شهر اراک(با تأکید بر بافت‌های فرسوده بخش مرکزی)، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، استاد راهنما : دکتر محمد سلیمانی، دانشگاه خوارزمی تهران، دانشکده علوم جغرافیایی.
3-    تلخابی، حمیدرضا و نیر فارابی اصل.1392. احیای بافت‌های در حال زوال و فرسوده در راستای توسعه درونی شهر، همایش ملی شهرسازی و معماری در گذر زمان، اردیبهشت ماه، قزوین.
4-    ترنر، تام.1376. شهر هم­چون چشم‌انداز. ترجمه­ فرشاد نوریان. تهران، شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری، شهرداری تهران.
5-    رهنما، محمدرحیم و دیگران.1387. کاربرد تلفیقی مدل تحلیل سلسه‌مراتبی و سیستم اطلاعات جغرافیایی برای شناسایی نقاط اولویت‌دار توسعه­ی محلات مراکز شهری(مطالعه­ی موردی: محله پاچنار شهر مشهد)، نشریه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، سال 13، شماره 26، صص:1-27.
6-    رهنما، محمدرحیم و مهدیکاظمی بی‌نیاز. 1390. مقایسه‌تطبیقیتحلیلیمدل‌هایسلسله­مراتبی،محاسبه‌گررستریوهم‌پوشانیوزن برایشناساییواولویت‌بندیتوسعه‌بافت‌هایمرکزیشهرها، پژوهش‌هایجغرافیایانسانی،شماره  78،زمستان، صص101-116.
7-    زنگی­آبادی، علی، جمال محمدی، همایون صفایی و صفر قائدر رحمتی. 1387. تحلیل شاخص­های آسیب­پذیری مساکن شهری در برابر خطر زلزله (مطالعه­ موردی: مساکن شهر اصفهان)، جغرافیا و توسعه، شماره 12، صص 79-61.
8-    حاتمی­نژاد، حسین، حمید فتحی و فرشید عشق­آبادی. 1388. ارزیابی میزان آسیب­پذیری لرزه­ای در شهر، (مطالعه­ی موردی: منطقه 10 شهر تهران)، نشریه پژوهش‌های جغرافیایی انسانی، شماره 68، صص 1-20. 
9-    سعیدی رضوانی، نوید و داوودکاظمی. 1390. بازشناسیچارچوبتوسعه­درون‌زادرتناسببانقدسیاست‌هایجاریتوسعهمسکن، نشریه پژوهش‌های جغرافیای انسانی،شماره 75، صص:113-132.
10- سلیمانی، محمد، سیمین تولایی، احمد زنگانه و حمیدرضا تلخابی. 1392. زمینه‌ها و فرایندهای زوال در بخش مرکزی شهر اراک، فصلنامه مطالعات مدیریت شهری، سال 5، شماره 13.
11- شماعی، علی و احمد پوراحمد. 1384. بهسازی و نوسازی شهری. چاپ اول، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
12- سیف‌الدینی، فرانک. 1388. برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای فرایندی و موضوعی - تئوری‌های کلاسیک. چاپ اول،تهران، انتشارات آییژ.
13- سیلاوی، طاهر. 1385. ارزیابی آسیب پذیری لرزه ای شهر تهران با بکارگیری مدلهای فازی شهودی، پایان نامه کارشناسی ارشد، گروه مهندسی نقشه برداری دانشکده فنی دانشگاه تهران.
14- شیعه، اسماعیل.1379. بررسی آثار اجرای برنامه‌های صنعتی بر ساختار کالبدی - فضایی شهرهای ایران (مطالعه­ی موردی: اراک)، رساله دکتری،استاد راهنما: دکتر ایرج اعتصام، دانشگاه تهران، دانشکده هنرهای زیبا.
15- طرح راهبردی، تفصیلی ویژه و طراحی شهری بافت فرسوده اراک. 1386. طرح محیط پایدار مرحله دوم، سازمان مسکن و شهرسازی استان مرکزی.
16- عزیزی، محمدمهدی.1388. تراکم در شهرسازی. چاپ چهارم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
17- عزیزی، محمدمهدی و رضا اکبری. 1387. ملاحظات شهرسازی در سنجش آسیب­پذیری شهرها از زلزله، نشریه هنرهای زیبا، شماره 34، صص 25-36.
18- لطفی، حیدر و مهتاب جعفری. 1390. فرایند ایمن‌سازی شهری جهت مقابله با مخاطرات طبیعی سیل (مطالعه­ موردی: شهر تهران)، فصل­نامه فضای جغرافیایی، دانشگاه آزاد واحد اهر، سال یازدهم، شماره 36.
19- معاونت برنامه‌ریزی سازمان نوسازی. 1388. درآمدی بر ادبیات مسکن، نشریه اینترنتی نوسازی، سال اول، شماره 4، آذرماه، تهران.
20- مؤمنی، منصور و علیرضاشریفی سلیم. 1390. مدل‌ها و نرم‌افزارهای تصمیم‌گیری چندشاخصه. چاپ اول، تهران، انتشارات علم و دانش.
21- هاشمی، سید جمیل و تهمینه نوروزی. 1388. فرآیند انجام مطالعات امکان‌سنجی و اولویت‌بندی لکه‌های بافت فرسوده جهت مداخله، همایش بافت‌های فرسوده مشهد.
22- Amini, M. 2007. Urban Dilapidated Texture and Effects of Elements on them.www.udro.org.ir/news/fullstory.asp?n-2543.
23- Angel, Shlomo, Parent, Jason, L. Civco, Daniel, Blei, Alexander, Potere, D.2011. The dimensions of global urban expansion: Estimates and projections for all countries, 2000–2050.
24- Barton, H. 2000. Sustainable communities: the potential for econeighborhoods. London.
25- Bradbury,K.L. et al. 1982. Urban Decline and The future of American Cities. The booking Institution, Washington D.C.
26- Bradbury, K.L. et al.1981. Forty theory if Urban Decline, Urban Affairs Papers, A Symposiom Issue: Community Development, Vol. 3.
27- Clark,K.1992. Urban Decline, First Published, Rutledge, London and New York.
28- Ding, C. and Knaap,G. 2002. Property values in inner city neighborhoods: The effects of homeownership, housing investment and economic development.
29- Doratli, N., Sebnem Onal, H., and Mukaddes F. 2004. An analytical methodology for revitalization strategies in historic urban quarters: a case study of the Walled city of Nicosia, North Cyprus, Cities, 21(4): 329-348.
30- Galster J., Hanson R., Ratcliffe M.R., Wolman H., Coleman S., Freihage F. 2003. Wrestling sprawl to the ground.Defining andmeasuring an elusive concept. Housing Policy Debate. (4): 681-717
31- Richard V. 2007. California Administration Insurance Services, Inc. et al