بررسی اثرات گردشگری بر توسعۀ سکونتگاه‌های روستایی مطالعه موردی: روستاهای هدف گردشگری استان خراسان شمالی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

2 دانشجوی دکتری برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

3 دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران

4 کارشناسی ارشد جغرافیا برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

چکیده

گردشگری به­واسطۀ مزایا و منافع فراوانی که به همراه دارد امروزه از مهم­ترین اهرم­های توسعۀ اجتماعات محلی و روستایی است و توسعه و ترویج آن مورد توافق تمامی برنامه­ریزان و سیاست­گذاران توسعۀ روستایی است. چالش­های فزایندۀ جوامع روستایی، اهمیت بالای گردشگری در توسعه اجتماعات محلی و توانمندی بالای روستاهای هدف گردشگری در جذب گردشگران، سه عنصر کلیدی برای توجه ویژه به برنامه­ریزی توسعۀ گردشگری در روستاهای استان خراسان شمالی هستند. از این­رو این پژوهش کمی و کاربردی  که با روش توصیفی تحلیلی و علی انجام گرفته است با هدف بررسی اثرات گردشگری بر اجتماعات محلی و توسعۀ روستایی انجام گرفته است. جامعۀ آماری پژوهش را همۀ سرپرستان خانوار هشت روستای هدف گردشگری استان خراسان شمالی تشکیل می­دهد که در میان آن­ها 383 نفر به عنوان نمونۀ آماری در نظر گرفته شده­اند. ابزار اصلی جمع­آوری داده­های مورد نیاز، پرسشنامه­ بوده که روایی و پایایی آن تأیید شده است و برای تجزیه و تحلیل داده­های گردآوری شده از نرم­­افزارهای SPSS وAmos  استفاده گردیده است. نتایج پژوهش نشان می­دهد میانگین نمرۀ اثرگذاری گردشگری بر جامعۀ محلی و میزبان با مقدار 195/3 در سطح 99 درصد اطمینان معنادار بوده و بالاتر از سطح متوسط است؛ همچنین نتایج بررسی وضعیت توسعه روستایی در محدوده مطالعاتی نشان داد میانگین محاسبه شده با مقدار 157/3، به صورت معناداری بالاتر از حد مبنا بوده است و سطح توسعۀ روستایی نیز بالاتر از حد متوسط ارزیابی شده است. نتایج مدل نهایی معادلات ساختاری برازش شده اثر گردشگری (متغیر مستقل) بر توسعۀ روستایی (متغیر وابسته) در روستاهای هدف گردشگری استان خراسان شمالی نشان داد مدل مذکور در سطح 99% اطمینان معنی‌دار است. در این مدل مقدار اثر کل 535/0 بوده و در مجموع، گردشگری توانسته است حدود 29% واریانس توسعۀ روستایی در محدودۀ مطالعاتی را تبیین نماید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating the Effects of Tourism on the Development of Rural Settlements with a Structural Equation Modeling Approach (Study: Villages of North Khorasan Province)

نویسندگان [English]

  • hadi niazi 1
  • ali khodadadi 2
  • mohammad javad safaee 3
  • Faramarz Montazer 4
1 PhD student in Rural Planning, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran
2 PhD student in Rural Planning, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
3 Associate Professor of Geography and Rural Planning, Hakim Sabzevari University, Sabzevar, Iran
4 MA of Geography, Urban Planning, Mohaghegh Ardabili University, Ardabil, Iran
چکیده [English]

Tourism, through its many benefits and benefits, is one of the most important levers of development for local and rural communities today, and its development and promotion is agreed upon by all rural development planners and policymakers. The increasing challenges of rural communities, the high importance of tourism in the development of local communities, and the high ability of tourism target villages to attract tourists are three key elements of special attention to tourism development planning in the villages of North Khorasan Province. Therefore, the present quantitative and applied research, which has been done by descriptive-analytical and causal method, has been conducted to investigate the impacts of tourism on local communities and rural development. The statistical population of the study consists of all household heads of eight villages targeted for tourism in North Khorasan province among which 383 persons are considered as statistical sample. The main data gathering tool was a questionnaire whose validity and reliability was confirmed and SPSS and Amos software were used for data analysis. The results show that the mean score of tourism impact on the local community and the host with a value of 3.195 at 99% confidence level is higher than the average level. The results of the study of rural development status in the study area showed that the mean calculated with 3.157 was significantly higher than the baseline and the level of rural development was also above average. The results of the final model of structural equations modeled the effect of tourism (independent variable) on rural development (dependent variable) in tourism target villages of North Khorasan Province showed that the model is significant at 99% confidence level. In this model, the total impact amount was 0.535, and overall, tourism accounted for about 29% of the variance of rural development in the study area.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rural development
  • local communities
  • tourism
  • tourism target villages
  • North Khorasan Province

مراجع

  1. اسماعیل ­زاده، حسن؛ صرافی، مظفر؛ توکلی­نیا، جمیله (1390) تحلیلی بر رویکردهای توسعۀ گردشگری در اجتماعات محلی، فصلنامۀ علوم محیطی، سال 9، شماره 2، صص. 142-119.
  2. اسماعیل­نژاد، مرتضی؛ شهرکی، فهیمه؛ رضائی، ابراهیم (1396) برنامه­ریزی راهبردی توسعۀ گردشگری در مناطق روستایی استان سیستان و بلوچستان در راستای توانمندسازی اجتماعات محلی، فصلنامۀ راهبرد توسعه، شماره 51، صص. 218-199.
  3. امینی، عباس و جمینی، داود (1393) تحلیلی بر ارزیابی جامعۀ روستایی از عملکرد نهاد دهیاری با استفاده از رویکرد مدل‎سازی معادلات ساختاری، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، دوره 29، شماره 113، صص. 177-169.
  4. بشکار، اسلام؛ بذرافشان، جواد؛ طولابی­نژاد، مهرشاد (1398) حمایت اجتماعات محلی از توسعۀ گردشگری و ارتباط آن با معیشت پایدار روستاهای مرزی شهرستان چابهار، فصلنامۀ جغرافیا و برنامه­ریزی سال 23، شماره 69، صص. 64-41.
  5. جلالیان، حمید؛ رضوانی، محمدرضا؛ طهماسبی، اصغر؛ اروجی، حسن (1397) تبیین مدل توسعۀ سیستم گردشگری روستایی با استفاده از نظریه آشوب و مدل باتلر (مطالعه موردی: روستای مصر، شهرستان خور و بیابانک)، فصلنامه پژوهش­های روستایی، دوره 9، شماره 2، صص. 235-223.
  6. جمعه­پور، محمود و احمدی، شکوفه (1390) تأثیر گردشگری بر معیشت پایدار روستایی (مطالعه موردی: روستای برغان، شهرستان ساوجبلاغ)، فصلنامه پژوهش­های روستایی، سال 2، شماره 1، صص. 63-33.
  7. جمعه­پور، محمود و کیومرث، نرجس (1391) بررسی اثرات گردشگری بر دارایی­ها و فعالیت­های معیشتی مردم در چارچوب معیشت پایدار گردشگری (مطالعه موردی: روستای زیارت)، فصلنامۀ مطالعات مدیریت گردشگری، سال 7، شماره 17، صص. 119- 87.
  8. حسام، مهدی (1395) سنجش نگرش جامعه میزبان به تأثیرات اقتصادی، اجتماعی و محیط­زیستی توسعۀ گردشگری، (مطالعه موردی: روستاهای بخش لاریجان شهرستان آمل)، مجله آمایش جغرافیایی فضا، سال 6، شماره 26، صص. 59-45.
  9. حیدری، زهرا؛ رضوانی، محمدرضا؛ بدری، سیدعلی (1395) تحلیل عوامل مؤثر بر مشارکت اجتماع محلی در برنامه­ریزی توسعۀ گردشگری کشاورزی (مطالعۀ موردی: نواحی روستایی بخش مرکزی شهرستان تنکابن)، فصلنامۀ آمایش جغرافیایی فضا، سال 6، شماره 21، صص. 26-13.
  10. رضائی، ناصر؛ میرزایی­قلعه، فرزاد؛ منشی­زاده، رحمت الله (1397) ارزیابی جایگاه گردشگری در اقتصاد روستایی (مطالعۀ موردی: دهستان مریدان، بخش کومله، شهرستان لنگرود)، فصلنامه اطلاعات جغرافیایی (سپهر)، دوره 27، شماره 108، صص. 236 -225.
  11. رهایی، حسن؛ استعلاجی، علیرضا؛ رنجبر، محسن؛ شریعت­پناهی، مجید ولی (1398) نقش گردشگری کویری در توسعۀ روستایی (مطالعۀ موردی: شهرستان گرمسار)، نگرش­های نو در جغرافیای انسانی، سال 12، شمارۀ 1، صص. 25-1.
  12. سجاسی قیداری، حمدالله؛ رومیانی، احمد؛ جعفری، نسرین (1393) سنجش و ارزیابی پایداری مقصدهای گردشگری روستایی از دیدگاه اجتماعات محلی (مطالعۀ موردی: دهستان درب گنبد - شهرستان کوهدشت)، فصلنامۀ برنامه­ریزی فضایی(جغرافیا)، سال 4، پیاپی 12، صص. 126-103.
  13. سقایی، مهدی و جوانبخت قهفرخی، زهره (1391) امکانسنجی گردشگری روستایی در خراسان شمالی (مطالعۀ موردی: منطقۀ اسفیدان)، دوفصلنامه مطالعات گردشگری، شماره 1، صص. 62-51.
  14. شفیعی ثابت، ناصر و هراتی­فرد، سعیده (1398) توانمندسازی ذی نفعان محلی رای مشارکت در توسعۀ پایدار گردشگری با نقش میانجی اثرات ادراک شده از گردشگری، فصلنامه برنامه­ریزی و توسعۀ گردشگری، دوره 8، شماره 2، صص. 90-71.
  15. شمس‎الدّینی، علی و جمینی، داود (1395) ارزیابی عملکرد نهادهای متولّی در توسعۀ سکونتگاههای روستایی با رویکرد معادلات ساختاری (مورد مطالعه: شهرستان جوانرود)، فصلنامۀ جغرافیا و توسعه، شماره 43، صص. 50-35.
  16. صالح پور، شمسی و خالقی، عقیل (1392) سنجش تأثیرات توسعۀ گردشگری روستایی بر اجتماعات محلی با تأکید بر ابعاد توسعۀ پایدار (مطالعه موردی: اجتماعات محلی شهرستان نقده)، اولین همایش ملی جغرافیا، شهرسازی و توسعۀ پایدار، تهران، انجمن محیط زیست کومش، دانشگاه صنعت هوایی.
  17. ضیایی، محمود؛ امین بیدختی، علی اکبر؛ قربانی، فاطمه (1392) ارزیابی ظرفیت جامعۀ محلی برای توسعۀ پایدار گردشگری، فصلنامه مطالعات مدیریت گردشگری سال 8، شماره 24، صص. 88-59.
  18. طالب، مهدی؛ بخشی­زاده، حسن؛ میرزایی، حسین (1387) مبانی نظری مشارکت اجتماع روستایی در برنامه­ریزی گردشگری روستایی در ایران، فصلنامه روستا و توسعه، سال ۱۱، شماره ۴، صص. 52-25.
  19. طیب­نیا، سید هادی؛ محمدی، سعدی؛ منوچهری، سوران (1395) تحلیل تأثیرات گردشگری بر کیفیت زندگی روستاییان (مطالعۀ موردی: بخش اورامان شهرستان سروآباد)، مجلۀ پژوهش و برنامه­ریزی روستایی، دوره 5، شماره 1، صص.179-163.
  20. عینالی، جمشید؛ فراهانی، حسین؛ چراغی، مهدی؛ عباسی، فریبا (1397) ارزیابی نقش گردشگری روستایی در توسعۀ پایدار جوامع محلی (مطالعۀ موردی: روستاهای هدف گردشگری استان زنجان)، فصلنامۀ گردشگری و توسعه، سال 7، شماره 2، صص. 193-171.
  21. قاسمی، وحید (1389) مدل‎سازی معادلۀ ساختاری با کاربرد Amos Graphics، تهران: نشر جامعه‎شناسان.
  22. مرادی­مسیحی، واراز و قاسمی، علی (1393) نقش گردشگری در توسعۀ اقتصادی سکونتگاه­های روستایی شهرستان بهشهر، فصلنامۀ اقتصاد فضا و توسعۀ روستایی، سال 3، شمارۀ 2، صص. 124-105.
  23. یوسفی، پروین (1398) گردشگری پایدار و توسعۀ اجتماعات محلی، اولین کنفرانس بین­المللی گردشگری بیابان لوت؛ فرصت­های محلی و بین المللی، بیرجند-دانشگاه بیرجند - پردیس شوکت آباد، دانشگاه بیرجند.
  24. Aghazamani, Y. & Hunt., C. A. (2017) Empowerment in tourism: A review of peer-reviewed literature, Tourism Review International, Vol.21, No.4, pp. 333-346.
  25. Atelievic, J. (2007) Small, Tourism Firms and Management Practices in New Zealand: The center stage Macro Region, Tourism Management, Vol.28, No.1, pp. 307-316
  26. Breidenhann, J. & Wickens, E. (2004) Tourism routes as a tool for the economic development of rural areas vibrant hope or impossible dream?, Tourism Management, Vol.25, No.1, pp. 71- 79.
  27. Burgos, A. & Mertens, F. (2017) Participatory management of community-based tourism: A network perspective, Community Development, Vol.48, No.4, pp. 546-565.
  28. Butler, G. (2017) Fostering community empowerment and capacity building through tourism: perspectives from Dullstroom, South Africa, Journal of Tourism and Cultural Change, Vol.15, No.3, pp. 199-212.
  29. Chen, B. & Qiu, Z. & Usio, N. & Nakamura, K. (2018) Tourism’s impacts on rural livelihood in the sustainability of an aging community in Japan, Sustainability, Vol.10, No.8, pp. 28-96.
  30. Duim, V.R. van der. (2005) Tourism scapes: An actor-network perspective on sustainable tourism development, Wageningen: WUR Wageningen.
  31. Dwyer L. & Edwards D. & Mistilis N. & Roman C. & Scott, N. (2009) Destination and enterprise management for a tourism future, Tourism Management, Vol. 30, No.2, pp. 63-74.
  32. Fitri Amir, A. & Abd Ghapar, A. & Salamiah, Jamal A. & Najiah Ahmad, K. (2015) Sustainable tourism development: A study on community resilience for rural tourism in Malaysia, Procedia- Social and Behavioral Sciences, Vol.168, pp. 116 - 122.
  33. Fossati, A. & Panella, G. (2000) Tourism and sustainable development: a theoretical framework. In A, Fossati, & G. Panella (Eds.), Tourism and sustainable economic development (pp. 3 - 36). Boston: luwer Academic Publishers.
  34. Giaoutzi, M. & Nijkamp, P. (2006) Emerging trends in tourism development in an open world. In M. Giaoutzi, & P. Nijkamp (Eds.), Tourism and regional development: New pathways (pp. 1-12). Aldershot, UK: Ashgate Publishing Ltd.
  35. Gnoth, J. & Zins, A. H. (2011) Developing a Tourism Cultural Contact Scale, Journal of Business Research, in Press, Corrected Proof.
  36. Gugushvili, T. & Salukvadze, G. & Salukvadze, J. (2017) Fragmented development: Tourism-driven economic changes in Kazbegi, Georgia, Annals of Agrarian Science, Vol.15, No.1, pp. 49-54.
  37. Horáková, hana. (2010) transformation of rural communities: mobility, tourism and identity, acta historica universitatis klaipedensis xx, studia anthropologica iv, Vol.20, pp.37–51.
  38. Hultman, J. & Hall, C. M. (2011) Tourism Place- Making Govemance of Locality in Sweden, Annedn, Annals of Tourism Research, Vol. 39, No. 2, pp. 547-570.
  39. Jani, D. (2018) Residents' perception of tourism impacts in Kilimanjaro: An integration of the Social Exchange Theory, Turizam: međunarodni znanstveno-stručni časopis, Vol.66, No.2, pp.148-160.
  40. Kandel, W. A. & Brown- D.L. (2006) Population Change and Rural Society, Nederland.
  41. Kastenholz, E. & Carneiro, M. J. & Marques, C. P. & Lima, J. (2012) Understanding and managing the rural tourism experience-The case of a historical village in Portugal, Tourism Management Perspectives, Vol.4, pp.207-214.
  42. S. & Jamal. T. (2015) the co-evolution of rural tourism and sustainable rural development in Hongdong, Korea: complexity, conflict and local response, Journal of Sustainable Tourism, Vol.23, No.8-9, pp.1363-138.
  43. Lai, J. U. & Lin, C. T. (2008) What Factors Drive Corporate Customer Satisfaction with E-Banking Services, PACIS 2008 Proceedings.
  44. Lee, C. C. & Chang, C. P. (2008) Tourism development and economic growth: a closer look at panels, Journal of Tourism Management. Vol.29, No.1, pp. 180 - 192.
  45. Lee, C. C. & Chang, C. P. (2008) Tourism development and economic growth: a closer look at panels, Journal of Tourism Management. Vol.29, No.1, pp. 180 - 192.
  46. Lee, C.K. & Kang, S.K. & Long, P. & Reisinger, Y. (2010) Residents' perceptions of casino impacts: a comparative study, Tourism Management, Vol.31, No. 2, pp.189- 201.
  47. Li, K. X. & Jin, M. & Shi, W. (2017) Tourism as an important impetus to promoting economic growth: A critical review, Tourism Management Perspectives, Vol 26, pp.135-142.
  48. Marcouiller, D.W. & Kim, K.K. & Deller. SC. (2004) Natural Amenities, Tourism and Income Distribution, Annals of Tourism Research, Vol. 31, No. 4, pp. 1031–1050.
  49. Marzo-Navarro, M. & Pedraja-Iglesias, M. & Lucia, Vinzón. (2016) Development and Validation of the Measurement Instruments of the Determinant Elements of Integrated Rural Tourism, Journal of Hospitality & Tourism Research, Vol.40, No.4, pp. 476-496.
  50. Mirjanić, S. & Vaško, Ž. & Ostojić, A. & Predić, T. & Drinić, Lj. & Rokvić, G. & Mrdalj, V. & Figurek, A. (2011) Agricultural sector of Republic Srpska – Situation and development directions, Main characteristics of CAP-EU, Banja Luka.
  51. Nagaraju, L. G. & Chandrashekara, B. (2014) Rural Tourism and Rural Development in India. International Journal of Interdisciplinary and Multidisciplinary Studies (IJIMS), Vol. 1, No.6, pp.42-48.
  52. Nepal S.K. (2007) Tourism and Rural Settlements Nepal’s Annapurna Region, Annals of Tourism Research, Vol. 34, No. 4, pp. 855–875.
  53. Sebele, L.S. (2010) Community-based tourism ventures, benefits and challenges: Khama Rhino Sanctuary Trust, Central District, Botswana, Journal of Tourism Management, Vol.31, pp. 136–146.
  54. Silva, Kim. S. & Jamal, T. (2015) the co-evolution of rural tourism and sustainable rural development in Hongdong, Korea: complexity, conflict and local response, Journal of Sustainable Tourism, Vol.23, No.8-9, pp. 1363-138.
  55. Skuras, I.D. & Petrou, A. & Clark, G. (2006) Demand for rural tourism: the effects of quality and information, Agricultural Economics, Vol.35, pp. 183–192.
  56. Soleimani, A. & Majnouni Toutakhane, A. & Aftab, A. (2018) Investigation of the role of rural tourism development in the promotion of rural social welfare indexes (Case study: East Azerbaijan Province), Journal of Research & Rural Planning, Vol.7, No.2, pp. 25-40.
  57. Van der Zee, Egbert. & Vanneste, Dominique. (2015) Tourism networks unraveled; a review of the literature on networks in tourism management studies, Tourism Management Perspectives, Vol.15, pp. 46–56.
  58. Yoon, Y. (2002) Development of a Structural Model for Tourism Destination Competitiveness from Stakeholders' Perspectives, Doctoral Dissertations Theses and Dissertations, Hospitality and Tourism Management.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار