پیش بینی آماری ـ سینوپتیکی وقوع ریزش باران در زمان کاشت و برداشت گندم دیم در شهرستان گنبدکاووس

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکده‌ جغرافیا و برنامه ریزی دانشگاه اصفهان

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد اصفهان

3 استادیار گروه جغرافیا دانشکده علوم انسانی دانشگاه گلستان

4 مربی پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان گلستان

چکیده

چکیده در شهرستان گنبدکاووس که یکی از قطب‌های تولید گندم کشور بشمار می‌رود اصولاً این محصول بصورت دیم کاشته می‌شود و کشاورزان برای انجام کشت منتظر می‌مانند تا اولین بارش مناسب، قبل از کاشت نازل شود و ذخیره آبی برای جوانه زنی و مراحل بعد از آن تا بارش بعدی فراهم گردد. بنابراین برای تنظیم تقویم زراعی کشاورزان نیازمند مطلع بودن از تاریخ‌های احتمالی چنین نزولات خواهند بود. همچنین در هنگام برداشت نیز عدم روزهای بدون باران و یا با باران بسیار کم اهمیت حیاتی دارد چرا که باعث نم کشیدن و زمینه ساز آفات خواهد بود. لذا هدف از این بررسی ارائه جداولی زمانی است که کشاورزان بتوانند، از آن بعنوان تقویم زراعی کاشت و برداشت استفاده نمایند. برای تهیه این جداول آمار بارندگیهای بیش از 5 میلی‌متر و کمتر از 1 میلی‌متر به ترتیب برای آغاز دوره‌های کاشت و برداشت از 9 ایستگاه مستقر در منطقه در طی یک دوره 15 ساله از سازمانهای ذی ربط اخذ گردید. سپس تاریخ روزهای بارانی در هر سال در زمان کاشت و داشت مشخص و به روز ژولیوسی تبدیل گردید. ارقام حاصل با توزیع‌های مختلف آماری برازش داده شد و بهترین توزیع انتخاب گردید. آنگاه تاریخ احتمالی وقوع ریزش‌های مورد نظر در ماههای آغازین فصل پائیز و ماههای آخرین فصل بهار محاسبه شد. برای سنجی 5 درصد از روزهای برآوردی بصورت تصادفی انتخاب گردید. میزان بارش این روزها از ایستگاههای مستقر در منطقه استخراج شد. همچنین اطلاعات سینوپتیکی 6 ساعت به 6 ساعته این روزها نیز از سه روز قبل از سایت c.d.cاخذ و نقشه‌های صحت ترازهای مختلف آن به کمک نرم افزار گرادس ترسیم شد منشاء سامانه‌ها، موجد بارش، مسیر و منابع رطوبتی آنها و همچنین چگونگی فرایندهای عامل ریزش باران در منطقه تحلیل گردید. نتایج نشان داد با استفاده از تاریخ و مقدار بارش‌های فرو ریخته شده در طی دوره‌های گذشته و به کمک قانون احتمالات با دقت بالایی می‌توان زمان وقوع، مقدار بارش‌ها و منشاء و مسیر سامانه‌های بارش‌زا را در ابتدا و انتهای فصل کشت محصول (گندم) برآورد نمود و براساس آن تقویم زراعی را تنظیم کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Predicting isometropia- rainfall in dry wheat implantation and cultivation in Gonbad Kavoos province

نویسندگان [English]

  • Javad Khoshal Dastjerdi 1
  • Abdolghadir Nazari 2
  • Abdolazim Ghangharmeh 3
  • Hosein Ali Falahii 4
1 Associate professor of faculty of geographical sciences and planning, University of Isfahan
2 ma in isfahan
3 Assistant professor in the department of Geography in the Faculty of human sciences at Golestan University
4 Researcher at agricultural research center and natural resource of Golestan province
چکیده [English]

Abstract Introduction: Gonbad Kavoos province is considered as one of the poles of wheat production. This product is mainly planted in a dry way and before plantation the farmers wait for the first proper rainfall so that water supply could be provided for germination and the next steps. Therefore, to arrange a farming calendar, it is required to be aware of the probable dates of such rainfalls. Also during cultivation it is vital to know the no-raining days since it causes land humidity and pest. So, the purpose of this research is to provide a timetable to be used as a farming calendar by farmers for planting and cultivation. To prepare this table rainfall statistics more than 5 mm and less than 1 mm were obtained from related organizations to start planting and cultivation periods from 9 stations located in the area in 15 years. Then the date of rainy days during planting and cultivation was identified and turned into Julius day. The achieved numbers were practiced with different statistical distributions and the best one was selected. After that, the probable date of the considered raining was calculated in the first month of fall and the last month of spring. To estimate its accuracy 5 % of practiced days were randomly selected. The amount of rainfall was extracted from the stations located in the area. Also, synoptic information was taken from the site three days earlier from c. d. c. site and the maps of its various levels were drawn by Grads. Moreover, the source of systems, the cause of rain, the route and their humid sources and also the condition of rainfall factors were analyzed in the area. The results indicated that we could correctly estimate the time, amount, source and the route of raining systems in the beginning and at the end of planting season by the help of probability law and then arrange a farming calendar

کلیدواژه‌ها [English]

  • the first rainfall during plantation
  • statistical and synoptic analysis
  • farming calendar
  • dry wheat and Gonbad Kavous
  1. پرنیان، طواق گل. 1375. تعیین تقویم کشت گندم دیم در منطقه گرگان و دشت، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته­ جغرافیای طبیعی ، زهرا حجازی زاده ، دانشگاه تربیت معلم.
  2. خوشحال دستجردی، جواد و مسعود مصطفوی. 1393. هواشناسی و اقلیم شناسی گیاهان زراعی. ترجمه، چاپ دوم، تهیه و تنظیم سازمان جهانی هواشناسی.
  3. رسولی، علی­اکبر و بهروز سبحانی. 1384. نقش بارندگی در تعیین مناطق مساعد و تاریخ مناسب کشت گندم دیم در استان اردبیل،  فصل­نامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 78، پائیز، صص117- 102.
  4. عزیزی، قاسم و داریوش یاراحمدی. 1382. بررسی ارتباط پارامترهای اقلیمی و عملکرد گندم با استفاده از مدل رگرسیونی (مطالعه­ی موردی: دشت سیلاخور)، فصل­نامه پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 44، بهار، صص 23-29.
  5. علیزاده، امین؛ آتنا روشنی و محمد بنایان. 1389. بررسی خصوصیات بارش­های جوی به منظور استفاده­های زراعی (مطالعه موردی: دشت مشهد- چناران)، مجله­ی آبیاری و زه­کشی ایران، شماره 1، جلد 4، بهار، صص 11- 21.
  6. فرج­زاده اصل، منوچهر و آذر زرین. 1381. مدل­سازی میزان عملکرد محصول گندم دیم با توجه به معیارهای اقلیم­شناسی کشاورزی در استان آذربایجان غربی، فصل­نامه مدرس علوم انسانی، دوره 6، شماره 2، تابستان، صص 77-96.
  7. فرج­زاده اصل، منوچهر؛ عبدالرضا کاشکی و سیاوش شایان. 1388. تحلیل تغییرپذیری عملکرد محصول گندم دیم با رویکرد تغییرات اقلیمی (مطالعه­ی موردی: استان خراسان رضوی)، فصل­نامه مدرس علوم انسانی، دوره 13، شماره 3، پاییز، صص 227-256.
  8. فرج­زاده اصل، منوچهر؛ خورانی، اسدالله، بازگیر، سعید.، ضیائیان، پرویز. 1391. شناسایی و تحلیل تأثیر پارامترهای اقلیمی و شاخص‌های اقلیم‌شناسی کشاورزی بر مراحل مختلف فنولوژی گندم دیم در استان کردستان. برنامه ریزی و آمایش فضا، دوره 15، شماره 4، زمستان 1390، صفحه 1-17.
  9. فیضی اصل، ولی، جعفر جعفرزاده؛ بهمن عبدالرحمنی؛ سید بهمن موسوی و اسماعیل کریمی. 1389. مطالعه­ی اثرات عوامل اقلیمی بر عملکرد دانه­ی گندم دیم رقم سرداری در منطقه­ مراغه، نشریه­ی پژوهش‌های زراعی ایران، جلد 8، شماره 1، فروردین و اردیبهشت، صفحات 1-11.
  10. قائمی، هوشنگ و غلام­علی مظفری. 1381. تحلیل شرایط بارش در سطح نواحی دیم­خیز (مطالعه­ی موردی: شرق کرمانشاه)، پژوهش­های جغرافیایی، شماره 42، صص 103-119.
  11. کمالی، غلام­علی، پگاه ملایی و محمد باقر بهیار. 1389. تهیه­ اطلس گندم دیم استان زنجان با استفاده از داده­های اقلیمی و GIS، نشریه­ آب و خاک، جلد 24، شماره 5، آذر و دی، صص 894-907.
  12. کمالی، غلام­علی؛ علی صدقیانی­پور؛ عبدالله صداقت کردار و احمد عسگری. 1387. بررسی پتانسیل اقلیمی کشت گندم دیم در استان آذربایجان شرقی، مجله­ی آب و خاک (علوم و صنایع کشاورزی)، جلد 22، شماره 2، صص 468-483.
  13. محمدی، حسین. 1384. تعیین تقویم مناسب کشت گندم دیم در استان ایلام با استفاده از شاخص شروع بارندگی، پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، دوره 37، شماره 2، آبان 1384.
  14. محمدی، الهام.، یزدان پناه، حجت‌اله.، محمدی، فریبا. 1393. بررسی رخداد تغییر اقلیم و تأثیر آن بر زمان کاشت و طول دورۀ رشد گندم دوروم (دیم) مطالعۀ موردی: ایستگاه سرارود کرمانشاه، پژوهش های جغرافیای طبیعی، دوره 46، شماره 2، تابستان 1393، صفحه 231-246.
  15. نظری، عبدالقدیر. 1391. اقلیم کشاورزی شهرستان گنبد کاووس با تأکید بر کشت گندم دیم، پایان­نامه­ی کارشناسی‌ارشد، رشته­ی جغرافیای طبیعی گرایش اقلیم­شناسی، به راهنمایی جواد خوشحال دستجردی، دانشگاه اصفهان، دانشکده­ جغرافیا و برنامه­ریزی، گروه جغرافیای طبیعی.

16. Arora, V.K. and Gajri, P.R. 1998. (Evaluation of a crop growth-water balance model for analyzing wheat responses to climate – and water–limited environments) . field–Grops – Research. 59(3):213-224.

17. Coward, J. and David E. 1992. (worked Excercises in Human geography) cambrige University.

18. Kimura, K., and Tanakamaru, S. 1999. (Influence of climatic factors on “Crop situation Bulletin of the Research Institute for Bio resources), Okayama University, 6(1):13-19.

19. Landau, S., Mitchell, R.A.C., Barnett, V., Colls, J.H., Craigon, J., and Payne, R.W.  2000. (“A parsimonious, multiple regression model of wheat yield response to environment;) Agricultural and Forest Meteorology”, 101:151-161.

20. Norwood, C. 2000. (A dry land winter wheat as affected by Previous crops), Agronomy Journal.