برآورد دامنۀ فعالیت زمین‌ساختی تاقدیس خویز از طریق معیارهای مورفومتری (زاگرس خوزستان)

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استاد ژئومورفولوژی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی، دانشکده جغرافیا،دانشگاه تهران

3 کارشناسی ارشد زمین‌شناسی ساختمانی و تکتونیک، دانشگاه تربیت مدرس، کارشناس شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب

چکیده

مطالعۀ الگوی هندسۀ چین­خوردگی­ها و تحلیل دگرریختی آن­ها، یکی از مهم­ترین موضوع­های زمین­شناسی کمربندِ کوهزایی زاگرس به شمار می­آید. تاقدیس خویز در استان خوزستان و در کمربند رانده و چین­خوردۀ زاگرس در فرادیوارۀ­ گسل پیشانی کوهستان واقع شده است. این تاقدیس یکی از تاقدیس­های مهم زاگرس به شمار می­رود؛ اهمیت آن به دلیل وجود رودخانه دائمی مارون است که از میانه­ تاقدیس عبور کرده و تاقدیس خویز را به دو نیم تقسیم کرده است. این تاقدیس با استفاده از اشکال مورفومتری نظیر رویه­ها­ی سه­گوش، دره‌های ساغری و شاخص تابیدگی جبهۀ کوهستان، از نظر مورفوتکتونیک مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته است. هدف از انجام این پژوهش، بررسی وضعیت تاقدیس خویز از نظر میزان فعالیت زمین­ساختی به‌خصوص فعالیت­های عهد حاضر است؛ به کمک نتایج این پژوهش می­توان وضعیت سازه­های احداث­شده بر روی این تاقدیس و در مجاورت آن، به‌خصوص سد مخزنی مارون را از نظر مخاطرات زمین­شناسی مورد ارزیابی قرار داد. این اشکال و شاخص­ها در دو یال تاقدیس به‌صورت جداگانه مورد مطالعه قرار گرفت؛ بر اساس نتایج این مطالعه مشخص شد که شاخص­های مورفوتکتونیکی ذکرشده رابطۀ مستقیمی با میزان فعالیت زمین­ساختی داشته و بر این اساس می­توان اظهار داشت که تاقدیس خویز از نظر فعالیت نسبی زمین­ساختی در وضعیت فعال قرار دارد و همچنین یال شمال شرقی آن نسبت به یال جنوب غربی، فعالیت بیشتری از خود نشان می­دهد. این مسئله می‌تواند به علت وجود تاقدیس زیرسطحی منصورآباد در جنوب غرب تاقدیس خویز و با فاصله­ای کمتر از یک کیلومتر از آن باشد که منجر به تشکیل پس­راند در یال شمال شرقی تاقدیس خویز و ایجاد فعالیت زمین­ساختی بیشتر در این یال شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Estimating the range of tectonic activity of the Khaviz anticline by morphometric criteria (Zagros, Khuzestan)

نویسندگان [English]

  • Mojtaba Yamani 1
  • fateme moradipour 2
  • Anvar Moradi 2
  • Saeed Moradipour 3
1 University of Tehran - Faculty of Geography
2 PhD student of geomorphology, University of Tehran
3 MSc of Structural Geology and Tectonics, Tarbiat Modares University, employee of National Iranian South Oil Company
چکیده [English]

Abstract
Study of geometric style of folding and their deformation analysis is one of the most important Geological topics of Zagros orogenic belt. Khaviz anticline is located in Khuzestan province and in the Zagros folded-thrust belt in the hanging wall of mountain front fault (MFF). This anticline is one of the most important anticlines of the Zagros; its importance is due to the Maroon's permanent river that passes from the middle of the anticline and divided it into two halves. This anticline has been studied by using morphometric forms such as triangular facets, win glass valleys and index of sinuosity of mountain front, Morphotectonic. The purpose of this study, is check the status of anticline Khaviz in terms of tectonic activity especially present age activities; with the help of the results of this study the status of constructed buildings on this anticline and in its vicinity, especially storage dam of maroon in terms of geological hazards can be evaluated. This shapes and indicators were studied in two anticline limbs individually; According to the results of this study it was found that mentioned Morphotectonic indicators has a direct relationship with the amount of tectonic activity and accordingly can be said that Khaviz anticline is in active status in terms of relative tectonic activity and also its northeastern limb than southwestern limb, it shows of own more activity. This feature can be due to existence Mansourabad subsurface anticline in the south west of Khaviz anticline and with distance less than a kilometer from it that has been leading to formation of back thrust in northeastern limb of Khaviz anticline and create more tectonic activity in this limb

کلیدواژه‌ها [English]

  • Morphotectonic
  • Morphometry
  • Khuzestan Zagros
  • Khaviz anticline

مراجع

  1. احمدی، طیبه. عزیز رحیمی چاکدل. 1392. ژئومورفولوژی و مورفوتکتونیک ناحیه لالی – گتوند، استان خوزستان. مجله آمایش جغرافیایی فضا، دوره سوم، شماره هفتم، گرگان. 
  2. پرهیزکار، فاطمه. اسدالله حجازی و لیلا خدایی قشلاق. 1397. تحلیل مورفومتری تاقدیس‌های باباکوهی و کفترک و ارتباط آن با تکتونیک‌های فعال. مجله جغرافیای طبیعی، دورۀ یازدهم، شماره چهل و یکم، تهران.
  3. ثروتی، محمدرضا. محمدمهدی حسین­زاده و مریم ده‌بزرگی و نوراله نیک­پور. ۱۳۹۴. مطالعۀ ژئومورفولوژی (مورفوتکتونیک) بخش میانی طاقدیس کبیرکوه ایلام (محدودۀ بین پشته اریشت تا امامزاده شاه محمد کوه‌نشین). مجله­ پژوهش­های ژئومورفولوژی کمی، سال سوم، شماره چهارم، تهران.
  4. قربانی، سمیه. احمد علوی. 1388. تعیین میزان فعالیت نسبی زمین­ساختی تاقدیس آینهورزان- دلیچای با به‌کارگیری شاخص‌های مورفوتکتونیکی. فصلنامۀ زمین‌شناسی محیط‌زیست. جلد سوم، شماره سوم، اسلامشهر.
  5. مرادی، انور. عباس علی پور و حمید گنجاییان. 1398. آمایش ژئومورفولوژیکی جنوب استان خراسان رضوی جهت توسعه مناطق مسکونی بر اساس تلفیق مدل فازی و .ANP مجله آمایش جغرافیایی فضا، دوره نهم، شماره سی و چهارم، گرگان.
  6. مقصودی، مهران. کامیار امامی و عادل رسولی و عباس درخشان و یاسمن جلالی و سعید مرادی پور و فاطمه مرادی پور. 1397. برآورد دامنه‌ فعالیت زمین­ساختی بخش جنوبی گسل میناب و سیستم‌ گسلی شرق آن از طریق داده‌های مورفومتری به منظور تعیین میزان پایداری منطقه (شرق تنگۀ هرمز). پژوهش­های ژئومورفولوژی کمّی، دوره هفتم، شماره دوم، تهران.
    1. Alavi, M. 1980. Tectonostratigraphic evolution of Zagrosside of Iran, Geology. 8(3): 144-149.  Doi: 10.1130/0091-7613(1980)8<144: TEOTZO>2.0.CO; 2.
    2. Azor, A., Keller, E., and Yeats, R. 2014. Geomorphic indicators of active fold growth: South Mountain–Oak Ridge anticline, Ventura basin, southern California, Geological Society of America Bulletin, 6: 745-753.
    3. Bull, W.B., and McFadden, L.D. 1977. Tectonic geomorphology north and south of the Garlock fault, California, In: Doehring. D.C. (Ed.), Geomorphology in Arid Regions, Proceeding 8th Annual Geomorphology Symposium, State University of New York, Binghamton, NY, 115-137.
    4. Berberian, M., and King, G.C.P. 1981. Towards a paleogeography and tectonic evolution of Iran. Canadian Journal of Earth Sciences,18: 210-265.
    5. Berberian, M. 1995. Master “blind” thrust faults hidden under the Zagros folds: active basement tectonics and surface morphotectonics, Tectonophysics, 241: 193–224.
    6. Burbank, D.W., and Robert, A. 2001. Tectonic Geomorphology. Blackwell Science, Oxford, 247.
    7. Bahrami, S. 2012. Morphotectonic evolution of triangular facets and wine-glass valleys in the Noakoh anticline, Zagros, Iran: Implications for active tectonics, Geomorphology, 159-160: 37–49. doi:10.1016/j.geomorph.2012.03.003.
    8. Cox, R.T. 1994. Analysis of drainage-basin symmetry as a rapid technique to identify areas of possible Quaternary
      tilt-block tectonics: an example from the Mississippi embayment, Geological Society of America Bulletin, 104: 571-581.
    9. Ezati, M., and Agh-Atabai, M. 2014. Estimating rate of tectonic activity in central Kopeh dagh using morphometric indices, Journal of Tethys, 2(4): 314-326.
    10. Goldsworthy, M., and Jackson, J. 2000. Active normal fault evolution in Greece revealed by geomorphology and drainage patterns. Journal of the Geological Society of London. 157: 967-981.
    11. Hack, J.T. 1973. Stream profie analysis and stream-gradient index. Journal of Research of the U.S. Geological Survey, 1: 421-429.
    12. Hessami, K., Nilforoushan, F., and Talbot, C. 2006. Active deformation within the Zagros Mountains deduced from GPS measurements. Journal of the Geological Society of London, 163: 143-148.
    13. Longkumera, L., Luireib, K., Moiyaa, J.N., and Thonga, G.T. 2019. Morphotectonics and neotectonic activity of the Schuppen Belt of Mokokchung, Nagaland, India, Journal of Asian Earth Sciences, 170: 138-154.
    14. Menges, C.M. 1987. Temporal and spatial segmentation of the Pliocene-Quaternary fault rupture along the western Sangre de Cristo mountain front, northern New Mexico, U.S. Geological Survey Open-File Report 87-673, 203-222.
    15. Menges, C.M. 1990. Soils and geomorphic evolution of bedrock facets on a tectonically active mountain front, western Sangre de Cristo Mountains, New Mexico. Geomorphology, 3: 301-332.
    16. Motie, H. 1995. Petroleum Geology of Zagros, Geology & Mining Explorations Organization of Iran. Geological Survey of the country.
    17. Mirzaei, N., GAO, M., and Yuntai, C. 1998. Seismic source regionalization for seismic zoning of Iran: major seismotectonic provinces. J. Earthquake Pred. Res, 7: 465-495.
    18. Palumbo, L., Benedetti, L., Bourles, D., Cinque, A., and Finkel, R. 2004. Slip history of the Magnola fault (Apennines, Central Italy) from 36Cl surface exposure dating: evidence for strong earthquakes over the Holocene. Earth and Planetary Science Letters, 225: 163-176.
    19. Stocklin, J. 1984. Orogen and Tethys evolution in the Middle East, An appraisal of current concept. Suezach, Switzerland, 5.3ak.
    20. Sepehr, M., Cosgrove, J., and Moieni, M. 2006. The impact of cover rock rheology on the style of folding in the Zagros fold-thrust belt, Tectonophysics, 427: 265-281.
    21. Talebian, M., and Jackson, J. 2004. A reappraisal of earthquake focal mechanisms and active shortening in the Zagros mountains of Iran. Geophysical Journal International, 156: 506-526.
    22. Vernant, P., Nilforoushan, F., Hatzfeld, D., Abbassi, M.R., Vigny, C., Masson, F., Nankali, H., Martinod, J., Ashtiani, A., Bayer, R., Tavakoli, F., and Chéry, J. 2004. Present-day crustal deformation and plate kinematics in Middle East constrained by GPS measurements in Iran and northern Oman. Geophysical Journal International, 157: 381-398.
    23. Wells, S., Bullard, T., Menges, C., Panagiotis, K., KarasJohn, P., Ritter, J., Kelson, K., and Wesling, J.R. 1988. Regional variations in tectonic geomorphology along a segmented convergent plate boundary, Pacific coast of Costa Rica, Geomorphology, 1: 239-265.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار