تحلیل تغییرات سلسله مراتب شهری استان زنجان دورة 90 - 1355

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دبیر آموزش و پرورش و مدرس دانشگاه پیام نور

2 دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه زنجان

چکیده

تحقیق حاضر با هدف بررسی و تحلیل انتظام شهرهای استان زنجان انجام شده و ماهیت کاربردی دارد. با استفاده از مدلها و شاخص های متعددی به بررسی نظام شهری در استان زنجان پرداخته شده است. در همین راستا تحقیق حاضر بر اساس رویکرد کمی- تحلیلی و بر پایۀ اطلاعات کتابخانه ای و داده های آماری، با استفاده از مدلهای تحلیل فضایی؛ رتبه – اندازه، تحلیل نزدیکترین همسایگی، حداختلاف طبقه ای، آنتروپی، هرفیندال و هندرسون، در دوره های مورد مطالعه انجام شده است. نتایج نشان دهنده وجود ناموزونی نظام شهری در استان می باشد. علت اصلی آن شهر اول استان (زنجان) است، که به دلیل مرکز استان بودن دارای تمرکز خدمات و جمعیت است. در دورة 1355 تعادل مطلوبی در نظام شهرها نسبت به دوره های دیگر برقرار بوده، بیشترین ناموزونی در دورة 1375 رخ داده ولی در سالهای پس از آن به سوی تعادل پیش رفته و در نهایت در دورة 1390 نیز اندکی نسبت به دورة قبل عدم تعادل افزایش یافته است. در مبحث نخست شهری که با سه شاخص بررسی شده، نتایج نشان می دهد که میزان نخست شهری از دورة 1365 تا 1390 سال به سال کاهش یافته و از 0/65 به 0/60 رسیده است، اما میزان آن همچنان قابل توجه است. همچنین میزان شاخص RN در استان 1/93 است که نشانۀ پراکندگی نسبتاً منظم و نزدیک به حالت تصادفی سکونتگاه هاست. نتایج پژوهش نشان می دهد که تنها با ایجاد تعادل در توزیع امکانات و خدمات و همچنین ایجاد فرصتهای یکسان برای تمام شهرهای استان می توان به توسعۀ پایدار و سلسله مراتب فضایی و شهری بهینه دست یافت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of changes in the urban hierarchy Zanjan province period 1355 - 90

نویسندگان [English]

  • jalil mohammadi 1
  • elham rostami 2
1 payame noor university
2 M.S./ ZANJAN UNIVERSITY
چکیده [English]

Extended abstract Special conditions of economic, social and political systems, network specific disparate and disjointed urban created, in fact indicates that one or more of parasite growth retardation and other cities in the development process. First there is a lack of consistency reflects the city's economic, social and political cities in a single system. Zanjan province despite having historical development, are lagging behind in terms of development disparities that exist between cities reasonable distribution of services and facilities necessary to explain that. The study of inequality and uneven urban network for any plan to achieve the desired balance. Using multiple models and indicators of urban system in the Zanjan province has been paid. Cities were ranked using four models (rank - size, nearest neighbor analysis, stratified and entropy difference) in the Courses of study, The results indicate that there is inconsistency In Province system urban. The main cause of the First City (Zanjan), which is concentrated in the center of the province's population. Favorable balance during 1355 was established in system cities than in other periods, The greatest inconsistency occurred during 1375, but in subsequent years the balance has gone ago, Finally, in the 1390 period compared to the period before the imbalance has increased slightly. The first topic is the city with three indices, shows that urban primacy of the period 1365 to 1390 has decreased from year to year. Ranked based on urban centrality and accessibility and performance indicators, results are of centrality of cities rank low correlation available.

کلیدواژه‌ها [English]

  • urban hierarchy
  • the model
  • Index
  • Zanjan Province
  • the first urban
  1. دارة کل راه وشهرسازی استان زنجان. 1391. معاونت شهرسازی.آسایش، حسین. سید رحیم مشیری. 1384. روش‌شناسی و تکنیک‌های تحقیق علمی در علوم انسانی با تأکید بر جغرافیا، تهران، نشر قومس.
  2. بدراق نژاد، ایوب، مجتبی حسین‌نژاد و سمیه خسروی. 1392. تحلیل توزیع فضایی جمعیت در سلسله‌مراتب شهری استان گلستان. چشم‌انداز جغرافیایی، شماره 24، صفحات 101 – 85.
  3. بهفروز، فاطمه. 1371. تحلیلی نظری - تجربی برای متعادل‌سازی توزیع فضایی جمعیت در سیستم شهرهای ایران، تهران، انتشارات مرکز پژوهش‌های جغرافیایی.
  4. تقوایی، مسعود. 1379. کاربرد مدل مرتبه - اندازه در ارزیابی و تعادل بخشی نظام شبکة  شهری، مجله دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، دورة دوم، شمارة 22و 23.
  5. جمالی، فیروز، ابوالفضل قنبری و محمدرضا پورمحمدی. 1389. نگرشی بر مفهوم نابرابری ومفاهیم مرتبط با آن در مطالعات اجتماعی ـ اقتصادی، فصلنامه مدرس، شماره 2.
  6. حسین زاده دلیر، کریم و حسن هوشیار. 1388. جایگاه شهر مهاباد در شبکة شهری استان آذربایجان غربی، جغرافیا و برنامه‌ریزی، سال14، شماره 28، صفحات 117 – 91.
  7. حکمت نیا، حسن و میر نجف موسوی. 1385. کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنامه‌ریزی شهری و ناحیه‌ای، تهران، انتشارات علم نوین.
  8. زبردست، اسفندیار. 1386. بررسی تحولات نخست شهری در ایران، نشریه هنرهای زیبا، شماره 29، صفحات 38– 29.
  9. زیاری، کرامت اله. 1377. تحلیلی از جایگاه شهرهای جدید در روند شهرنشینی اصفهان، پژوهش‌های جغرافیایی، شمارة 34.
  10. شارع پور، محمود. 1387. جامعه‌شناسی شهری، تهران، انتشارات سمت.

11. صدرموسوی،‌ میرستار و میرحیدر طالب‌زاده. 1388. بررسی و تحلیل تغییرات درسلسله‌مراتب شهری استان آذربایجان غربی، فضای جغرافیایی، سال نهم شمارة 27، صفحات 159– 133.

  1. طهماسبی، شهرام. 1384. تکنیک‌ها و روش‌های تحلیل مسائل شهری و منطقه‌ای، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان همدان.
  2. عابدین درکوش، سعید. 1382. درآمدی بر اقتصاد شهری، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
  3. فرید، یداله. 1375. جغرافیا و شهرشناسی، تبریز، انتشارات دانشگاه تبریز.
  4. فرید، یداله. 1384. شهرهای جهان (ترجمه)، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی اهر.
  5. فنی، زهره. 1382. شهرهای کوچک رویکردی دیگر درتوسعة‌منطقه‌ای، تهران، انتشارات سازمان شهرداری‌های کشور.
  6. مرکز آمار ایران. 1391. سالنامة آماری استان زنجان.
  7. مرکز آمار ایران. 1391 سرشماری عمومی نفوس و مسکن دوره‌های 1390– 1355.
  8. مستوفی‌الممالکی، رضا. 1380.  شهر و شهرنشینی در بستر جغرافیای ایران، چاپ اول، تهران، انتشارات مرکز علمی دانشگاه آزاد اسلامی.
  9. نظریان، اصغر. 1382. جغرافیای شهری ایران، تهران، انتشارات دانشگاه پیام نور.

21. هوشیار، حسن. 1388. ارزیابی سلسله‌مراتب شهری استان آذربایجان غربی در دوره زمانی 1385– 1335، نشریه جغرافیا و برنامه‌ریزی، سال 14، شمارة 30، صفحات 26-1.

  1. Clark, David. 2000. Urban World, Global City, Rutledge London.
  2. Dobkins. Linda Harris, Ioannides, Yannis. 2001. Dynamic Evolution of the US City Size Distribution, In:Thisse, J.F., Et al. (Eds.), the Economics of Cities, Cambridge University Press.
  3. Eaton, Jonathan. Eckstein, Zvi. 1997. Cities and Growth: Theory and Evidence from France and Japan, Regional Science and Urban Economics, 27, PP. 443-474.
  4. Glaeser. Edward.Scheinkman, Jose.Shleifer, Andrei. 1995. Economic Growth in a Cross-section of Cities, Journal of Monetary Economics, 36, PP. 117-143.
  5. Mayer, Iain. And Hag gets, Richard. 1978. Geography: Theory and Practice, Settlement Journal.
  6. Moriconi-Ebrard, F., 1986. L’urbanisation Du Monde, Paris, Anthropos, Coll., Villes, 1993.
  7. Smith, Charles. 1995. Types of City Size Distribution: A Comparative Analysis, in Der Woude et al (Eds), Urbanization in History: a Process of Dynamic Interactions, Clarendon Press.