اثر مداخلۀ اجتماعی بر ارتقای محلات حاشیه‌نشین. نمونۀ موردی: محلۀ مهرآباد شهر مشهد

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه جغرافیا، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 کارشناس‌ارشد جغرافیا، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

تاکنون دیدگاه غالب در پژوهش­های مربوط به مداخلات اجتماعی، مبتنی به نظریات پاتنام بود که تولید سرمایه اجتماعی را به جامعۀ مدنی قوی مرتبط می­دانست، در حالی­که نظریه روثستاین، تولید سرمایه اجتماعی را از طریق کارآمدی و بی­طرفی نهادهای دولتی و عمومی ممکن می­داند. در واقع، شهرداری زمانی می­تواند به روند توانمندسازی محلات فقیر کمک کند که این کار را به وسیله مردم به انجام برساند؛ به­همین منظور، این پژوهش به شیوه توصیفی و تحلیلی در منطقۀ پنج شهرداری مشهد به انجام رسید. روش مورد استفاده، عمدتا از شیوۀ کیفی و برنامه­ریزی مشارکتی بود و برای تأیید فرضیات مورد نظر، شیوه­های کمی و میدانی نیز مد نظر قرارگرفت. ابزار گردآوری اطلاعات پرسش­نامه و مصاحبه­های عمیق بودند و داده­های مورد نظر به صورت تحلیل محتوا و بهره­گیری از آماره­های مختلف، به­خصوص t مستقل و به کمک SPSS تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان داد افرادی که در برنامه­های بسیج جوامع محلی مشارکت داشتند، میزان رضایت و تمایل به مشارکت بالاتری را اعلام نموده­اند (آماره تی آزمون 5/861 و سطح معناداری 000/0)؛ همچنین بین تمایل به بهره­مندی از سرمایه‌های خُرد در توسعۀ محلی و آشنایی با روند برنامه­ریزی مشارکتی، رابطه وجود داشت (تی 3/22 و سطح معناداری کمتر از 001/0). علاوه­برآن، اجرای برنامه­ریزی مشارکتی باعث شد که بی­اعتمادی افراد شرکت‌کننده به شکل معناداری کاهش یافته و تمایل به سکونت در محله افزایش پیدا نماید (تی 2/329 و سطح معناداری 001/0)؛ بر این­اساس، می­توان گفت: سرمایه اجتماعی که ثمرۀ آن مشارکت واقعی است، عمدتا در پی توسعۀ نهادهای فراگیر ممکن خواهد بود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Effect of Social Intervention on Promotion of Marginalized Communities (Case Study of Mehrabad Neighborhood of Mashhad)

نویسندگان [English]

  • Rostam saberifar 1
  • naiemeh Mohammadinia 2
1 payam noor/Associate Professor
2 MSc Student, Department of Geography, Faculty of Social Sciences, Payame Noor University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The recession and socio-economic problems of the marginalized communities, has become a major challenge for urban managers. One of the reasons for the lack of implementation plans in these areas, has been announced the lack of real participation and public presence in such projects. This is while changing the approaches taken into consideration in these projects can be grounded the real and widespread presence of people in the process of empowering these neighborhoods. The dominant view so far in studies of social interventions has been based on Putnam theory, which linked the production of social capital to a strong civil society. While Rothstein's theory views social capital production through the efficiency and impartiality of public and public institutions. In fact, the municipality can help the process of empowering the poor when it is done by the people. For this purpose, this descriptive and analytical study done. in Mashhad city and Five Municipality of this metropolitan. The method used was mainly qualitative and participatory planning and to confirm the assumptions, quantitative and field methods were also considered. Questionnaires and in-depth interviews were used as data collection tools. The data were analyzed using content analysis and SPSS software, using independent t-test. The results showed that people who participated in local community mobilization programs reported higher satisfaction and willingness to participate. There was also a relationship between the tendency to utilize micro funds in local development and familiarity with the process of participatory planning. In addition, the implementation of participatory planning has reduced the distrust of participants significantly, and the desire to live in the neighborhood has increased. On this basis we can say that social capital is the product of real participation, and it will be possible following comprehensive institutional development.

کلیدواژه‌ها [English]

  • social intervention
  • empowerment
  • marginalized communities
  • Mehrabad neighborhood
  • Mashhad

مراجع

  1. منابع

    1. اسکندری­ثانی محمد. ژیلا سجادی. 1393. کنش‌جمعی، توسعۀ اجتماعات محلی و نقش آن­ها در کاهش فقر شهری، مورد شناسی: نعمت­آباد تهران.

     

    جغرافیا و آمایش شهری – منطقه­ای، دوره چهارم، شماره یازدهم، زاهدان.

    1. امینی­ناصری، احمد. 1386. برنامه­ریزی محله­ای. جستارهای شهری، شماره بیستم، تهران.
    2. بصیری، مصطفی. میرسعید موسوی و کریم حسین‌زاده­دلیر. 1386. ارزیابی و اولویت­بندی مداخله در بافت مرکزی شهر تبریز. فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی منطقه­ای، شماره بیست و پنجم، تهران.
    3. پرتوی، الهام. 1398. شاخص­شناسی معیارهای توسعۀ پایدار در دو منطقۀ 9 و 5. پایان­نامه کارشناسی‌ارشد جغرافیا و برنامه­ریزی شهری. استاد راهنما: حسین رحیمی. دانشگاه پیام نور فردوس،‌ دانشکده علوم اجتماعی، گروه جغرافیا.
    4. تقوایی،‌ مسعود.‌ حسین حسینی­خواه و جبار علیزاده اصل. 1394. استراتژی توسعه شهری با تأکید بر توانمندسازی محلات شهری،‌ مطالعه موردی: محله اکبرآباد یزد. مجله آمایش جغرافیایی فضا،‌ دوره پنجم،‌ شماره پانزدهم،‌ گرگان.
    5. جلالی، سمیرا. ناصر نوربخش و فرشته فرهمندحبیبی و یاسر خانی. 1392. بسترسازی و بسیج اجتماعی. نوبت اول،‌ تهران، ‌مدرسۀ کارآفرینی اجتماعی پرتو.
    6. حبیبی، محسن. هادی سعیدی­رضوانی، هادی 1384. شهرسازی مشارکتی، کاوشی نظری در شرایط ایران. هنرهای زیبا، دوره بیست و چهارم، شماره سوم، تهران.
    7. خسروی، عباس. 1377. تحول در مدیریت شهری. نوبت اول، تهران،‌ وزارت کشور.
    8. رضازاده،‌ سیدمحمد. زهراه فنی. 1395. تحلیل فضاییِ عملکرد نهادهای مذهبی در راستای توانمندسازی و فقرزدایی محله­های شهری،‌ مورد مطالعه: منطقه یک شهر تهران. مجله آمایش جغرافیایی فضا، دوره ششم، شماره بیست و دوم،‌ گرگان.
    9. رفیعیان، مجتبی. جمشید مولودی. 1397. رویکردها و روش‌های سنجش کیفیت محیط مسکونی شهری. نوبت اول،‌ تهران، ‌انتشارات آذرخش.
    10. روثستاین، بو. 1393. دام­های اجتماعی و مسئله اعتماد. ترجمه لادن رهبری. نوبت اول، تهران،‌ انتشارات آگه.
    11. شارع­پور، محمود. محمد فاضلی و الهه اقراریان. 1391. مطالعه بین کشوری اعتماد: جامعه محوری در مقابل نهادمحوری. جامعه شناسی ایران، شماره چهارم، تهران.
    12. شهرداری مشهد. 1398. کتاب محلات مشهد. نوبت اول، مشهد،‌ سازمان اجتماعی و فرهنگی شهرداری مشهد.
    13. صابری­فر، رستم و خزاعی، آمنه. 1394. سنجش رضایت از کیفیت محیط مسکونی در شرایط محیطی حساس (نمونه موردی: شهر فردوس در حاشیه کویر). کاوش­های جغرافیایی مناطق بیابانی، شماره ششم،‌ یزد.
    14. صابری­فر، رستم. 1395. بررسی تأثیر رضایتمندی شهروندان از عملکرد شهرداری در پایداری محیط زیست شهری، مورد مطالعه: منطقۀ 9 مشهد. بوم‌شناسی شهری، سال هفتم، شماره چهاردهم، تهران.
    15. صابری­فر، رستم. صدیقه قیصاری. 1388. مدیریت اجتماعی مناطق روستایی و کاهش فقر: مطالعه موردی روستاهای منطقه حسین­آباد غیناب سربیشه. روستا و توسعه، سال دوازدهم، شماره دوم،‌ تهران.
    16. صابری­فر، رستم. صدیقه قیصاری. 1391. توسعه­ی محلی پایدار و جلب مشارکت حداکثری بر اساس تجارب پروژه بین­المللی ترسیب کربن. جغرافیا و توسعه، شماره بیست و هشتم، زاهدان.
    17. فتح­زاده، حیدر. سیدسعید زاهدزاهدانی. 1394. برنامه‌ریزی راهبردی، به منظور توانمندسازی محلات حاشیه­نشین. پژوهش­های جامعه شناسی معاصر، شماره ششم، همدان.
    18. قربانی، مهدی. ساره راسخی و آزاد کرمی. 1396. تحلیل خصوصیات ساختاری سرمایه اجتماعی در استقرار مدیریت اجتماع محور روستایی(مورد مطالعه: شهرستان ریگان). فصلنامۀ پژوهش­های روستایی، دوره هشتم، شماره دوم، تهران.
    19. کامیابی، سعید. مهدیه طایفه رستمی. 1393. سنجش درجه توسعه­یافتگی بر کنترل و کاهش آسیب­های اجتماعی، مطالعۀ موردی: محله هرندی. مطالعات اجتماعی، شماره سوم، تهران.
    20. ماسلی، مالکوم جی. 1390. توسعه روستایی(اصول و روش­ها). مترجم رستم صابری­فر. نوبت اول،‌ تهران،‌ انتشارات دانشگاه پیام نور.
    21. محمدی، علیرضا. 1388. ظرفیت­سازی اجتماع محور: پشتوانه ساماندهی سکونتگاههای غیررسمی. مجله هفت شهر، شماره سی­ام، تهران.
    22. محمدی­نیا، نعیمه. 1398. نقش مداخله اجتماعی در تسهیل توسعه محلات کمتر برخوردار شهری. پایان­نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری. استاد راهنما: رستم صابری­فر. دانشگاه پیام نور مرکز مشهد، دانشکده علوم اجتماعی، گروه جغرافیا.
    23. مروتی، نادر. غلامرضا لطیفی. 1391. بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر تمایل ساکنان بافت­های فرسوده به نوسازی. فصلنامه برنامه­ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، شماره سوم، تهران.
    24. مهدی­زاده، جواد. 1382. برنامه­ریزی راهبردی توسعۀ شهر. نوبت اول، تهران،‌ مسکن و شهرسازی.
    25. نورانی آسیابر، زهرا. رضاعلی محسنی و طهمورث شیری. 1396. هدف شبکه اجتماعی فراهم آوردن امکان ارتباط بین سرمایه فردی. مطالعات میان فرهنگی، شماره سی و دوم، تهران.
    26. هادیان، زهره. طیبه سرگلزایی. 1395. امکان­سنجی توانمندسازی محله­های اسکان غیر­رسمی از طریق افزایش سرمایه اجتماعی (مطالعه موردی: محله شیرآباد زاهدان). رفاه اجتماعی، شماره شصت سوم، تهران.
    27. Blackman, Tim. 1995. Urban policy in practice, Routledge Press, London.
    28. Budhathoki, Prabhu. 2018. Scocial mobilities manual for dryland resource management, UN, New York.
    29. Koussouris, Sotirios, Lampathaki, Fenareti, Askounis, Panagiotis, Kokkinakos, Dimitrios & Misuraca, Gianluca. 2015. Accelerating Policy Making: Innovation directions and research perspectives as distilled from four standout cases, Government Information Quarterly, Vol 32, No 2, Delft. DOI: 1016/j.giq.2015.03.001.
    30. Local Integration and Shared Resource Management in Protracted Refugee Camps: Findings from a Study in the Horn of Africa, Journal of Refugee Studies, Copenhagen, https://doi.org/10.1093/jrs/fez010.
    31. Punter, John & Carmona, Matthew. 2017. The Design Dimension of Planning: Theory, Content and Best Practice for Design Policies, E & FN Spon, London.
    32. Shen, Jie & Wu, Fulong. 2013. The Development of Master-Planned Communities in Chinese Suburbs: A Case Study of Shanghai's Thames Town, Urban Geography, Vol 33, No 2, Manchester. org/10.2747/0272-3638.33.2.183.
    33. Smith, Lahra, Howard, Douglas, Giordano, Mark, Yossinger, Nili Sarit, Kinne, Lara, & Martin Susan. 2019.
    34. Van Poll, 1997. The pevceived Quality of urban Environment A multi- attvibute evaluation, university of Groningen, Groningen

    35.Wanjala, Emmanuel Sikuku & Muiruri, Zipporah Karimi. 2016. Participatory Planning and Quality Service Delivery in Local Authorities in Kenya, Science Journal of Business and Management, 4(5), Cape Town.

     

     

     

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار