اولویت بندی نیاز به خدمات بهداشتی درمانی محلات حاشیه‏نشین شهر مشهد بر اساس سیستم پشتیبانی فضایی چند معیاره (MC-SDSS)

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات‌علمی جهاد دانشگاهی مشهد

2 دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد و جهاد دانشگاهی مشهد

3 هیات‌علمی جهاد دانشگاهی مشهد

چکیده

شهر مشهد با 8 پهنه عمده، شامل 42 محله حاشیه‏نشین، براساس آمار 1385 دارای 804000 نفرجمعیت و 6354 هکتار وسعت است که به ترتیب 33 و 22 درصد از جمعیت و وسعت شهر مشهد را در بردارد. ارزیابی شاخص‌های بهداشتی درمانی در این مناطق حاکی از وضعیت بسیار نامطلوب آن است. به گونه‏ای که سرانه تخت بیمارستان 8040، داروخانه 16090، داروخانه شبانه‏روزی و پایگاه اورژانس 134079 و درمانگاه 73174 نفر است. با توجه به وسعت بالا و تعدد محلات، تعیین برنامه زمان‏بندی اجرایی به منظور توسعه و تجهیز خدمات درمانی در این محلات ضروری است. اولویت‏بندی محلات براساس نیاز آنها به خدمات درمانی گامی مهم در خصوص تحقق این هدف است. براین اساس در این مطالعه با طرح این فرضیه که، به نظر می‏رسد اولویت محلات حاشیه‏نشین شهر مشهد از نظر بهره‏مندی و توسعه خدمات بهداشتی درمانی با یکدیگر متفاوت است، با استفاده از روشهای مبتنی بر سیستمهای پشتیبانی فضایی چند معیاره (MC-SDSS) و ترکیب آن با سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و بهره‏گیری از شاخص‌های جمعیت و فاصله به خدمات درمانی، این مهم به انجام رسیده است. مزیت این روش تلفیق روشهای آماری با سیستم اطلاعات جغرافیایی و فضایی کردن نتایج است. یافته‏ها نشان می‏دهد که محلات حاشیه نشین شرایط نامناسبی را از نظر دسترسی به خدمات بهداشتی درمانی دارند و در بین این محلات، محله گلشهر، شهرک شهید رجایی و بازه شیخ دارای اولویتهای نخست نیاز به خدمات بهداشتی درمانی در شهر مشهد می‏باشند. لذا جهت ارتقای شرایط بهداشتی درمانی محلات ضرورت اتخاذ رویکردهای کوتاه مدت (تدوین طرح جامع توسعه خدمات بهداشتی درمانی محلات حاشیه‌نشین) و میان‌مدت (احداث فضاهای مورد نیاز نظیر بیمارستان و درمانگاه شبانه روزی) ضروری است

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Priority of Health Needs of Informal Settlements in Mashhad City Based on Multiple Criteria Spatial Decision of Supporting System

نویسندگان [English]

  • M. Amirfakhriyan 1
  • M.R. Rahnama 2
  • H. Aqajani 3
1
2
3
چکیده [English]

Mashhad city, with 8main zones and 42 Informal settlements neighborhoods, according to 2006 census has population of 804000 in 6354 hectares. That order consists of 33% and 22% of the population and area this city. Health indicators in these areas have highly undesirable condition. For example, per capita indicator for hospital bed is 8040, for pharmacy is16090, for emergency service is 134079, and for the clinic is 73174. Due to a high extent and frequency neighborhoods, the program executive scheduling is essential to develop health services in these neighborhoods. Prioritize the Neighborhoods based on their need to health care is an important step in realizing this goal. In this study using space-based systems to support multi-criteria (MC-SDSS) and indices of population and distance to health care, this has been done. Advantage of this method is combining GIS and statistical techniques with together. The findings show that Golshahr, Shahrak Shahid Rajai and Baze Shikh neighborhoods have first priority to the health services are in Mashhad. So it is necessary to improve the health condition of these villages and to get short term point of views (providing comprehensive plan to develop health services in villages) and to get medium period (providing spaces like hospital and health centre)

کلیدواژه‌ها [English]

  • Informal Settlements
  • Health Services
  • systems support multi-criteria space
  • Mashhad City

مراجع

آقاجانی، ح.، و‌ هاشمی، س. 1389. تحلیل شبکه و تحلیل فضایی بر روی شبکه در ARC GIS. مشهد: ایران آزاد.
2-احمدی، ح. 1384. فرهنگ فقر، حاشیه نشینی و گرایش به رفتار بزهکارانه در میان جوانان حاشیه نشین ده پیاله شیراز در سال 1383. مجله پژوهشی علوم انسانی دانشگاه اصفهان، ش19 (ویژه نامه علوم اجتماعی)، 99-118.
3-احمدیان، م. 1371. حاشیه‏نشینی. مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد سال سوم شماره 25
4-احمدیان، م. 1385. ویژگی‌های جغرافیایی کشورهای اسلامی. مشهد: انتشارات سخن گستر.
5-اکبری، ن.ا. 1387. کاربرد روش‌های رتبه‌بندی و تصمیم‌گیری چند شاخصه. تهران: انتشارات سازمان شهرداری‌ها و دهیاری کشور.
6-پاگ، س. 1383. شهرهای پایدار در کشورهای درحال توسعه. (ن. محرم نژاد، مترجم) تهران: انتشارات مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.
7-پورمحمدی، م.، و جهان بین، ر. 1388. ادامه حیات اسکان غیررسمی و رویکرد توانمندسازی به مثابه نوین ترین راهبرد مقابله با آن (مطالعه موردی شهر تبریز). فصلنامه جغرافیایی چشم انداز زاگرس سال اول شماره 1 پائیز 1388: 33-52.
8-جاریانی، ا. (1385، خرداد 22). عدالت و برابری در نظام سلامت. بازیابی از http://www.aftab.ir/articles/view/health_therapy/other/c13c1150101661_health_p3.php/
عدالت-و-برابری-در-نظام-سلامت
9-حاتمی‏نژاد، ح. 1382. اسکان غیر رسمی در جهان. ماهنامه شهرداری‌ها، سال پنجم، ش50 : 149.
10-حکمت‌نیا، ح.، و افشانی، ع. 1389. حاشیه‌نشینان و ارتکاب جرایم اجتماعی مطالعه موردی: شهر یزد. پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 72: 157-166.
11-خاکپور، ب. 1390. اسکان غیررسمی، ناهنجاریهای شهری، و راهکارهای تعدیل آن نمونه موردی شهرک توحید بندرعباس. فصلنامه فضای جغرافیایی، شماره 34 تابستان 1390: 156-181.
12-ربانی، ر.، و وارثی، ح. 1388. تحلیلی بر علل اصلی شکل‌گیری مناطق حاشیه‏نشین در شهر اصفهان نمونه موردی منطقه ارزنان و دارک. جغرافیا و توسعه شماره 13: 93-125.
13-رضویانف م. 1381. برنامه‌ریزی کاربری اراضی. تهران: انتشارات منشی.
14-رهنما، م. 1386. ارزیابی نحوه مکان گزینی کاربری‌های عمده طرح تفصیلی شهر مشهد. مشهد: جهاد دانشگاهی مشهد، گروه برنامه‌ریزی شهری، سازمان مسکن و شهرسازی استان خراسان رضوی.
15-رهنما، م. 1375. بافت قدیم و توسعه شهری، نمونه بافت‌های مسکونی مرکز شهر مشهد. تهران: دانشگاه تربیت مدرس رساله دکتری.
16-رهنـما، م. 1376. حسینیه‌ها در بافت تاریخی مشهد. مجله مشکات، شماره 56 و 57 .
17-رهنما، م. 1389. شناسایی سکونتگاه‌های غیر رسمی در شهرهای استان خراسان رضوی جلد اول. 20: سازمان مسکن و شهرسازی خراسان رضوی.
18-زنگی‌آبادی، ع. 1384. تحلیل علل اقتصادی- اجتماعی حاشیه نشینی در شهر اصفهان. مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان (علوم انسانی) جلد هجدهم شماره ۱: 179-192.
19-سازمان ‏میراث‏ فرهنگی. 1388.
20-شکویی، ح. 1372. جغرافیای اجتماعی شهرها. تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.
21-طرح ‏جامع اولیه ‏شهر مشهد. 1346. مشهد: سازمان مسکن و شهرسازی خراسان.
22-طرح‏ جامع‏ ثانویه شهر ‏مشهد. 1370. مشهد: سازمان مسکن و شهرسازی خراسان.
23-عبدی، ب.، و سلطانی، ع. 1388. ارایه راهکارهای جلب مشارکت ساکنان مناطق غیر رسمی. هویت شهر، سال سوم، شماره 4: 71-82.
24-غمامی، م. 1372. طرح جامع مشهد. فصلنامه آبادی سال سوم شماره 9.
25-فنی، ز. 1388. توانمندسازی حاشیه‌نشینان در فرآیند بهسازی و نوسازی بافت فرسوده شهری. فصلنامه جغرافیایی آمایش، شماره 7: 57-73.
26-کلدی، ع. 1386. عوامل موثر بر نابهنجاری جوانان مطالعه موردی: مناطق حاشیه شهرهای ساری و بابل. فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی سال هفتم شماره 27: 191-212.
27-لطفی، ح. 1389. بحران حاشیه نشینی و سکونت‌گاه‌های غیررسمی در مدیریت کلان شهرها و رهیافت‌های جهانی. فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیای انسانی- سال دوم، شماره دوم، 135-145.
28-مرکز آمار ایران. 1385. سرشماری عمومی نفوس و مسکن.
29-مهندسین مشاور پژوهش معماری. 1387. برنامه ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی کلانشهر مشهد و اقدامات توانمندسازی اجتماعات آنها با تاکید بر بهسازی شهری جلد اول. مشهد: وزارت مسکن و شهرسازی شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران.
30-نقدی، ا. 1385. حاشیه‏نشینی چالشی فراروی توسعه پایدار شهری با تاکید بر شهر همدان. فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی سال پنجم شماره 20: 213-233.
31-هادی‌زاده بزاز، م. 1382. حاشیه نشینی و راهکارهای ساماندهی آن در جهان. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
32-هزارجریبی، ج. 1388. اثر حاشیه نشینی بر وقوع جرایم اجتماعی شهرستان کرمانشاه در سال 1386. مطالعات مدیریت انتظامی 4 (1): 73-86.
33. Abdel Aziz, T. 2011. New strategy of upgrading slum areas in developing countries using vernacular trends to achieve a sustainable housing development. Energy Procedia. Vol. 6: 228-235.
34.Dubovyk, O. 2011. Spatio-temporal modelling of informal settlement development in Sancaktepe district, Istanbul, Turkey .ISPRS Journal of Photogrammetry and Remote Sensing, Vol. 66,  Issue 2, 235-246.
35.Hao, P. 2011. The development and redevelopment of urban villages in Shenzhen . Habitat International, Vol. 35, Issue 2, 214-224.
36.Holt, G.L. 2005. Easuring spatial accessibility to primary health care. Presented at SIRC. The 17th Annual Colloquium of the Spatial Information Research Centre University of Otago, Dunedin, New Zealand November 24-25.
37.Izutsu, T. 2006. Mental health, quality of life, and nutritional status of adolescents in Dhaka, Bangladesh: Comparison between an urban slum and a non-slum area. Social Science&Medicine. Vol. 63, Issue 6, 1477-1488.
38.Khalifa, M.A. 2011. Redefining slums in Egypt: Unplanned versus unsafe areas. Habitat International. Vol. 35, Issue 1, 40-49 p.
39.Timothy S. and Hare, H.R. 2007. Eographical accessibility and Kentucky’s heart-related hospital services. Applied Geography, 27: 181-205.
40.Wekesa, B. 2011. A review of physical and socio-economic characteristics and intervention approaches of informal settlements . Habitat International, Vol. 35, Issue 2, 238-245p.
 
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار