بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر ثبات سکونت در شهرها و محله های شهری (مطالعه ی موردی: شهر اراک)

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

دانشگاه شیراز

چکیده

در بیشتر شهرهای مدرن، نظام ارتباطات و تعاملات سنتی به شدت دگرگون شده است که یکی از مظاهر نگران کننده‌ی آنها کمرنگ شدن روابط اجتماعی میان شهروندان است. از آنجا که معنی و هویت محیط‌های شهری تا حد زیادی وابسته به نظام اجتماعی حاکم بر آنهاست، با تقلیل تعاملات اجتماعی مردم، هویت این محیط‌ها و فضاها نیز دستخوش تغییر گردیده، از اصالت مفهومی و عملکردی آنها کاسته می‌شود. این امر منجر به کاهش حس تعلق جمعی و به دنبال آن کاهش حس تعلق مکانی می‌گردد و بازتاب آن در محله‌های شهری، بی‌تفاوتی ساکنان نسبت به ثبات سکونت در محله‌ها و در موارد زیادی، ایجاد انگیزه برای تغییر مکان زندگی به محله و حتی شهر دیگری است. نظر به اهمیت این موضوع، پژوهش حاضر به بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر ثبات سکونت شهروندان در شهر اراک و محله‌های آن پرداخته و تأثیر این عوامل و مؤلفه‌های مربوط به آنها را بر دو شاخص ماندگاری سکونتگاهی شامل «میزان تمایل به ادامه‌ی سکونت در محله‌ی فعلی» و «میزان تمایل به ادامه‌ی سکونت در شهر اراک» بررسی نموده است. داده‌های مورد نیاز تحقیق از طریق مطالعات کتابخانه‌ای و تکمیل پرسشنامه گردآوری شده است. به منظور حصول تصویری کلی از سطح ارزیابی شهروندان از مؤلفه‌های عوامل اجتماعی چهارگانه، آزمون T تک‌نمونه‌ای مورد استفاده قرار گرفت و جهت تبیین ارتباط متقابل عامل‌های اجتماعی و شاخص‌های ماندگاری، ضریب همبستگی پیرسون برای هر زوج از عامل‌ها و شاخص‌ها محاسبه گردید. سپس، میزان تأثیر عامل‌های اجتماعی بر هر یک از شاخص‌های ماندگاری با بهره‌گیری از روش تحلیل رگرسیون مشخص شد. نتایج مطالعه حاکی از وجود رابطه‌ی معنادار مثبت بین عوامل و شاخص‌های مذکور می‌باشد و بر اساس تحلیل رگرسیون، 61 درصد از تغییرات تمایل به ماندگاری در محله، و 59 درصد از تغییرات تمایل به ماندگاری در شهر توسط ترکیب خطی تغییرات عامل‌های اجتماعی قابل تبیین است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating Social Factors Affecting Residential Stability in Cities and Urban Quarters (Case Study: Arak City)

نویسنده [English]

  • Rana Shaykh Baygloo
چکیده [English]

In the most modern cities, the traditional system of communications and interactions have been strongly changes whose one of their worrying appearance is fading the social relationships among citizens. Since the meaning and identity of urban environments is greatly dependent on their prevailing social system, the decrease of people’s social interactions changes the identity of these environments and spaces and fades their conceptual and functional authenticity. This matter leads to decrease of sense of community and consequently decrease of sense of place attachment whose reaction in urban quarters is a sense of indifference for residents about residential stability in quarters and in several cases, motivation for changing life area to other quarter or even other city. Regarding this issue, the present paper has investigated the social factors affecting citizens’ residential stability in Arak city and its quarters. The effect of social factors and their criteria on two settlement durability including ‘tendency to continue living in present quarter, and ‘tendency to continue living in Arak city’, was investigated. Needed data of research has been collected through library studies and questionnaire. For obtaining overall view about citizens’ evaluation on criteria of four social factors, One-sample T test was applied, and for clarifying relations of social factors and durability indicators Pearson correlation coefficient was calculated for each pair of factors and indicators, and the influence of social factors on each of durability indicators was examined using Regression analysis. The result of study show a significant relation between mentioned factors and indicators, and based on regression analysis, 61% of the changes of indicator of ‘tendency to continue living in present quarter’ and 59% of the changes of indicator of ‘tendency to continue living in Arak city’ is explained through linear combination of changes of social factors.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Residential stability
  • Social Capital
  • City
  • Quarter
  • Social Environment

مراجع

  1. توکلی، مرتضی. کاظم تاجبخش. 1387. بررسی و تحلیل میزان سرمایة اجتماعی در مناطق شهری و روستایی مرزی سیستان. فصلنامه روستا و توسعه، سال 11، شماره 2، تهران.
  2. حاجی­پور، خلیل. 1385. برنامه­ریزی محله مبنا رهیافت کارآمد در ایجاد مدیریت شهری پایدار. نشریه هنرهای زیبا، شماره 26، تهران.
  3. خمّر، غلامعلی. علی اسماعیل­زاده کواکی و علی براتپور. 1390. ارزیابی توزیع فضایی سرمایه اجتماعی در سطح مناطق شهری با استفاده از تکنیک TOPSIS و GIS مطالعه موردی: نواحی شهر قوچان. مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، سال اول، شماره 4، سبزوار.
  4. ربانی، رسول. و صفدر حبیبی. 1390. تحلیلی بر نقش فضاهای شهری در ایجاد سرمایه اجتماعی. مطالعات شهری دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان، سال اول، شماره اول، دهاقان.
  5. ربانی خوراسگانی، علی. غلامرضا صدیق اورعی و مهدی خنده­رو. 1388. بررسی سرمایه اجتماعی و عوامل مؤثر بر شکل­گیری آن در سطح محله. مجله علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، سال ششم، مشهد.
  6. زنگنه، یعقوب. حسین قدرتی و داوود سمیعی­پور. 1390. بحثی پیرامون سرمایه اجتماعی و رابطۀ آن با مدیریت و اقتصاد شهری. مدیریت شهری، ویژه­نامه­ی شماره بهار و تابستان، تهران.                              
  7. سعادت، رحمان. 1385. تخمین سطح و توزیع سرمایه اجتماعی استان­ها. فصلنامه رفاه اجتماعی، شماره 23، تهران.
  8. سلمانی، محمد. فریده تقی­پور و مهدی رمضان­زاده لسبویی و زهرا جلیلی پروانه. 1389. بررسی ابعاد سرمایه اجتماعی در توسعه­ی روستایی. فصلنامه تخصصی علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر، سال چهارم، شماره 11، شوشتر.
  9. فتحی، سروش. 1391. تحلیلی بر نقش سرمایه اجتماعی بر توسعه روستایی. فصلنامه جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه­ای)، شماره 2، قشم.
10. فیروزآبادی، سیداحمد. حسین ایمانی جاجرمی. 1385. سرمایه اجتماعی و توسعه اقتصادی اجتماعی در کلان‌شهر تهران. فصلنامه رفاه اجتماعی، شماره 23، تهران.

11. ماجدی، سیدمسعود. عبدالعلی لهسایی­زاده. 1385. بررسی رابطه بین متغیرهای زمینه­ای، سرمایه اجتماعی و رضایت از کیفیت زندگی. فصلنامه روستا و توسعه، سال 9، شماره 4، تهران.

12. محسنی تبریزی، علیرضا. مریم آقامحسنی. 1389. بررسی نقش سرمایه اجتماعی در توسعه شهری مورد پژوهی: شهر محلات. مدیریت شهری، شماره 26، تهران.

13. محمدی، حسین. آزاده تعالی مقدم و مرتضی بستام. 1390. برآورد سرمایه اجتماعی در مناطق مختلف شهر مشهد و ارائه راهکارها جهت ارتقای آن در راستای وظایف شهرداری. مدیریت شهری، ویژه­نامه شماره بهار و تابستان، تهران.

  1. مرکز آمار ایران. 1390. نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1390. تهران.
15. موسوی، میرنجف. حکیمه قنبری و خالد اسماعیل­زاده. 1391. تحلیل فضایی رابطه سرمایه اجتماعی و توسعه پایدار شهری مورد: شهرهای استان آذربایجان غربی. جغرافیا و توسعه، شماره 27، زاهدان.

16. مهندسین مشاور زیستا. 1387الف. بررسی گسترۀ فقر شهری و شناسایی محله­های فقیرنشین سکونت­گاههای غیر رسمی (مربوط به طرح مطالعاتی ساماندهی و بهسازی سکونتگاههای غیر رسمی شهر اراک). وزارت مسکن و شهرسازی، شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران. تهران.

17. مهندسین مشاور زیستا. 1387ب. بررسی پیمایشی و شناخت ویژگی­های اقتصادی- اجتماعی و کالبدی محله­های هدف (مربوط به طرح مطالعاتی ساماندهی و بهسازی سکونت­گاههای غیر رسمی شهر اراک). وزارت مسکن و شهرسازی، شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران. تهران.

  1. نادری، حمدا.... محمدعلی جاهد و مهین­دخت شیرزاده. 1389. بررسی رابطه احساس امنیت اجتماعی و سرمایه اجتماعی (مطالعه موردی شهر اردبیل). مطالعات امنیت اجتماعی، شماره 21، تهران.
19. نقدی، اسداله. علی سوری. 1388. سرمایه اجتماعی و معمای رشد و توسعه. فصلنامه تخصصی علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر، پیش شماره هفتم، شوشتر.

  1. وزارت راه و شهرسازی. 1391. http://mrud.ir/Portal/Home/ShowPage.aspx
    1. Aydın, Dicle. Süheyla Büyükşahin Sıramkaya. 2014. “Neighborhood” Concept And The Analysis Of Differentiating Sociological Structure With The Change Of Dwelling Typology. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 140: 260–269.
    2. Chen, Q., Acey, C. and Lara, J.J. 2014. Sustainable Futures for Linden Village: A model for increasing socialcapital and the quality of life in an urban neighborhood. Sustainable Cities and Society, http://dx.doi.org/10.1016/j.scs.2014.03.008.  
    3. Garip, Filizm. 2007. from migrant social capital to community development: A relational account of migration, remittances and inequality. Ph.D., Princeton University, 199 pages.
    4. Glaeser, Edward, L. Charles Redlick. 2009. Social Capital and Urban Growth. International Regional Science Review, 32: 264-299.
    5. Ha, Seong-Kyu. 2010. Housing, social capital and community development in Seoul. Cities, 27: 35–42.
    6. Honold, Jasmin. Pia-Maria Wippert and Elke van der Meer. 2014. Urban Health Resources: Physical and Social Constitutes of Neighborhood Social Capital. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 131: 491–496.
    7. Hung, Kam. Honggen, Xiao and Xiaotao Yang. 2013. why immigrants travel to their home places: Social capital and acculturation perspective. Tourism Management, 36: 304-313.
    8. Jeong, H., Matsushima, K. and Kobayashi, K. 2012. Identity and Communication in Marginal Rural Area—Case Study of Nichinan Town in Japan. Journal of Society of Civil Engineers, Ser.D3, 68(5): p.I_499-I_511 (In English).
    9. Lewicka, M. 2005. Ways to make people active: Role of place attachment, cultural capital and neighborhood ties. Journal of Environmental Psychology, 25: 381–395.
    10. Murayama, Hiroshi. Tomoko Wakui and Reiko Arami and Ikuko Sugawara and Satoru Yoshie. 2012. Contextual effect of different components of social capital on health in a suburban city of the greater Tokyo area: A multilevel analysis. Social Science & Medicine, 75:  2472-2480.
    11. Poortinga, W. 2006. Social relations or social capital? Individual and community health effects of bonding social capital. Social Science & Medicine, 63: 255-270.
    12. Putman, R.D. 2000. Bowling Alone: The Collapse and Revival of American Community. Simon and Schuster, New York.
    13. Prayitno, Gunawan. Kakuya Matsushima and Hayeong Jeong and Kiyoshi Kobayashi. 2014. Social Capital and Migration in Rural Area Development. 4th International Conference on Sustainable Future for Human Security, Procedia Environmental Sciences, 20: 543–552.
    14. Rohe, W., and Basolo, V. 1997. Long term effects of homeownership on the selfperception and social interactions of low-income persons. Environment and Behaviour, 29: 793–819.
    15. Twigg, L., and Mohan, J. 2009. Social Capital, Place and Health. University of Portsmouth, Portsmouth, UK, and University of Southampton, Southampton, UK.
    16. Wood, L., and Billie Giles-Corti. 2008. Is there a place for social capital in the psychology of health and place? Journal of Environmental Psychology, 28: 154–163.
    17. Zhang, Lei. Sophie Xuefei Wang and Li Yu. 2014. Is social capital eroded by the state-led urbanization in China? A case study on indigenous villagers in the urban fringe of Beijing. China Economic Review,http://dx.doi.org/10.1016/j.chieco.2014.04.005, 15 pages.
مجله آمایش جغرافیایی فضا

دوره 7، شماره 23
بهار 1396
صفحه 151-172

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار