تأثیر هویت مکانی بر زیست‏پذیری سکونت‏گاههای روستایی پیراشهری کلانشهر مشهد

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی- دانشگاه فردوسی مشهد

2 پژوهشگر پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی و دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

مسئله تحقیق: هویت مکانی در سکونتگاههای روستایی پیراشهری مورد مطالعه از نظر ساکنان در چه وضعیتی قرار دارد؟ هویت مکانی به چه میزان بر زیست‏پذیری سکونتگاههای پیراشهری به ویژه در حاشیه کلانشهرها تأثیرگذار است؟
هدف تحقیق بررسی تأثیر هویت مکانی بر زیست‏پذیری روستاهای پیراشهری شهر مشهد می‏باشد.
روش تحقیق: جامعۀ آماری پژوهش طبق آمار سرشماری 1395، روستاهای دهستان تبادکان شهرستان مشهد در بخش مرکزی شهرستان مشهد است که در پژوهش به دو محور سیمان و کلات تقسیم شده است. طبق فرمول کوکران تعداد نمونه لازم جهت تکمیل پرسش‏نامه 169 خانوار به‏دست آمد. جهت تجزیه تحلیل داده‏ها از آزمون‌های، تی تک‏‏نمونه‏ای، پیرسون و  معادلات ساختاری Smat PLS و برای رتبه‏بندی روستاها از روش تصمیم‏گیری چند معیاره ویکور استفاده شده است.
بحث اصلی: یافته‏های پژوهش نشان می‏دهد میانگین هویت مکانی در بین روستاهای مورد مطالعه پایین است و ابعاد هویت مکانی در این پژوهش که شامل تمایز، تداوم، عزت نفس و خودکارآمدی بوده‏اند با متغیر زیست‏پذیری دارای رابطه معناداری بوده‏اند بدین صورت که هرچه هویت مکانی بالاتر زیست‏پذیری در بین روستاییان بالاتر ‏باشد، متغیر تمایز به میزان 100/0 اثر مستقیم بر متغیر زیست‏پذیری دارد؛ بدین معنی که متغیر تمایز به میزان 10 درصد توانسته است اثر مستقیمی بر سازۀ زیست‏پذیری بگذارد؛ همچنین متغیر تداوم به میزان 297/0- اثرمستقیم و معکوس بر سازۀ زیست‏پذیری دارد؛ یعنی با افزایش در سازۀ تداوم به میزان یک واحد، شاهد کاهش در سازۀ زیست‏پذیری به میزان 297/0- خواهیم بود. متغیر عزت نفس نیز به میزان 318/0 و متغیر خودکارآمدی به میزان 621/0 اثرمستقیم بر سازۀ زیست‏پذیری دارد. همان‏طورکه مشاهده می‏شود متغیر خودکارآمدی به نسبت سایر متغیرها اثر مستقیم بیشتری به میزان 1/62 درصد بر سازۀ زیست‏پذیری اثر مستقیم دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Effect of Place Identity on the Livability of Peri-Urban Villages of Mashhad Metropolis

نویسندگان [English]

  • Aliakbar Anabestani 1
  • Alireza Moeini 2
1 Professor in Geography and Rural Planning, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran.
2 Reseaaecher at Tourism Departmetan of ACECR and Ph.D. Student in Geography & Rural Plannin Ferdowsi University , Mashhad,Iran
چکیده [English]

The purpose of this study is to investigate the effect of place identity on the livability of Peri-urban villages in Mashhad. The population of interest in the study, according to the results of the census of 1395, is the villages of Tabadekan rural district in the central part of Mashhad city, which are divided into two axes of Siman and Kalan. According to Cochran formula, the number of samples needed to complete the questionnaire was 169 households.
To analyze the data, one-sample T Test, Pearson, and Smat PLS structural equations were used and for the ranking of villages, a multi-criteria decision making (MCDM) method, VICOR, was applied. The findings of this research indicate that the mean of place identity among the studied villages is low and the place identity dimensions, which include differentiation, continuity, self-esteem, and self-efficacy, have a significant relationship with the livability variable. Therefore, the higher the place identity, the higher the livability of the villagers. The differentiation variable has a direct impact on the livability variable of .0001 This means that this variable has a direct effect on the livability structure of 10%. Also, the continuity variable has a direct and inverse relation of -0/29.7 on the livability structure. This means that with an increase in the structure of continuity, we will see a decrease in the unit of livability (by -0.297). In addition, self-esteem and self-efficacy variables have a direct effect on the viability structure with the rate of 0.31 and 0.61, respectively. As it can be seen, the self-efficacy variable as compared with other variables has a more direct effect (62.1%) on the livability.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Place identity
  • Livability
  • Peri-Urban villages
  • Structural equations
  • Mashhad metropolis

مراجع

  1. احمدی، علی. مهدوی، مسعود. 1393. رابطۀ کیفیت زندگی و حس تعلق مکانی در روستاهای درحال توسعه مطالعۀ موردی: شهرستان زرندیه. پژوهش‏های روستایی، شماره 4، صص 827-848.
  2. افروغ، عماد. 1394. فضا و جامعه؛ فضای شهری و نابرابری اجتماعی. تهران: نشر علم.
  3. بندرآباد، علیرضا. و احمدی‏نژاد، فاطمه. 1393. ارزیابی شاخص‌‏های کیفیت زندگی با تأکید بر اصول شهر زیست‏پذیر در منطقه 22 تهران، فصلنامۀ پژوهش و برنامه‏ریزی شهری، شماره 16، صص. 55-74.
  4. بهفروز، فاطمه. 1374. زمینه‏های غالب در جغرافیای انسانی. انتشارات دانشگاه تهران.
  5. بیگدلی، زاهد. شریفی، سمیه. 1387. درآمدی بر مفهوم مکان، فصلنامۀ اطلاع‏رسانی و کتابداری، شماره:پیاپی44، صص. 239-254.
  6. پوراحمد، احمد. 1389. قلمرو فلسفه جغرافیا. تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
  7. جمعه‏پور، محمود. طهماسبی‏پور، شهرزاد. 1392. تبیین میزان زیست پذیری و کیفیت زندگی در روستاهای پیرامون شهری. فصلنامۀ برنامه ریزی کالبدی فضایی، شمار3، صص. 50-63.
  8. جمعه‏پور، محمود. مطیعی‏لنگرودی، سیدحسن. حاجی‏حسینی، سمیرا. سلامی بیرامی، ابوذر 1397. تبیین اثرات عوامل محیطی بر زیست‏پذیری نواحی روستایی (مطالعۀ موردی: روستاهای شهرستان بوئین‏زهرا). پژوهش و برنامه‏ریزی روستایی، شماره 21، صص. 39-56.
  9. جنکینز، ریچارد. 1381. هویت اجتماعی. مترجم: یاراحمدی، هوشنگ. تهران، انتشارات شیرازه.

10. حیدری‏ساربان، وکیل. 1395. بررسی رابطه گردشگری با هویت اجتماعی جوانان روستایی شهرستان. مجله برنامه‏ریزی و توسعۀ گردشگری، شماره 19، صص. 130-152.

  1. خراسانی، محمدامین. رضوانی، محمدرضا. 1392. شناخت و تحلیل تفاوت زیست‏پذیری روستاهای پیرامون شهری در شهرستان ورامین. 2(پیاپی4), 55-74.

12. دانشپور، عبدالهادی. 1379. بازشناسی مفهوم هویت در فضای عمومی شهر(خیابان) نمونه موردی: خیابان انقلاب تهران، رساله دکتری، .استاد راهنما: اعتصام، ایرج. دانشگاه تهران، دانشکده هنرهای زیبا، گروه شهرسازی.

  1. دهخدا، علی‏اکبر. 1337. لغت‏نامه. تهران: دانشگاه تهران.
  2. رضوانی، محمدرضا. احمدی، علی. 1388. مکان و نقش فرهنگ در شکل گیری هویت مکانی، پژوهش‏نامه فرهنگی، شماره 6، صص 45-68.
  3. سادات‏حبیبی، رعناسادات. 1387. تصویرهای ذهنی و مکان. نشریه هنرهای زیبا، شماره 35، صص. 39-50.

16. ساسان‏پور، فرزانه. تولایی، سیمین. جعفری اسدآبادی، حمزه. 1393. قابلیت زیست‏پذیری شهرها در راستای توسعۀ پایدار شهری (مورد مطالعه: کلانشهر تهران). نشریه علمی پژوهشی جغرافیا، شماره 42، صص. 129-157.

  1. شکویی، حسین. 1388. اندیشه‏های نو در فلسفه جغرافیا، فلسفه‏های محیطی و مکتب‏های جغرافیایی. انتشارات گیتاشناسی جلد 2، تهران.

18. عیسی‏لو، علی‏اصغر. بیات، مصطفی. بهرامی، عبدالعلی. 1393. انگاره زیست‏پذیری رهیافتی نوین جهت ارتقای کیفیت زندگی در جوامع روستایی (مطالعۀ موردی: شهرستان قم، بخش کهک). فصلنامۀ مسکن و محیط روستا. شماره 146، صص120-107.

  1. فلاحت، محمد صادق. 1385. مفهوم حس مکان و عوامل شکل‏دهنده به آن. نشریه هنرهای زیبا، شماره 25، صص 57-66.

20. کریمی‏مشاور، مهرداد. نگین‏تاجی، فرشاد. 1397. تأثیر هویت مکانی بر ایجاد حس وابستگی و نقش آن در شکل‏گیری منظر شهری (مطالعۀ موردی: شهر یاسوج). پژوهش و برنامه‏ریزی شهری، شماره 33، صص. 69-84.

  1. گیدنز، آنتونی. 1387. تجدد و تشخص. مترجم: موفقیان، ناصر، تهران، نشر نی.
  2. لینچ، کوین. 1376. سیمای شهر. مترجم: مزینی، منوچهر.انتشارات دانشگاه تهران.

23. محمدی‏استادکلایه، امین. خراسانی محمدامین. پهلوان‏زاده، حمیده. 1396. تحلیل و سنجش آثار اسکان مجدد بر زیست‏پذیری جوامع روستایی (مطالعۀ موردی روستاهای سیل‏زده شرق استان گلستان). مسکن و محیط روستا، شماره 160، صص. 58-70.

24. محمدی‏یگانه، بهروز. چراغی، مهدی. درویشوند، سکینه. 1394. تحلیل عوامل مؤثر در تحولات الگوی مسکن روستایی، با تأکید بر هویت. فصلنامه مسکن و محیط روستا، شماره 149: صص. 91-102.

25. مهدیان، عزیزاله. سرتیپی‌پور، محسن. 1391. مروری بر تحولات بهسازی مسکن روستایی و چشم اندازآتی. فصلنامه مسکن و محیط روستا، شماره 140. صص3-12.

26. نورتقانی، عبدالحمید. پوردیهمی، شهرام. 1392. هویت و مسکن؛ بررسی ساز و کار تعامل هویت ساکنان و محیط مسکونی. فصلنامه مسکن و محیط روستا، شماره 141. صص 3-18.

27. وارثی، حمید. عامل‏بافنده، مهدی. محمدزاده، محمد. 1389. بررسی و تحلیل مولفه‏های هویت شهری و رابطه آن با میزان تعلق مکانی ساکنان شهرهای جدید (مطالعۀ موردی: شهر گلبهار). پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، شماره، صص. 17-36.

28. هاتفی‏شجاع، سمیه. اعتصام، ایرج. اسلامی، سیدغلامرضا. 1395. بازنمایی هویت مکانی روستاهای حومه‏ای در طرح‌های توسعه روستایی (مطالعه موردی: روستای دره مرادبیگ شهرستان همدان). فصلنامه پژوهش‏های روستایی، شماره 4، صص. 720-731.

  1. Barresi, J. 2002. From `the Thought is the Thinker' to `the Voice is the Speaker': William James and the Dialogical Self. Theory & Psychology, 12 (2): 237-250.
  2. Blassingame, L. 1998. Sustainable cities: Oxymoron, utopia, or inevitability? The Social Science Journal, 35 (1): 1-13.
  3. Bonaiuto, M., Giuseppe, C., Martorella, H., and Bonnes, M. 2002. Local identity processes and environmental attitudes in land use changes: The case of natural protected areas. Journal of Economic Psychology, 23(5): 631-653.
  4. Breakwell, G. 1986. Coping with Threatened Identities. London.
  5. Budruk, M., Thomas, H., and Tyrrell, T. 2009. Urban Green Spaces: A Study of Place Attachment and Environmental Attitudes in India. Society and Natural Resources, 22(9): 824-839
  6. Cowan, R. 2005. The Dictionary of Urbanism. Streetwise Press.
  7. Downing, F. 2003. Transcending memory: emembrance and the design of place. Design Studies, 24 3): 213-235
  8. Edward, R. 1993. Modernity and The Reclamation of place. D. Seamon, Dwelling, Seeing, and Designing: Toward a Phenomenological Ecology. SUNY Press 1-363
  9. Ginting, N., and Wahid, J. 2017. Defining Distinctiveness Aspect of Place Identity in Urban Heritage Tourism. 8th International Conference on Architecture Research and Design (AR+DC).41-51
  10. Ginting, Nurlisa, Rahman, N. Vinky, Nasution, Achmad Delianur. 2017. Increasing Tourism in Karo District, Indonesia Based on Place Identity. Environment-Behaviour Proceedings Journal. 24: 177-184.
  11. Goldman, I., and Nel, E. 2005. Investigation of Pro-Poor Local Economic Development in South Africa. African Institute for Community-Driven Development.
  12. Gu, H., and Ryan, C. 2008. Place attachment, identity and community impacts of tourism - the case of a Beijing hutong. Tourism Management, 29(4): 637-647.
  13. Heylen, K. 2006. Liveability in social housing: Three case-studies in. ENHR Conference 'Housing in an Expanding Europe: Theory, Policy, Implementation and Participation, Ljubljana (Slovenia).1-24
  14. Howley, P., Scott, M., and Redmond, D. 2006. Sustainability versus liveability: an investigation of neighbourhood satisfaction. Journal of Environmental Planning and Management. 59 (2)
  15. Jose Daniel, P. 2008. The Silesia Megapolis: A study of the vision, plans and possibilities. Blekinge Institute of Technology, School of Technoculture, Humanities and Planning.
  16. Larice, M.A. 2005. Great Neighborhoods: The Livabililtly and Morphology of High Density Neighborhoods in Urban North America. University of California, Berkeley.
  17. Leby, J.L., and Hashim, A. 2010  Liveability dimensions and attributes: Their relative importance in the eyes of neighbourhood residents. Journal of Construction in Developing Countries, 15 (1): 67-91
  18. Lennard, S.H., and Lennard, H. 1995. Livable Cities Observed.
  19. Lewicka, M. 2008.  Place attachment, place identity, and place memory: Restoring the forgotten city past. Journal of Environmental Psychology (3) 28, 209-231.
  20. Lukermann, F. 1964.  Geography as a formal intellectual discipline and the way in which it contributes to human knowledge. The Canadian Geographer / Le Géographe Canadien. 8(4): 167-172.
  21. McKercher, B., Wang, D., and Park, E. 2015.Social impacts as a function of place change. Annals of Tourism Research 50: 52-66.
  22. Norberg-Schulz, C. 1980. Genius Loci: Towards a Phenomenology of Architecture. New York: Rizzoli.
  23. Norris, T., and Pittman, M. 2000. The healthy communities movement and the coalition for healthier cities and communities. Public Health Reports, 115(3): 118-124.
  24. Pretty, G.H., MChipuer, H., and Bramston, P. 2003.  Sense of place amongst adolescents and adults in two rural Australian towns: The discriminating features of place attachment, sense of community and place dependence in relation to place identity. Journal of Environmental Psychology. 23 (3): 273-287.
  25. Proshansky, H.M., Fabian, A., and Kaminoff, R. 1983. Place-identity: Physical world socialization of the self. Abbe K.Fabian, 3 (1): 57-83.
  26. Radcliff, B. 2001.  Politics, markets and life satisfaction: The Political economy of human happiness. The American Political Science Review, 95(3): 939-955.
  27. Relph, E. 2008. Place and Placelessness. London: Pion Ltd; UK ed. edition.
  28. Vergunst, P. 2003. Liveability and ecological land use: the challenge of localisation. Uppsala: Doctoral thesis Department of Rural Development Studies, Swedish University of Agricultural.
  29. Victorian, C.A. 2008. A state of liveability : an inquiry into enhancing Victoria's liveability /Victorian Competition and Efficicency Commission. Melbourne: Victorian Competition and Efficicency Commission.
  30. Wang, S. 2016. Roles of Place Identity Distinctiveness and Continuity on Resident Attitude toward Tourism. European Journal of Tourism Research. 13: 58-68.
  31. Wang, Suosheng; Chen, Joseph. 2015. The influence of place identity on perceived tourism impacts. Annals of Tourism Research 52: 16-28.
  32. Williams, D.R., and Vaske, J. 2003.  The measurement of place attachment: validity and generalizability of a psychometric approach. Forest Science,  49(6): 830-840.
  33. ZhanWang, X. 2010.  The research on the evaluation index system of livable rural areas in China—by the case of rural areas in Henan Province. Agriculture and Agricultural Science Procedia. 1: 456-461.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار