بررسی نقش عوامل ژئومورفولوژی بر روی استقرار سایت‌ تاریخی بتکی در دشت الشتر استان لرستان

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری ژئومورفولوژی دانشگاه محقق اردبیلی

2 دانشیار ژئومورفولوژی، گروه جغرافیای طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی

3 دانشیار گروه جغرافیا، دانشگاه رازی کرمانشاه

چکیده

زمین­ ریخت­شناسی از جمله عوامل طبیعی است که نقش بارزی در استقرار سکونت­گاه ها داشته،از جملۀ این سکونت­گاه­ها تپه ­بتکی در شمال­غربی دشت الشتر است. این تپه یکی از استقرار­گاه­های مهم دشت الشتر است که سابقۀ استقرار 8000 ساله دارد.  از این رو در این پژوهش، با توجه به ویژگی­های ژئومورفولوژی و تاریخی این سایت­ و با توجه به این پرسش که گذشتگان تا چه حد به عوامل زمین­ریخت­شناسی توجه داشته­اند و این استقرار­گاه­ تحت تاثیر کدام فرایندها و زمین­ریخت­ها بوده، با استفاده از تصاویر ماهواره­ای، نقشه­ی توپوگرافی، نقشه زمین­شناسی ویژگی­های زمین­ریخت­شناسی تاثیر­گذار در استقرار این سایت ­شناسایی، سپس با استفاده از نرم افزاز GIS نقشه­ ژئومورفولوژی محدوده آن­ تهیه شد. همچنین در این پژوهش با ایجاد ترانشه ویژگی­های رسوبی محل این سایت­ نیز بررسی شد. سپس از نرم افزار GRADISTAT برای تحلیل آماری رسوب­ها بهره گرفته شد. نتایج پژوهش نشان می­دهد  آب کافی و رسوبات حاصلخیز  شرایط مساعدی را برای استقرار  این سکونت­گاه­  بر روی مخروط­افکنه فراهم کرده­اند،  این مزایا باعث شده­انداحتمال وقوع سیل و خطر فعالیت­های گسلی را نادیده بگیرند. هر جند این عوامل تاثیری بر جابه جایی و نابودی این سایت نداشته اند. این الگو نشانه دهنده توجه به عوامل ژئومورفولوزی بر استقرار این سایت می باشد. بنابراین امروزه این تجربیات می‌تواند در برنامه­ریزی­ها تاثیر بسزایی داشته باشند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating the Role of Geomorphologic Factors on the Establishment of a Historical Site in Alshtar Plain of Lorestan Province

نویسندگان [English]

  • Fariba Byghy 1
  • Aghil Madadi 2
  • Iraj Jabbari 3
1 Department of Geography- university of Mohaghghe Ardabili
2 Department of geography, universiy of Mohaghghe Ardadbili
3 Department of Geography- universit of Razi
چکیده [English]

Geomorphology is one of the natural factors which has played on outstanding role in establishing settlements, such as Botki hill, in North-west Aleshtar plain. This hill is one the most important settlements Alashtar plain that has a history of about 8000-years old. Therefore, in the present study , considering geomorphology and historical this site, and considering this question have been considered to the geomorphology, The geomorphology features of this site were examintion. , using satellite images, topographic and geological maps, the geomorphological features influencing establishment of this site have been recognized, thus the geomorphological map of this region have been provided with the help of GIS software. Also, by creating trenches the sedimentary properties of site are addressed and described within geomorphological maps. Analysis of the results showed that adequate water and fertile sediments provided a basis for establishment of sustainable settlement,.however geomorphological factors have had a little effects on the site, replacement and destruction. these patterns reflected condditions considering geomorphological features in the establishment of this settlement.
Data frome field surveys and satellite images of the region indicate that this region, from the start of its formation so far, have been subjected to a great deal of changes. in a way that, in addition to tectonic movments, external forces interactions affected the region. These factors in turn had an influence on formation and development of water resources and alluvial systems. According to the investigation of alluvial sections, alluviums with different thickness and grading have been shown. Therefore, from stratigraphy of these sections we can elicit that low and high-energy streams impacted the surface alternatively. Also, on the grounds that a vast part of Aleshtar area is confined with Limestone Mountains and suitable Karst systems and the amount of rain and water fall is also in good conditions, such characteristics lead to the formation of rich water sources in this area. So, enriched sources of water and fertile soil have provided a situation for formation of settlement from a very long time ago.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Geoarchaeology
  • lorestan
  • Aleshtar Botaki

مراجع

  1. منابع

    1. اصغری مقدم، محمد رضا.1383.مبانی ژئوومورفولوژی، انتشارات سرا.
    2. ایرانی بهبهانی، هما، بهرنگ، بهرامی، فیروزه، آقا­ابراهیمی سامانی، رویا،ساعتیان. 1389. شناسایی نقش ساختار­های طبیعی در شکل­گیری منظر فرهنگی سکونت­گاه  باستانی تخت­سلیمان با استفاده از فناوری نوین دور­سنجی، مجله محیط­شناسی، سال سی و ششم، شماره 54، ص 109-120.
    3. ایزد­پناه، حمید. 1376. آثار باستانی و تاریخی لرستان، انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، جلد دوم، چاپ سوم.
    4. بهرامی، روح الله. 1388. سلسله والیان لرستان – مقدمه­ای بر تاریخ سیاسی ایلام و لرستان از شاه­عباس صفوی تا بر آمدن رضا شاه پهلوی، انتشارات دانشگاه لرستان
    5. حصاری، مرتضی، مصیب، امیری، مجید، محمد یارلو، خلیل‌‌اله، بیک محمدی. 1392. بررسی، طبقه­بندی و مقایسۀ سردوک‌های دوره مس - سنگی چارآرو (حوضۀ رودخانه­ی سیمره، لرستان)، پژوهش­های باستان­شناسی، شماره 4، دوره سوم، صص77-96
    6. خانلری، غلامرضا، علی­اکبر، مؤمنی. 1391. ژئومورفولوژی، هیدروژئولوژی و مطالعه­ی فاکتورهای موثر بر توسعۀ کارست در منطقۀ گرین، غرب ایران، نشریه جغرافیا و آمایش شهری- منطقه­ای، شماره 3، صص74-61.
    7. دانشنامۀ معماری ایرانشهر. 1390.
    8. داودی، داود، طیبه، حاتمی نصاری، موسی،سبزی دوآبی، میثم، نیکزاد، روح الله، نورالهی، محمدرضا، محمدیان. 1389. گزارش مقدماتی فصل­های اول و دوم بررسی و شناسایی باستان­شناختی شهرستان الشتر، لرستان، پژوهش­های باستان­شناسی مدرس، شماره چهارم و پنجم.
    9. رامشت، محمد حسین. 1382. دریاچه­های دوران چهارم بستر تبلور و گسترش مدنیت در ایران، مجله علمی-پژوهشی دانشکده­ی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، جلد پانزدهم، شماره­های 1و 2، صص13-38.
    10. رامشت، محمد حسین. 1377. تحولات ژئومورفیک تاریخ طبیعی اصفهان، مجله علمی پژوهشی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، شماره 15، صص67-80
    11. رجایی، عبدالحمید. 1387. کاربرد ژئومورفولوژی در آمایش سرزمین و مدیریت محیط، انتشارات قومس.
    12. روستایی، شهرام، ایرج، جباری. 1390. ژئومورفولوژی مناطق شهری، انتشارات سمت.
    13. زمرّدیان، محمد جعفر، ریحانه، برومند. 1391. تجزیه و تحلیل مورفوژنز و تفاوت­های کمی و کیفی مخروط­افکنه­های رشته کوه بینالود با رویکرد هیدرومورفوتکتونیکی، پژوهش­های ژئومورفولوژی کمی، شماره 2، صص 53-72.
    14. سجادی، علی. 1376. بررسی و شناسایی آثار فرهنگی تاریخی شهرستان الشتر، معاونت پژوهشی پژوهش­های باستان شناسی، فصل اول
    15. شریفی، محمد، زهرا، فرح بخش. 1393. بررسی فرایندهای مورفودینامیکی شکل دهنده دره خضرآباد بر اساس شواهد و تحلیل رسوب­شناسی حوضه، نشریه کاوش­های جغرافیایی مناطق بیابانی، سال دوم، شماره سوم، صص 78-114.
    16. عنابستانی،علی اکبر، بهزادای، صدیقه، انزابی، الهه. 1397. بررس تاثیرپذیری الگوی مسکن روستایی از سبک زندگی روستاییان در شهرستان نکا، مجله آمایش جغرافیایی فضا، سال 8، شماره 27، صص 35-52.
    17. کالیراد، زهرا، آرش، ملکیان، بهارک، معتمد وزیری.1392. تعیین الگوی توزیع منابع آب زیرزمینی(مطالعه موردی: حوضه آبخیز الشتر، استان لرستان)، پژوهش­نامه مدیریت حوضه آبخیز، سال 4، شماره 7، صص 57-69.
    18. مختاری، داود، فریبا، کرمی، مریم، بیاتی خطیبی.1386. اشکال مختلف مخروط­افکنه­ای در اطراف توده­ی کوهستانی میشو داغ (شمال غرب ایران) با تاکید بر نقش فعالیت­های تکتونیکی کواترنر در ایجاد آن­ها ، فصلنامه مدرس علوم انسانی، ویژه جغرافیا، صص 257-299.
    19. مقصودی، مهران، سجاد، باقری، مسعود، مینایی. 1388. بررسی نقش تکتونیک در شکل­گیری و تحول مخروط­افکنه­ها (مطالعه­ موردی: مخروط­افکنه­های دامنه تاقدیس قلاجه)، مجله­ جغرافیا و توسعه ناحیه­ای، شماره دوازدهم، سال هشتم، صص 99- 125.
    20. 20-مقصودی، مهران،حسن، فاضلی نشلی، قاسم، عزیزی، گوین،گیلمور، آرمین،اشمیت. 1391. نقش مخروط­افکنه­ها در توزیع سکونت­گاه­های پیش از تاریخ از دیدگاه زمین­باستان­شناسی(مطالعه موردی: مخروط­افکنه­ جاجرود و حاجی عرب)،پژوهش­های جغرافیای طبیعی، سال 44، شماره­ی 4، ص 1-22.
    21. موسوی­حرمی، رضا. 1391. رسوب­شناسی، چاپ چهاردهم، انتشارات به نشر(انتشارات آستان قدس رضوی).
    22. موسوی کوهپر، سید مهدی، محمود، حیدریان، محسن، آقایاری هیر، حامد، وحدتی نسب، حمید، خطیبی شهیدی، جواد نیستانی.1390. تحلیل نقش عوامل طبیعی در توزیع فضایی محوطه­های باستانی استان مازندران، پژوهش­های جغرافیای طبیعی، شماره 75، ص 3-19.
    23. میر­محمدی تهرانی، نیلوفر. 1380. بررسی و طبقه­بندی مفرغ­های لرستان، پایان­نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما:حمید خطیب شهیدی، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
    24. هژبری نوبری، علیرضا، موسی ، سبزی دوآبی.1390. سنجاق­های میله­ای لرستان، نشریه جامعه­شناسی تاریخی، دورۀ سوم، شماره 2، صص 165-188.

    25.Bini, Monica, Alessandro Chelli, Anna Maria Durante, Lucia Gervsini, Marta pappalardo. 2009. Geoarchaeological sea-level proxies from a silted up harbor: A case study of the Roman colony of Luni (northern Tyrrhenian Sea, Italy), Quaternary International 206: 147-157.

    26.D. Jones, Matthew, Tobias, Richter. 2011. Paleoclimatic and archeological implications of Pleistocene and Holocene environments in Azraq, Jordan, Quaternary Research 76, 363–372

    27.Kathleen, Nicoll. 2004. Recent environmental change and prehistoric human activity in Egypt and Northern Sudan, Quaternary Science Reviews 23:  561-580.

    28.Quarto, Ruggiero, Domenico Schiavone, Ida Diaferia, 2007. Ground penetrating radar survey of a prehistoric site insouthern Italy, Journal of Archaeological Science 34: 2071-2080.

    29.Ravazzi, A., Cesare, Mauro Marchetti B., Marco Zanon A., Renata Perego C., Tommaso Quirino, D., Massimiliano Deaddis A., Mattia De Amicis E., Davide Margaritora. 2012. Lake evolution and landscape history in the lower Mincio River valley, unraveling drainage changes in the central Po Plain (N-Italy) since the Bronze Age, Quaternary International xxx, 1-11

مجله آمایش جغرافیایی فضا
دوره 10، شماره 36
شهریور 1399
صفحه 91-106

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار