Evaluation of the Spatial Planning of Ardabil Urban Areas in accordance with the Criteria of the Original Islamic City

Document Type : Research Paper

Authors

1 Faculty member of Payame Noor University

2 Assistant Professor, Department of Geography, Ardabil Branch, Islamic Azad University, Ardabil, Iran

3 Associate Professor, Department of Geography, Ardabil Branch, Islamic Azad University, Ardabil, Iran

Abstract

Extended Abstract
Introduction
The religion of Islam, as a worldview, introduces principles and values to its followers and calls on its people to follow it, in which citizens are considered the most important element of the city and determine the manifestation and construction of the city. This is a kind of indication of urban planning policy. So, an Islamic city is meaningless without a religious world and without the people to whom it belongs. And the Islamic nature of the city indicates that this place should be a manifestation of Islamic values. Thus, all Islamic orders and laws have influenced the construction of cities and given them a special identity that is different from other cities in the world. But today, the physical structure of the Muslim urban space has suffered from confusion, multiplicity, and imitation of Western patterns, and it is difficult to find the characteristics of an Islamic city in it. And they have distanced themselves from Islamic guidelines, mainly as a result of the spread of foreign culture. Therefore, recognizing each of the components and criteria for building a genuine Islamic city and adapting it to existing cities can lead to re-reading and revitalization of Islamic cities. Ardabil is one of the cities which has shown the manifestation of many elements and components of the Islamic city.  Therefore, investigating the degree of compatibility of components and elements of Ardabil urban areas with the indicators and criteria of the original Islamic city in the framework of intellectual, behavioral, and objective requires appropriate and transparent research. This study seeks to achieve the extent to which the urban areas of Ardabil have been able to meet the criteria of the original Islamic city in their spatial planning policies.
 
Methodology
In this regard, a combination of two descriptive-analytical methods was used to achieve the desired result. Documentary (library) and field (citizen questionnaire collection) methods have been used to collect data. First, the indicators and components of the original Islamic city were identified. Then in the next stage, criteria were identified for each indicator. Finally, for each of the criteria, the total number of which reached 21 primary criteria, about 3-4 items for each criterion were developed using a LIKERT scale (five options). A total of 80 research questions were prepared for intellectual, ideological, practical, and behavioral aspects. Expert opinions were used for the validity of the questionnaire, and CRONBACH'S alpha coefficient was used for reliability. The statistical population was the citizens of Ardabil. The statistical sample size was 383 people using Cochran's sampling formula by stratified sampling method from five Districts of Ardabil based on a simple random method without replacement. And the sample size is a function of distance measurement between the ages of 15 to 65 years.
 
Results and discussion
Based on the indicators involved in the emergence and realization of the original Islamic city in the urban areas of Ardabil, the QI value indicates that Districts 1, 2, 5, 3, and 4 were ranked, respectively. According to this model, the closer the Q figures are to one, the more adaptable the urban areas of Ardabil will be to the criteria of the original Islamic city, and the better the urban space planning policy will be. Based on the final findings, the main gap is between District 1 and other ones. That is, the urban areas of Ardabil can be classified into two levels according to the indicators involved in the emergence and realization of the original Islamic city. The first level is District 1. The Second level is Districts 2, 3, 4, and 5. However, it can be stated that District 1 with the rank of 1 is in the best situation and District 4 with the rank of 5 is in the worst situation.
 
Conclusion
In the process of model analysis, the current situation of each urban area of Ardabil was evaluated and matched with 21 criteria, and the overall results indicate that the Islamic city of Ardabil has a near-average situation with an average (Qi 0.43062). Based on the results of the WASPAS model, District 1 of Ardabil city by achieving 17 out of 21 criteria with Qi 0.59393, was able to obtain the closest and first rank of compatibility of components and elements of the original Islamic city. District 2 of Ardabil city was ranked second with the implementation of 9 criteria out of a total of 21 major criteria of the original Islamic city (Qi 0.4258). District 5 of Ardabil city achieved the third rank compared to other urban areas by fulfilling 12 criteria and with the figure (Qi 0.4099). District 3 of Ardabil took the fourth place (Qi 0.3978) by fulfilling 14 criteria. Finally, District 4 of Ardabil, with adaptability and the realization of 5 criteria out of a total of 21 criteria of the original Islamic city, has gained the fifth rank with the number (Qi / 0.3803), which is the farthest distance. Thus, in spatial planning policies, this region needs more effective planning and organization based on the criteria of the original Islamic city. However, all districts have shortcomings until they reach the desired goal.

Keywords


  1. احمدی دیسفانی، یدالله و علی‌آبادی، محمد. (1390). کنکاشی در باب شکل شهر سنتی از منظر اندیشه اسلامی. نشریه باغ نظر، سال 8، شماره 19، صص. 74-17.
  2. اکبری، پرویز و داوودی، البرز. (1394). نقش پیاده مداری بر بهبود هویت رفتاری شهروندان در فضای شهر اسلامی مطالعه موردی خیابان فردوسی سنندج. فصلنامه شهر ایرانی اسلامی، دوره 5، شماره 20، صص. 59-49.
  3. امین‌پور، احمد؛ مدنی، رامین و حیاتی، حامد. (1396). بررسی چگونگی تجلی آموزه‌های اسلامی در کالبد مسکن نمونه موردی خانه سنتی در اقلیم گرم و خشک ایران. فصلنامه مدیریت شهری، دوره 16، شماره 3، صص. 458-435.
  4. ایازی، سید علی‌نقی. (1387). تبیین اندیشه اسلامی پیرامون شهر و شهرنشینی با تأکید بر متون دینی. مجموعه مقالات اولین همایش آرمان‌شهر اسلامی، 14 اسفند 1387، دانشگاه اصفهان، صص. 493-1.
  5. بوزرجمهری، خدیجه؛ حسینی کهنوج، سید رضا و حسینی‌شاه‌پریان، نبی‌الله. (1398). تحلیل مؤلفه‌های اثرگذار بر مشارکت شهروندان در اداره امور شهرها نمونه موردی: مناطق هشت‌گانه شهر اهواز. فصلنامه آمایش جغرافیایی فضا، سال 9، شماره 34، صص. 53-37
  6. بلخاری، حسن. (1390). جسم اسلامی شهر و شهرسازی اسلامی. سوره اندیشه، شماره 50 و 51، صص. 216-212.
  7. بیات، بهرام. (1393). رویکرد اسلامی به شهر، ویژگی‌های شهر اسلامی. فصلنامه نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان، شماره 1، صص. 167-137.
  8. پاک، محمدرضا. (1387). پارادایم شهرسازی اسلامی، وقف و حفظ محیط‌زیست. مجموعه مقالات نخستین همایش آرمان‌شهر اسلامی، 14 اسفند 1387، دانشگاه اصفهان، صص. 493-1.
  9. پورجعفر، محمدرضا و پورجعفر، علی. (1394). انواع شهر اسلامی و اشاراتی به نحوه شاخص سازی در راستای شهری آرمانی اسلامی. فصلنامه معماری اسلامی، دوره 3، شماره 3، صص. 17-3.
  10. پیربابایی، محمدتقی؛ نژاد ابراهیمی، احد و ابی‌زاده، سامان. (1396). مؤلفه‌های فرهنگی تأثیرگذار بر شکل‌گیری شهر اردبیل در دوره صفویه، فصلنامه دانش شهرسازی، دوره 1، شماره 1، صص. 84-71.
  11. تمیمی‌آمدی، عبدالواحدبن‌محمد. (1366). تصنیف غرورالحکم و دررالکلم. چاپ اول، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
  12. جان‌احمدی، فاطمه؛ منتظر قائم، اصغر و کرمی، رضا. (1394). بازخوانی مراحل حیات شهری پیامبر (ص). فصلنامه تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، شماره 21، صص. 28-7.
  13. جواهری، محمدرضا. (1395). شاخص‌های جامعه سالم از منظر قرآن، راهبردهای ارتقاء سلامت. طنین سلامت، دوره 4، شماره 2، صص. 60-51.
  14. جهان‌بخش، حمید. (1393). بازشناسی اصول، مؤلفه‌ها و شاخص‌های فطری سازمان‌بندی شهر اسلامی با رویکرد اجتماعی کالبدی. پژوهش‌های معماری اسلامی، دوره 1، شماره 4، صص. 99-79.
  15. جهانبخش، حیدر؛ لطیفی پورسیاهکلرودی، مرتضی و زکی‌پور، نجمه. (1396). بررسی دگردیسی ماهیت قلمرو کنشگری، همگانی از شهر ایرانی اسلامی تا شهر معاصر ایرانی. فصلنامه شهرهای ایرانی اسلامی، دوره 8، شماره 30، صص. 41-31.
  16. حاتمی‌نژاد، حسین؛ پوراحمد، احمد؛ زیاری، کرامت الله و بهبودی‌مقدم، حسین. (1398). پویش فضایی شهر اسلامی بر اساس نظریه پیچیدگی، مطالعه موردی بخش مرکزی شهر تهران. فصلنامه شهر ایرانی اسلامی، دوره 9، شماره 37، صص. 52-41.
  17. حبیبی، ماندانا و مجتبی‌زاده، حسن. (1398). خوانش ادراکی شهروندان منطقه 20 شهر تهران از ویژگی‌های شهر اسلامی. جغرافیا (فصلنامه انجمن جغرافیایی ایران)، دوره 17، شماره 62، صص. 156-138.
  18. خارستانی، اسماعیل. (1393). نقش شادی و نشاط در سبک زندگی اسلامی. پژوهش‌های اجتماعی اسلامی، شماره 103، صص. 126-107.
  19. خسروی، غلامرضا. (1382). ویژگی‌های شهر اسلامی. چاپ اول، تهران: انتشارات سازمان فرهنگی هنری شهرداری.
  20. دانش‌وری، علی؛ اتحاد، سیده شبناز و جوادی، قاسم. (1399). ارائه چارچوبی جهت مدل‌سازی و ارزیابی کمی میزان سازگاری الگوی شکل شهر با شاخص‌ها و مؤلفه‌های کیفی شهر اسلامی به کمک GIS. فصلنامه آمایش جغرافیایی فضا، دوره 10، شماره 35، صص. 144-127.
  21. دانش، جابر. (1389). مبانی شکل‌گیری و اصول سازمان‌یابی کالبدی شهر اسلامی. فصلنامه شهر ایرانی اسلامی، دوره 1، شماره 1، صص. 31-15.
  22. ربانی، علی. (1387). کنکاشی در عناصر شهر اسلامی. مجموعه مقالات نخستین همایش آرمان‌شهر اسلامی، 14 اسفند 1387، دانشگاه اصفهان، صص. 493-1.
  23. رحیمی، حسین. (1384). در جستجوی شهر اسلامی پایدار. پیک نور، دوره 5، شماره 2، صص. 98-90.
  24. رحیمی، لیلا و نقی‌زاده، محمد. (1395). تجلی عدالت اجتماعی در ساختار شهر اسلامی. فصلنامه هویت شهر، دوره 10، شماره 26، صص. 21-13.
  25. رزمجو، حسین. (1376). تأثیر فرهنگ اسلامی در شکوفایی تمدن مغرب زمین. نشریه کیهان فرهنگ، شماره 136، صص. 45-43.
  26. رستمی‌نصب، عباسعلی؛ علوی، سید حمیدرضا و کریمی، منیره. (1396). بررسی اثربخشی آموزش شادی با رویکرد اسلامی بر بهزیستی روان‌شناختی و جهت‌گیری مذهبی دانش‌آموزان مقطع متوسط دوره دوم شهر کرمان مجله مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی، شماره 19، صص. 66-47.
  27. رهنما، محمدرحیم. (1395). تجلی هویت اسلامی در طراحی محلات جدید بر اساس مؤلفه‌های اسلامی. پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر، دوره 13، شماره 41، صص. 56-47.
  28. سعادت‌زاده، عبدالصمد. (1394). بررسی فقهی استعانت از غیرمسلمان در درگیری‌های نظامی از دیدگاه اهل سنت. چاپ اول، تهران: انتشارات احسان.
  29. سلطان‌زاده، حسین. (1376). تبریز خشتی استوار در معماری ایران. چاپ اول، تهران: انتشارات دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
  30. سنایی، عباسعلی و احمدوند، زینب. (1387). برخی از اصول حاکم بر مناسبات شهرسازی و شهروندی در متون اسلامی، مجموعه مقالات نخستین همایش آرمان‌شهر اسلامی، 14 اسفند 1387، دانشگاه اصفهان، صص. 493-1.
  31. سیفیان، محمدکاظم. (1374). غالب و محتوا در معماری اسلامی، فصلنامه هنرهای زیبا، دوره 12، شماره 1، صص. 60-58.
  32. صارمی، حمیدرضا و مهدیان‌پور، جواد. (1395). بررسی اندیشه شهرسازی شیخ شهاب‌الدین سهروردی. فصلنامه نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان، دوره 2، شماره 2، صص. 276-253.
  33. صارمی، حمیدرضا. (1395). تجلی اصل وحدت در کثرت در مرکز محله شهر اسلامی، مطالعه موردی شهر کرگان. فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، دوره 7، شماره 26، صص. 30-21.
  34. صمدی، رضا؛ خاکپور، براتعلی؛ رهنما، محمدرحیم و خوارزمی، امیدعلی (1400) برنامه‌ریزی و آمایش راهبردهای تحقق شهر شبانه در کلان‌شهر مشهد با تأکید بر شاخص‌های سرزندگی شهری. فصلنامه آمایش جغرافیایی فضا، دوره 11، شماره 41، صص. 22-1.
  35. عبدالستار، عثمان محمد. (1376). مدینه اسلامی. ترجمه علی چراغی، چاپ اول، تهران: انتشارات امیرکبیر.
  36. علی‌آبادی، محمد. (1391). جایگاه عقل در مفهوم پایداری شهر، نگاهی دیگر به مبانی نظری معماری و شهرسازی اسلامی. دو فصلنامه مطالعات معماری ایرانی، دوره 1، شماره 1، صص. 37-25.
  37. علی‌آبادی، محمد. (1385). هنرهای تجسمی: شهر خداوند (تصویری از ساختار معنایی آرمان‌شهر اسلامی). نشریه آدینه، شماره 1، صص 151-145.
  38. فرجام، رسول؛ سلیمانی‌مقدم، هادی و چاوشی، اسماعیل. (1390). مفهوم اجتماعی شهر از منظر متون و تعالیم اسلامی. فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای دانشگاه آزاد اسلامی مرودشت، دوره 1، شماره 2. صص. 40-27.
  39. فلسفی، محمدتقی. (1368). الحدیث، روایات تربیتی. چاپ اول، تهران: انتشارات دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
  40. قرائتی، محسن. (1393). سیمای مسکن و شهر اسلامی. چاپ اول، قم: انتشارات مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
  41. کاستللو، وینسنت فرانسیس. (1371). شهرنشینی در خاورمیانه. ترجمه پرویز پیران، چاپ اول، تهران: انتشارات نی.
  42. کلانتری، عبدالحسین. (1395). ایده‌آل تایپ شهر اسلامی، با تأکید بر روش‌شناسی ماکس وبر. نشریه روش‌شناسی علوم انسانی، دوره 22، شماره 89، صص. 27-7.
  43. کیخا، نجمه. (1383). مفهوم و سازوکارهای تحقق عدالت اجتماعی. نشریه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم (ع)، دوره 7، شماره 26، صص. 186-163.
  44. لیتکوهی، ساناز. (1393). مقایسه معیارهای کیفیت زندگی شهری در نظریات معاصر و مفاهیم استخراج‌شده در خصوص شهر اسلامی بر مبنای علل چهارگانه معماری. فصلنامه پژوهش‌های معماری اسلامی، دوره 1، شماره 2، صص. 64-41.
  45. مجلسی، محمدباقر. (1396 ق). بحارالانوار. جلد 71، چاپ اول، تهران: انتشارات مکتب الاسلامیه.
  46. محمدی، جمال و آزاده، سید رضا. (1397). مقایسه تطبیقی محله‌های نوساز و قدیمی اصفهان ازنظر میزان انطباق‌پذیری با شاخص‌های ایرانی- اسلامی مطالعه موردی محله‌های جویباره و شهرک نگین. فصلنامه شهر ایرانی اسلامی، دوره 9، شماره 34، صص. 34-23.
  47. محمودزاده، حسن؛ عسکرنژاد، رقیه و رضازاده، زهرا. (1395). تحلیل توزیع فضای سبز شهری با رویکرد عدالت فضایی (مطالعه موردی شهر اردبیل). پژوهش‌های جغرافیایی برنامه‌ریزی شهری، دوره 4، شماره 4، صص. 715-691.
  48. مختاری‌ملک‌آبادی، رضا. (1391). سنجش تعلق‌مکانی، فضایی و زیبایی‌شناسی نمادهای هویت شهر اسلامی موردمطالعه شهر پایتخت و فرهنگ تمدن اسلامی. دومین همایش ملی شهر اسلامی، 9 اسفند 1391، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسکان، صص. 22-1.
  49. مروتی، سهراب و دارابی، فرشته. (1393). ارائه مدل ارزیابی شهر اسلامی با رویکردی بر شاخص‌های بارز شهر اسلامی در قرآن کریم. فصلنامه مدیریت شهری، دوره 13، شماره 34، صص. 169-153.
  50. مروتی، سهراب و دارابی، فرشته (1393) واکاوی مدل ارزیابی شهر اسلامی با رویکردی بر قرآن کریم نمونه موردی ارزیابی شهر ایلام. فصلنامه قرآن و علوم بشری، شماره 2، صص. 76-53.
  51. مردانی، سیده زهرا. (1384). طبقه‌بندی آراء متفکران مطالعات شهر اسلامی. فصلنامه پژوهشکده نظر-هنر و معماری و شهرسازی، شماره 35، صص. 74-65.
  52. مشکینی، ابوالفضل و مقدم، علی‌رضایی. (1393). بررسی مؤلفه‌ها و شاخص‌های شهر اسلامی با تأکید بر نقش و اهمیت فرهنگ‌سازی در تحقق الگوی شهرسازی اسلامی ایرانی. فصلنامه شهر پایدار، دوره 1، شماره 1، صص. 68-37.
  53. مظاهری، عارف و واحد، ذبیح‌الله. (1393). بررسی توصیفی اخلاق حرفه‌ای، ضرورتی برای موفقیت در سازمان. فصلنامه اصلاح و تربیت، شماره 64، صص. 14-8.
  54. مکارم شیرازی، ناصر. (1383). والاترین بندگان. چاپ اول، قم: انتشارات نسل جوان.
  55. منصور، رضاعلی؛ نظری، ولی اله؛ غلامی، محمد و صمدیان، مریم. (1400). بررسی عوامل اثرگذار در ایجاد شهر شاد. نمونه موردی شهر همدان، فصلنامه آمایش جغرافیایی فضا، سال 11، شماره 39، صص. 182-167
  56. مولایی، اصغر. (1396). تبیین نظم شهر اسلامی بر اساس احکام ثابت. مجله فلسفه دین، دوره 14، شماره 4، صص. 878-855.
  57. موحد، علی؛ شماعی، علی و زنگانه، ابوالفضل. (1391). بازشناسی هویت کالبدی در شهرهای اسلامی مطالعه موردی شهر ری. برنامه‌ریزی منطقه‌ای دانشگاه آزاد اسلامی، دوره 2، شماره 5، صص. 51-37.
  58. میرمیران، مهدیه. (1391). اصول شهرسازی اسلامی ازنظر گاه قرآنی. مجموعه مقالات دومین همایش ملی شهر اسلامی، 10 اسفند 1391، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسکان، صص. 501-1.
  59. میرمحمدی، حمیدرضا. (1375). تأثیر فرهنگ اسلامی بر پیدایش و دگرگونی شهرها، مجله مشکوة، شماره 52، صص. 23-1.
  60. نقی‌زاده، محمد. (1392). شهر اسلامی و روش بهره‌گیری از متون مقدس. کتاب ماه هنر، شماره 177، صص. 35-24.
  61. نقی‌زاده، محمد. (1387). شهر و معماری اسلامی. چاپ اول، تهران: انتشاراتمانی.
  62. نقی‌زاده، محمد. (1390). تأملی در چیستی شهر اسلامی. فصلنامه شهر ایرانی اسلامی، دوره 1، شماره 1، صص. 19-1.
  63. نقی‌زاده، محمد. (1389). تفکر توحیدی و سازمان فضایی شهر در تمدن اسلامی. کتاب ماه هنر، شماره 144، صص. 79-66.
  64. نقی‌زاده، محمد. (1391). تبیین جایگاه علوم انسانی در ترسیم فضای شهری متناسب با الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت. کنگره بین‌المللی علوم انسانی اسلامی، 3 آذر 1398، موسسه آموزش و پژوهش امام خمینی (ره)، تهران، صص. 537-507.
  65. نوکار، بهار؛ کرکه‌آبادی، زینب و ارغان، عباس. (1397). بررسی تأثیرات کاربردی‌های شهری بر هویت شهر اسلامی محدوده موردمطالعه منطقه یک شهر یزد. فصلنامه آمایش جغرافیایی فضا، دوره 8، شماره 29، صص. 146-133.
  66. نورالدین، محمود. (1391). آرمان‌شهر فارابی، جامعه مطلوب از دیدگاه فارابی و جایگاه تعلیم و تربیت در آن. فصلنامه رشد آموزش علوم اجتماعی، دوره 15، شماره 4، صص. 21-16.
  67. هاشم‌پور، پریسا و یزدانی، ثنا. (1395). مطالعات تحولات کالبدی محلات تاریخی با رویکرد محرمیت موردمطالعه محله تاریخی عزب دفتریلر تبریز. فصلنامه توسعه محلی (روستایی- شهری)، دوره 8، شماره 2، صص. 338-313.
  68. یاری، محمدحسن. (1392). رهنان دیار هزارساله. چاپ اول، قم: انتشارات پژوهش‌های تفسیر و علوم قرآن.
  69. SAPARAUSKAS, J., ZAVADSKAS, E. K., & TURSKIS, Z. (2011). Selection of Facade's Alternatives of Commercial and Public Buildings Based on Multiple Criteria. International Journal of Strategic Property Management, Vol.15, No. 2, pp. 189–203.
  70. ZAVADSKAS E. K., TURSKIS, Z., & ANTUCHEVIENE, J. (2011). Optimization of WEIGHETED Aggregated Sum Product Assessment”, Electronics and Electrical Engineering ELECTRONIKA IR ELECTROTECHNICA, Vol.6, No. 122, pp.2-12.