ارزیابی وضعیت کالبد شهر در راستای بهینه‌سازی مصرف انرژی مطالعه موردی: محله رشدیه تبریز

نوع مقاله : مقاله مستخرج از رساله دکتری

نویسندگان

1 گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی، تبریز، ایران.

2 گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی، تبریز، ایران

چکیده

هدف این پژوهش ارزیابی وضعیت کالبد شهر در راستای بهینه‌سازی مصرف انرژی در محله رشدیه تبریز است. روش تحقیق با توجه به ماهیت آن توصیفی-تحلیلی و ازنظر هدف کاربردی است. جامعه آماری را شهروندان ساکن در محله رشدیه تبریز تشکیل داده‌اند. حجم نمونه آماری با توجه به فرمول کوکران 384 نفر محاسبه شد. بررسی نتیجه آزمون تی تک نمونه‌ای نشان می‌دهد که هر سه شاخص کالبدی محله شامل شاخص‌های توده، معابر و فضای باز در سطح کمتر از 05/0 معنادار بوده‌اند. در این زمینه شاخص فضای باز با میانگین (32/3) در وضعیت متوسط و دو شاخص توده و معابر به ترتیب با میانگین 59/2 و 52/2، در وضعیت ضعیفی ارزیابی‌شده‌اند. از دلایل این شرایط می‌توان به عدم استقرار بلوک‌های ساختمانی در جهت باد و نور، عدم دسترسی کافی به خدمات، پوشش خارجی نامناسب ساختمان‌ها در جهت کاهش انرژی، استفاده از مصالح نامرغوب، عدم طراحی مناسب معابر در جهت تهویه هوای شهر، انسداد دید به آسمان و تراکم مسکونی اشاره نمود. همچنین همبستگی پیرسون نشان داد که میان شاخص‌های کالبدی محله در بهینه‌سازی مصرف انرژی، رابطه وجود دارد. بیشترین همبستگی مربوط به شاخص توده با فضای باز با مقدار (785/0) بوده که یک رابطه قوی محسوب می‌شود. بنابراین استقرار مناسب ساختمان‌ها ازنظر جهت باد و نور، پوشش مناسب و رعایت تراکم می‌تواند به بهبود فضای باز کمک نماید و برعکس آن انتخاب زاویه درست و افزایش ضریب دید می‌تواند به شاخص توده کمک نماید و نتیجه این ارتباط، کاهش مصرف بهینه انرژی است. نتیجه‌گیری آنکه شاخص‌های کالبدی باوجود ضعیف بودن شرایط، می‌تواند در ارتقای همدیگر موثر باشند و شرایط بهتری را ازنظر مصرف بهینه انرژی ایجاد نمایند

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Assessing the situation of body of the city in order to optimize energy Consumption the case study A rashidiyeh neighborhood of Tabriz

نویسندگان [English]

  • Arezu Momenian 1
  • Morteza Mirgholami 2
  • Azita Balali oskoyi 2
  • Aida Maleki 2
1 Department of Urban Planning, Faculty of Architecture and Urban Planning, University of Islamic Arts, Tabriz, Iran
2 Department of Urban Planning, Faculty of Architecture and Urban Planning, University of Islamic Arts, Tabriz, Irann
چکیده [English]

The purpose of this research is to evaluate the state of the city body in order to optimize energy consumption in Rashidiyeh neighborhood of Tabriz. According to its nature, the research method is descriptive-analytical and practical in terms of purpose. The statistical population consists of citizens living in Rashidiyeh neighborhood of Tabriz. The statistical sample size was calculated according to Cochran's formula of 384 people.
Examining the results of the sample T-Tech test shows that all three physical indicators of the neighborhood, including mass, passage, and open space indicators, were significant at a level of less than 0.05. In this context, the index of open space with an average of 3.32 is in an average condition, and two indicators of mass and roads are evaluated in poor condition with an average of 2.59 and 2.52, respectively. The reasons for this condition are the lack of installation of building blocks in the direction of wind and light, lack of access to services, improper exterior covering of buildings in order to reduce energy, use of poor quality materials, lack of design of roads for air conditioning in the city, obstruction the view pointed to the sky and residential density. Finally, Pearson's correlation showed that there is a relationship between the physical indicators of the neighborhood in optimizing energy consumption. The highest correlation is related to mass index with open space with a value of (0.785), which is considered a strong relationship

کلیدواژه‌ها [English]

  • Body of the City
  • Optimize Energy Consumption
  • Islamic City
  • Rashidiyeh Neighborhood of Tabriz

مراجع

  1. برک پور، ناصر و مسنن زاده، فرناز. (1390). بررسی مقایسه‌ای سیاست‌های بهینه‌سازی مصرف انرژی در حوزه برنامه‌ریزی کاربری زمین در ایران و انگلیس. مجله مطالعات شهری، 1(1)، 60-41.
  2. حاجی­پور، خلیل و فروزان، نرجس. (1393). بررسی تأثیر فرم شهر بر میزان مصرف انرژی عملکردی در بخش مسکونی، نمونه موردی: شهر شیراز. مجله هنرهای زیبای معماری و شهرسازی، 19(4)، 26-17.
  3. حبیبیان، هما و جلالیان، نسیم. (1394). تطبیق شاخص‌های شهرسازی اسلامی در فضای شهری. اولین همایش ملی معماری و شهرسازی بومی ایران، 13 اسفندماه 1394، دانشگاه علم و هنر یزد، صص. 15-1.
  4. رضایی جهرمی، پگاه و برک پور، ناصر. (1395). ارزیابی کارایی انرژی در مقیاس شهری در مقایسه دو روش لید و تریس نمونه مطالعاتی: محله ظهیرآباد شهر تهران. مجله نقش‌جهان- مطالعات نظری و فناوری‌های نوین معماری و شهرسازی، 6 (1)، 30-18.
  5. سادات کرمانی، سمیرا؛ ماجدی، حمید و ذبیحی، حسین. (1392). ارزیابی عوامل موثر بر پایداری مصرف انرژی در ساختمان‌ها. دومین همایش ملی اقلیم، ساختمان و بهینه‌سازی مصرف انرژی، 12 بهمن‌ماه 1392، سازمان نظام‌مهندسی ساختمان استان اصفهان، صص.13-1.
  6. سلاطین، پروانه و محمدی، سمانه. (1395). تأثیر شهرنشینی بر مصرف انرژی در گروه کشورهای منتخب. مجله مطالعات مدیریت شهری، 8 (26)، 80-71.
  7. شجاع، سعیده؛ پور جعفر، محمدرضا و طبیبیان، منوچهر. (1398). فرا تحلیل رابطه فرم شهر و انرژی: مروری بر رویکردها، روش‌ها، مقیاس‌ها و متغیره. مجله دانش شهرسازی، 3 (1)، 107-85.
  8. قنبری، ابوالفضل؛ واعظی، موسی و باکویی، مائده. (1400). ارزیابی تأثیر برنامه‌ریزی کاربری زمین بر مصرف انرژی (مطالعه موردی: شهر تبریز). مجله فضای جغرافیایی، 21 (73)، 72-55.
  9. قنبری، علی؛ گلوانی، امین و جوادنژاد، فرشید. (1391). بررسی رابطه بین مصرف انرژی و شهرنشینی در ایران با به‌کارگیری روش ARDL. مجله مطالعات اقتصادی ایران، 9 (35)، 119-101.
  10. لطفی، سهند؛ شعله، مهسا؛ فرمند، مریم و فتاحی، کاوه. (1395). تدوین معیارهای طراحی شهری برای محله‌های بدون کربن. مجله نقش‌جهان - مطالعات نظری و فناوری‌های نوین معماری و شهرسازی، 6 (1)، 92-80.
  11. لطفی، صدیقه؛ نیک پور، عامر و سلیمانی، محمد. (1398). بررسی تأثیر فرم شهر بر میزان مصرف انرژی در بخش مسکونی مطالعه موردی: شهر همدان. مجله شهر پایدار، 2 (1)، 122-109.
  12. مرادخانی، ایوب؛ نیکقدم، نیلوفر و طاهباز، منصوره. (1397). شاخص‌های مؤثر بر مصرف انرژی الگوهای مسکن در مقیاس محله با تأکید بر کارآیی انرژی نمونه موردی: شهر سنندج. فصلنامه نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، 11(1)، 399-358.
  13. مرتضایی، گلناز؛ محمدی، محمود؛ نصراللهی، فرشاد و قلعه‌نویی، محمود. (1396). بررسی ریخت-گونه شناسانه بافت‌های مسکونی جدید در راستای بهینه‌سازی مصرف انرژی اولیه (مطالعه موردی: سپاهان شهر). مجله مطالعات شهری، 6 (24)، 54-41.
  14. ملکی، لادن؛ ماجدی، حمید و زرآبادی، زهرا سادات سعیده. (1398). کاربرد ابزار متاسوات در ارزیابی تطبیقی راهبردهای شهرهای بیوفیلیک با تأکید بر تغییرات اقلیمی. مجله مطالعات ساختار و کارکرد شهری، 6 (11)، 143-125.
  15. نقدی، یزدان؛ کاغذیان، سهیلا و لشگری­زاده، مریم. (1400). تأثیر شهرنشینی بر مصرف انرژی‌های تجدید پذیر و تجدید ناپذیر در کشورهای درحال‌توسعه. مجله علوم و تکنولوژی محیط زیست، 23 (11)، 36-25.
  16. نوریان، فرشاد و فتح جلالی، آرش. (1399). بررسی و تحلیل اثرات برنامه‌ریزی کاربری اراضی و شبکه حمل‌ونقل بر مصرف انرژی در شهر، مورد مطالعاتی: محدوده 35 هکتاری در شهر جدید هشتگرد. مجله معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، 31، 286-271.
  1.  
  2. References
  1. Barakpur, N., & Mosannenzadeh, F. (2012). Comparative study on energy efficiency policies in the area of land use planning in Iran and England. Journal of Urban Studies, 1 (1), 41-60. [In Persian].
  2. Beatley, T. (2016). Planning for Biophilic Cities: From Theory to Practice. Journal of Planning Theory & Practice, 17 (2), 195-300.
  3. Dias, R., Mattos, C., & Balestieri, J. (2006). The limits of human development and the use of energy and natural resources. Journal of Energy Policy, 34(9), 1026-1031.
  4. Ghanbari, A., Waezhi, M., & Bakui, M. (2021). The Study of Impact Land use planning on Energy Consumption (Case Study: Tabriz City). Journal of Geographical space, 73(21), 55-72. [In Persian].
  5. Ghanbari, A., Galvani, A., & Javadanjad, F. (2011). Investigating the relationship between energy consumption and urbanization in Iran using the ARDL method. Iranian Journal of Economic Studies, 9 (35), 101.119. [In Persian].
  6. Habibiyan, H., & Jalalian, N. (2014). Application of Islamic urban planning indicators in the urban space. The first national conference of native architecture and urban planning of Iran, March 13, 2014, Yazd University of Science and Art, pp. 1-15. [In Persian].
  7. Hajipour, Kh., & Foroozan, N. (2015). Study of the Urban Form Effect on Operational Energy Consumption; the Case of Shiraz. Journal of fine arts of architecture and urbanism, 19 (4), 17-26. [In Persian].
  8. Lotfi, S., Nikpour, A., & Suleiman. M. (2019). Investigating the impact of city form on energy consumption in residential sector (A case Study City of Hamedan). Journal of  Sustainable city, 2 (1), 109-122. [In Persian].
  9. Lotfi, S., Sholeh, M., Farmand, M., & Fattahi, K. (2016). Urban Design Criteria for Zero-Carbon Neighborhoods. Journal of Naqshejahan, 6 (1), 80-92. [In Persian].
  10. Maleki, L., Majedi, H., & Zarabadi, Z. (2019). An application of Meta –SWOT Tool for Comparative Analysis of Biophilic Cities Strategies with Focus on Climate Changes. Urban Structure and Function Studies, 6 (19), 125-143. [In Persian].
  11. Mirzakhani, A., Nikgadham, N., & Tahbaz, M. (2017). Indicators affecting the energy consumption of housing patterns at the neighborhood scale with an emphasis on energy efficiency (case example: Sanandaj city). New Attitudes in Human Geography Quarterly, 11 (1), 358-399. [In Persian].
  12. Mortezaei, G., Mohammadi, M., Nasrallahi, F., & Ghale Nuei, M. (2016). Typo-morphological evaluation of new residential urban texture in order to optimize primary energy consumption case study: Sepahanshahr. Journal of Urban Studies, 6(24), 41-54. [In Persian].
  13. Naghdi, Y., Kagheyan, S., & Lashgarizadeh, M. (2012). The effect of urbanization on renewable and non-renewable energy consumption in developing countries. Journal of Environmental Science and Technology, 23 (11), 25-36. [In Persian].
  14. Noorian, F., & Fath Jalali, A. (2020). Investigation and Analysis of the Effects of Land Use and Transportation Network Planning on Energy Consumption in the City; Case Study: “35-Hectare Area” in Hashtgerd New Town. Armanshahr Architecture & Urban Development, 13 (31), 271-286. [In Persian].
  15. Osório, B., McCullen, N., Walker, L., & Coley, D. (2017). Integrating the energy costs of urban transport and buildings. Sustainable Cities and Society, 32 (2), 669-681.
  16. Poumanyvong, P., & Kaneko, Sh. (2010). Does Urbanizition lead to less Energy Use and lower co2 Emissions?A Cross-Country Analysis. Journal of cological Economics, 70 (2), 434-444.
  17. Rezaie Jahromi, P., & Barakpur, N. (2016). Energy Efficiency Assessment In Urban Scale; Case Study City Of Tehran (Tehran & Zahirabad Neighborhood). Journal of Naqshejahan, 6 (1), 18-30. [In Persian].
  18. Rodríguez-Álvarez, J. (2016). Urban Energy Index for Buildings (UEIB): A new method to evaluate the effect of urban form on buildings’ energy demand. Landscape and Urban Planning, 148 (2), 170-187.
  19. Sadat Kermani, S., Majdi, H., & Zabihi, H. (2012). Evaluation of factors affecting the sustainability of energy consumption in buildings. The second national conference on climate, construction and optimization of energy consumption, February 12, 2012, Isfahan Province Construction Engineering Organization, pp. 1-13. [In Persian].
  20. Salatin, P., & Mohammadi, S. (2016). The effect of urbanism on energy consumption in selected countries. Urban Management Studies, 8 (26), 71-80. [In Persian].
  21. Shoja, S., Pourjafar, M. R., & Tabibian, M. (2019). Meta-Analysis of the Relationship between Urban Form and Energy: A Review of Approaches, Methods, Scales and Variables. Urban Planning Knowledge, 3 (1), 85-107. [In Persian].
  22. Vartholomaios, Aristotelis. (2017). A parametric sensitivity analysis of the influence of urban form on domestic energy consumption for heating and cooling in a Mediterranean city. Sustainable Cities and Society, 28 (3), 135-145.
  1.  
  2.  
مجله آمایش جغرافیایی فضا
دوره 12، شماره 3
آبان 1401
صفحه 89-104

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار