آشکارسازی تغییرات هندسی رودخانه بشار در محدوده شهر یاسوج و نقش آن در توسعه پایدار شهری

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی‌ارشد ژئومورفولوژی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران

2 استادیار دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران

3 استاد دانشگاه جغرافیا، دانشگاه تهران

چکیده

رودخانه‌ها محیط‌های ناپایداری هستند که تحت تاثیر عوامل طبیعی و انسانی، دچار تغییر مسیر و تغییر الگو می‌شوند این تغییرات در همه نقاط رودخانه یکسان نبوده و بسته به عوامل موثر در آن شکل و سطح متفاوتی از تغییرات رخ می‌دهد. محدوده مورد مطالعه قسمتی از رودخانه بشار که شامل سه بازه در حد فاصل بلوار امت یاسوج تا شهرک جوشکاران و یک بازه که قسمتی از رودخانه مهریان است. هدف از انجام این پژوهش، بررسی و آشکارسازی تغییرات هندسی بستر رودخانه در بازه مورد مطالعه است. در این تحقیق عوامل موثر برتغییرات هندسی بستر رودخانه بررسی و میزان تغییرات و تأثیر آن بر توسعه شهر یاسوج بررسی شد. روش تحقیق در این پژوهش مقایسه‌ای- تحلیلی است که با استفاده از مشاهدات مستقیم و غیر مستقیم و با استفاده از تصاویر و نقشه‌ها، نوع و میزان تغییرات هندسی آبراهه مورد مطالعه قرار گرفته و بین چهار دوره زمانی و چهار بازه مکانی مورد تحلیل قرار گرفته است. همچنین از عکس‌های هوایی سال 1335، عکس‌های هوایی سال 1362، تصاویر IRS سال 1384 و تصاویر Google earth سال 1393 استفاده شده است. بر این اساس بستر رودخانه در چهار دوره زمانی فوق در محیط نرم افزاری Arc GIS رقومی شده و در مرحله بعد تغییرات بستر و جابجایی مکانی رودخانه در هر چهار دوره مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بدست آمده از تحلیل داده‌ها، تصاویر ماهواره‌ای و عکس‌های هوایی نشان دادکه که ساحل رودخانه در محدوده مورد مطالعه دارای جابجایی بوده است. با استناد به داده‌های به‌دست آمده بازه اول و بازه چهارم تغییر پذیری بیشتری نسبت به سایر بازه‌ها داشته است. در طی زمان مورد بررسی در بازه‌های انتخابی بیشترین عامل تاثیر گذار در تغییرات مرفولوژی، کاربری اراضی، زمین‌شناسی و عامل تکتونیک در مسیر بستر بوده است. بنابراین هر نوع فعالیت عمرانی شهری در پیرامون رودخانه نیازمند مدیریت تغییرات رودخانه در بازه‌های مورد مطالعه است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Geometric changes of detection of Beshar river in Yasouj city areas and its role in sustainable urban development

نویسندگان [English]

  • Roqhiyeh nejadhosseini 1
  • Abolghasem Goorabi 2
  • Ebrahim Moghimi 3
  • farzaneh gholami 1
2 Univershty of Tehran
3 Univershty of Tehran
چکیده [English]

Rivers are unstable environments which under the natural and human factors influence, change their direction and pattern. These changes are not the same in all parts of the river, and depending on the factors affecting it, occurs the different levels of change. The study area is part of the Bashar river which contains three intervals between nations Blvd. Yasouj to that part of the river town Mithraian welding is an interval. The purpose of this study is investigating and detecting river bed geometry changes in the period being studied. In this study, the factors affecting on river bed geometry changes and the rate of change and its impact on development of the Yasooj were investigated. The method of this research is a comparative analysis which using direct and indirect observations and images and maps, the type and extent of geometry changes in waterways is studied and between the four periods, and four spatial interval is analyzed.
Also, the 1335 aerial photography, 1362 aerial photography, images of IRS in 1384 and 1393 Google earth images have been used. Accordingly, the riverbed in four periods digitalized in Arc Gis. And then, the riverbed changes, and river location displacement in the river examined in each period, and every four intervals.The results of the data analysis, satellite imagery and aerial photographs indicated that River beach in the study area has been relocating. According to data the first period and the fourth period variability is greater than the other intervals. During the surveyed period at intervals of choice for the most influential factor in changes in morphology, land use, geology and tectonics of the track bed had been. As a result, any type of urban development around the river requires River changes management in the intervals being studied.
Keywords: the river geomorphology, Bashar River, geometric change, Yasooj Urban sustainable development.

کلیدواژه‌ها [English]

  • the river geomorphology
  • Bashar River
  • geometric change
  • Yasooj Urban sustainable development
  1. بهشتی جاوید، ابراهیم و عقیل مدد و محمدحسین فتحی. 1394. آشکارسازی تغییرات بستر رودخانه و بررسی مورفولوژی رودخانه‌ای با توجه به تاثیر ساختارهای زمین‌شناسی (مطالعه موردی: زرینه رود). هیدروژئومورفولوژی، شماره 2.
  2. حسین‌زاده، محمد مهدی. احمد نوحه گر، حسین  صدوق و عنایت غلامی. 1390.  بررسی تغییرات ژئومورفولوژیک رودخانه مهران بر روی دلتا با استفاده از سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی (استان هرمزگان، بندر لنگه)، پژوهش‌های فرسایش محیطی، شماره 2.
  3. حسینی، جواد. 1392. بررسی عوامل موثر در تکامل پیچانرودی زنجانرود. پایان نامه کارشناسی ارشد. استاد راهنما: مجتبی یمانی. دانشگاه تهران، دانشکده جغرافیا، گروه جغرافیایی طبیعی.
  4. زمردیان، محمدجعفر. 1378. کاربرد جغرافیای طبیعی در جغرافیای شهری و روستایی. چاپ سوم ، تهران، انتشارات سمت.
  5. سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح. 1335. عکس‌های هوایی با مقیاس 1:50000.
  6. سازمان نقشه برداری کشور. 1362. عکس‌های هوایی با مقیاس 1:10000.
  7. سازمان نقشه برداری کشور. 1362. عکس‌های هوایی با مقیاس 1:10000.
  8. شریفی کیا، محمد و نعمت مال امیری. 1392.  آشکار سازی تغییرات الگوی مکانی رودخانه هیرمند و تحلیل مورفولوژیکی آن. پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمی، شماره 4، تهران.
  9. شکویی، حسین. 1373. دیدگاه‌های نو در جغرافیای شهری. جلد اول، تهران، انتشارات سازمان سمت.
  10. فرید، یداله. 1373. جغرافیا و شهرشناسی. چاپ سوم، انتشارات دانشگاه تبریز.
  11. مرید، سعید. صالح ارشد و هادی میرابوالقاسمی. 1386. بررسی روند تغییرات مورفولوژیکی رودخانه کارون با استفاده از سنجش‌ازدور. مجله علوم کشاورزی و منابع طبیعی، شماره 6.
  12. مقصودی، مهران. سیامک شرفی و یاسر مقامی. 1389.  روند تغییرات الگوی مورفولوژیکی رودخانه خرم‌آباد با استفاده از RS, GIS و Auto Cad. مدرس علوم انسانی-برنامه ریزی و آمایش فضا، شماره 3.
  13. ناصری، ناهید و سیاوش شایان و محمد شریفی‌‌کیا. 1396. تحلیل عوامل مورفولوژیکی در تغییرات الگوی مکانی، فضایی رودخانه الوند. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره اول.
  14. نگارش، حسین. 1382. کاربرد ژئومورفولوژی در مکان‌گزینی شهرها و پیامدهای آن. مجله جغرافیا و توسعه، ص 137.
  15. یزدان‌پناه اسرمی، مهدی. 1390. آشکار سازی تغییرات هندسی رودخانه قمرود از حد فاصل سد کوچروی تا پانزده خرداد. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد. استاد راهنما: ابراهیم  مقیمی. دانشگاه تهران، دانشکده جغرافیا، گروه جغرافیایی طبیعی.
  16. یمانی، مجتبی. سیامک شرفی. 1391. ژئومورفولوژی و عوامل موثر در فرسایش کناری رودخانه هررود در استان لرستان. مجله جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، شماره 1.
  17. یمانی، مجتبی، ابراهیم مقیمی، احمد معتمد ، منصور جعفربیگلو، قاسم لرستانی. 1392. بررسی تغییرات سریع خط ساحلی قاعده دلتای سفیدرود به روش تحلیل نیمرخ­های متساوی البعد. پژوهش­های جغرافیای طبیعی، شماره 2.
    1. Antonelli, C. ,Provansal, M. ,Vella, C. 2004. Recent Morphological changes in a Deltaic Environment the case of the Rhone River, France. Journal Geomorphology, 57: 385-402.
    2. Aswathy, M.V., Vijity, H., Satheesh, R. 2007.  Factors in flouncing the sinuosity of paragon river, kottayam, kerala, india: An assessment using remote sensing and GIS, Environ Monit Assess, 138, 173-180.
    3. Chu, Z.X.X.G. Sun, S.K. Zhai, K.H.X.U. 2006. Changing Pattern of Accretion/Erosion of the Modern Yellow River (Huanghe) Subaerial delta: Based on Remote Sensing Images. PP.13-30.
    4. Diplas, P., and vigilar, G.G. 1992.  Hydraulic geometry of threshold channels. Journal of hydraulic Engineering, 118: 597-614.
    5. Gabor, timer. 2003. Controls on channel sinuo sity changes Acase study of the tisza river, the great Hungarian plain" Quaternary science reviews.
    6. Mario, L. Amsler, Carlos, G., Ramonell, Horacio, and Toniolo, A. 2005. Changes in the parana river channel (Argentina) in the light of the climate variability during the 20th century", pp.257-278. morphologie.
    7. Sainath, P.A., Shashikant, I.B., Pragati, P.D., and Ravindra, D.G. 2012. River Changee Detecation and Bank Erosion Identification using Topographical and Remote Sensing Data. International, Journal of Applied Information Sestems (IJAIS)- ISSN:2249-0868.Foundation of Computer Science FCS, New York, USA. 2(3): 1.7.
    8. Zamolyi, A., Szekely, B., Draganits, E. and Timar, G. 2010. Neotectonic control on river sinuosity at the Western margin of the Little Hungarian plain. Geomorphology 122(3-4): 231-243.