ارزیابی آسیب‌پذیریبخش مرکزی کلان‌شهرهای ایران در برابر بحران زلزله با استفاده از مدل IHWP

شناسنامه علمی شماره

نویسندگان

1 دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه اصفهان

2 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری

3 استادیار گروه نقشه‌برداری دانشگاه اصفهان

4 کارشناس‌ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه اصفهان

چکیده

     یکی از موضوعاتی که بیشتر شهرهای جهان با آن دست به گریبانند، سوانح طبیعی است. ضرورت کاهش آسیب‌پذیری شهرها در برابر سوانح طبیعی از جمله زلزله، به‌عنوان یکی از اهداف اصلی برنامه‌ریزی کالبدی، شهری و طراحی شهری محسوب می‌گردد. لذا، اولین گام، شناسایی میزان آسیب‌پذیری مناطق شهری در برابر زلزله می‌باشد. از این رو، این پژوهش با هدف شناسایی قطعات آسیب‌پذیر منطقه 3 شهر اصفهان در برابر زلزله و در راستای مدیریت بحران انجام شده است.دراین پژوهش7 شاخص «دسترسی به مراکز درمانی، درجة محصوریت فضا، تراکم ساختمانی، تراکم جمعیتی، کاربری زمین، عمر ابنیه و کیفیت ابنیهانتخاب شده و با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی معکوس(IHWP) و ترکیب نقشه‌های مربوط به شاخص‌های ذکر شده در محیط GIS، آسیب‌پذیری منطقه 3 در مقابل زلزله مورد بررسی قرار گرفته است.نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که بیش از 55 درصد قطعات منطقه 3 شهر اصفهان در برابر زلزله از وضعیت آسیب‌پذیری زیاد و خیلی زیاد برخوردارند. همچنین از دیگر نتایج پژوهش این است که قطعات با تراکم ساختمانی و جمعیتی کمتر، دارای آسیب‌پذیری کمتر و قطعات دارای درجة محصوریت بالا و تراکم‌های ساختمانی و جمعیتی بالا دارای بیشترین آسیب‌پذیری بوده‌اند و در بین نواحی، ناحیة 8 بهترین و ناحیة 9 دارای بدترین وضعیت می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Evaluation and Vulnerability Analyzes of Urban Zone against the Earthquake Crises by using IHWP Model Case Study: 3th Zone of Isfahan City

نویسندگان [English]

  • A. Zangiabadi 1
  • M. Rezaei 2
  • ئ. Momeni Shahraki 3
  • S. Mirzae 4
چکیده [English]

One of the subjects which most of the world cities are faced is natural disaster. The natural disaster have caused to 3 million people death and about 23 milliard dollars loss during 25 years ago to now. Therefore the necessity of decreasing the cites damage against natural disasters including earthquake is as the most important aim in urban planning and programming. So in this regard, the first step is to know the damageability of city regions against the earthquake. So this research has been done by knowing the damageable section in 3th zone of Isfahan city against the earthquake and with regard to crises management.In this research 7 indices like: "accessibility to health centers, the degree of enclosure, building density, population density, land usability, the age of building, and the quality of building" have been chosen and they have been studied by using of irreversible analysis a compounding the related drawings to mentioned indices in GIS environment. The results of this research show that more than 55 percent of section in 3th zone of Isfahan city has high damageability against the earthquake. Also the other results indicating that the sections with lower building density and lower population density have lower damageability and the section with high degree of enclosure and high building densities and population, have the highest and most amount of damaging.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Crises management
  • Earthquake
  • GIS
  • IHWP
  • 3th Zone of Isfahan City
- آوازه، آذر و نسرین جعفری 1385. بررسی توانمندی­ها و محدودیت­های بیمارستان­های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی زنجان در مدیریت بحران (برنامه­ریزی، سازه­ای و غیرسازه­ای)، همایش سراسری راهکارهای ارتقاء مدیریت بحران در حوادث و سوانح غیرمترقبه.
2- ابلقی، علیرضا. زمستان 1383و بهار 1384. یادداشت سردبیر، مجله هفت شهر، سازمان عمران و بهسازی شهری، شماره 18 و 19.
3- تاجیک، زینب. 1388. تحلیل فضایی و مکان­­یابی مجموعه­ها و مراکز ورزشی شهر اصفهان، پایان­نامة کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، استاد راهنما: دکتر علی زنگی­آبادی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه اصفهان.
4- ترابی، کمال. 1388. بررسی نقش شبکه­های ارتباطی در کاهش اثرات ناشی از زلزله- مورد مطالعه: منطقه 6 شهرداری تهران با تأکید بر ناحیه 1، پایان­نامة کارشناسی‌ارشد شهرسازی گرایش برنامه­ریزی شهری و منطقه‌ای، استاد راهنما: دکتر کیومرث حبیبی، دانشکدة معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران.
5- جمی، نسرین 1385. بررسی خصوصیات زمین شناسی شهر اصفهان، پایان نامه کارشناسی ارشد، گروه زمین شناسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان.
6- حبیبی، کیومرث 1385. ارزیابی سیاست­های توسعه کالبدی، بهسازی و نوسازی بافتهای کهن شهری با استفاده از GIS، پایان نامه برای دریافت درجه دکتری در رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری، استادراهنما: دکتر احمد پوراحمد، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران.
7- حبیبی، کیومرث، شیعه، اسماعیل. و ترابی، کمال. 1388. نقش برنامه ریزی کالبدی در کاهش آسیب­پذیری شهرها در برابر خطرات زلزله، آرمانشهر، شماره 3.
8- رضائی، میثم. 1388. کاربرد مدل­های مکانمند و تحلیل شبکه در مدیریت بحران شهری با استفاده از GIS (مطالعه موردی: منطقه 3 شهر اصفهان)، پایان­نامة کارشناسی‌ارشد جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، استاد راهنما: دکتر علی زنگی­آبادی، دانشکدة علوم جغرافیایی و برنامه­ریزی، دانشگاه اصفهان.
9- زبردست، اسفندیار و محمدی، عسل. 1384. مکانیابی مراکز امداد رسانی (در شرایط وقوع زلزله) با استفاده از GIS و روش ارزیابی چند معیاره AHP، نشریه هنرهای زیبا، شماره 21.
10- زنگی­آبادی، علی و نازنین تبریزی 1385. زلزله تهران و ارزیابی فضایی آسیب­پذیری مناطق شهری، پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 56، صفحات 115-130.
11- زنگی­آبادی، علی، محمدی، جمال.، صفایی، همایون. و قائد ­رحمتی، صفر. 1387.تحلیل شاخص­های آسیب‌پذیری شهری در برابر خطر زلزله نمونة موردی: مساکن شهر اصفهان، «مجلة جغرافیا و توسعه»، شماره 12.
12- زنگی­آبادی، علی، وارثی، حمیدرضا و درخشان، حسین. 1389. تحلیل و ارزیابی عوامل آسیب­پذیری شهر در برابر زلزله-نمونه موردی منطقه 4 تهران.
13- زیاری، کرامت‌اله و داراب‌خانی، رسول. 1389. بررسی آسیب­پذیری بافت­های شهری در برابر زلزله (مورد مطالعه: منطقه 11 شهرداری تهران)، تحقیقات جغرافیایی.
14- سیاح‌افضلی، اردشیر و صحفی، ندیمه. 1389. تبیین روش­شناسی استفاده از مدل مدیریت ریسک در مدیریت بحران در مناطق شهری (مطالعه موردی: استفاده از ارزیابی نیمه کمی ریسک و رادار در تعیین میزان ریسک زلزله در منطقه 13 شهرداری تهران)، فصلنامه مطالعات مدیریت شهری، سال دوم، شماره دوم.
15- عرب، محمد.، فزراعتی، حجت.، اکبری­حقیقی، فیض­اله. و روانگر، رامین. 1387. میزان آگاهی و عملکرد مدیران اجرایی و آمادگی و رابطه بین آن‌ها در مقابل خطر زلزله (بیمارستان‌های دولتی تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی تهران: 1385)، «فصلنامه علمی پژوهشی مدیریت-سلامت»، شمارة 34.
16- قائد رحمتی، صفر 1387. تحلیل فضایی آسیب‌پذیری مساکن شهری در برابر زلزله (نمونة موردی: شهر اصفهان)، پایان­نامة دکتری تخصصی جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، استادراهنما: دکتر علی زنگی­آبادی، دانشکدة علوم انسانی، دانشگاه اصفهان.
17- عظیمی­حسینی، محمد.، نظری‌فرد، محمدهادی.، و مؤمنی، رضوانه. 1389. کاربرد GIS در مکان‌یابی، انتشارات مهرگان قلم، تهران.
18- کیال، امیر و عقیلی، مهدیه. 1388. تحلیل و بررسی مکان­یابی ایستگاه­های آتش­نشانی شهر مشهد با استفاده از AHP و GIS، همایش سراسری سامانة اطلاعات مکانی.
19.Alexander, D. 2002.”principles of Emergency and Managements” Oxford University Press.
20. Cozen, P.M., Hillier, D. and Prescot, G. 2002. ``Crime and the design of new-build housing'', Town and Counter Planning, Vol. 68 No. 7, July, p. 3-231.
21.Feng L., Rusong, W. and Juergen Paulussen  et al., 2005. Comprehensive concept planning of urban greening based on ecological principles: a case study in Beijing, china. Land escape and urban planning. 72: 325-336.
22.Giovinazzi, Sonia et al., 2008. Enhancing the reconstruction process for road networks: opportunities and challenges for using information technology, building resilience achieving effective post-disaster reconstruction.
23.Nateghi-A., and Fariborz, 2001. Earthquake Scenario for the Mega-City of Tehran، Disaste Prevention and management، Vol. 10, No. 2. MCB University.
24.Nojima, N., and Sugito, M. 2000. Simulation and evaluation of Post-earthquake functional performance of Transportation Network, 12 WCEE, 1927/7/A