تحلیلی بر نابرابریهای توسعه بهداشتی و سلامت در منطقه البرز جنوبی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار پردیس فارابی دانشگاه تهران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد آمایش سرزمین دانشگاه تهران

3 استادیار دانشگاه پیام نور

4 دانشجوی کارشناسی مهندسی بهداشت حرفه‌ای، دانشگاه شهیدبهشتی

چکیده

بزرگ‌ترین هدف برنامه‌ریزی منطقه‌ای کاهش نابرابری و ایجاد تعادل در برخورداری از امکانات و خدمات در راستای توان‌ها و استعدادهای هر منطقه است. اولین گام در برنامه‌ریزی منطقه‌ای شناسایی مناطق توسعه‌نیافته در هر بخش است. امروزه رسیدن به توسعه پایدار در هر بخش، به عنوان هدف اساسی دولت‌ها و سازمان‌ها محسوب می‌شود. بخش بهداشت و درمان یکی از ارکان مهم توسعه‌یافتگی کشورهاست، بنابرین سلامت روح و جسم، پشتوانه توسعه اقتصادی_اجتماعی هر کشور است و نتیجۀ پیشرفت در این بخش، یک سرمایه‌گذاری بزرگ انسانی است. هدف از مطالعه و پژوهش حاضر تحلیل و سنجش میزان توسعه‌یافتگی استان‌های منطقه البرز جنوبی در بخش بهداشت و درمان با تأکید بر برنامه‌ریزی منطقه‌ای است. نوع پژوهش، کاربردی_توسعه‌ای و ماهیت آن توصیفی_تحلیلی است. روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای- اسنادی است که با توجه به مطالعات صورت گرفته، 31 شاخص از منابع مختلف استخراج و با روش Vikor و نرم‌افزار GIS به تجزیه و تحلیل شاخص‌های بهداشتی و درمانی در این پژوهش، پرداخته شده است. نتایج بررسی وجود نابرابری، اختلاف و عدم تعادل را تأیید می‌کند به طوری‌که استان تهران با امتیاز نهایی 0184/0 (بسیار برخوردار) و استان قزوین با امتیاز نهایی 0859/0 (محروم) به ترتیب در سطوح اول و آخر قرار گرفته-اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis on the regional inequalities in health development in South Alborz

نویسندگان [English]

  • sohrab amirian 3
  • mahmod alivardilo 4
چکیده [English]

Reducing the inequalities and creating the balancing in the own of facilities and services are the biggest goal of regional and spatial planning for the powers in each region. Identifying underdeveloped areas in each section is the first step in regional planning. Achieve to sustainable development in all sectors is the basic objective of governments and organizations now. Health sector is one of the important pillars of country's development. Therefore mental and physical health support the economical social development of each country, as a result of progress in this sector is a big human investment The aim of this study is to analyze and assess the development of the provinces of south Alborz region in the health sector, with emphasis on regional planning. The type of this paper is applied-developmental by scope. Also the nature of this paper is descriptive- analytical research. The survey method of the paper is documentary. To do this paper 31 indicators has been extracted and used from various sources- especially national statistics book year- by Vikor model and GIS software to analyze health indicators. The results show much inequalities and imbalances between regions, so that Tehran province, with a final score0/0184 is the best and Qazvin province with a final score 0/0859 is the most deprived region.
In the final of the paper base on conclusions, it has presented some policies and proposals for regularizing and organizing these spatial unbalances in health development between regions of south Alborz.
Key Word: Health Development, Regional Inequalities, South Alborz, Vikor

کلیدواژه‌ها [English]

  • Health Development
  • regional inequalities
  • South Alborz
  • VIKOR

مراجع

  1. الیاس­پور، بهنام. داریوش الیاس­پور و علی حجازی.1390. میزان توسعه­یافتگی بخش بهداشت و درمانی شهرستان­های استان خراسان شمالی به روش تاکسونومی عددی در سال 1385. مجله دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی، دوره 3، شماره 1، صص 28-3.
  2. اصغرپور، محمدجواد. 1393. تصمیم­گیری­های چند معیاره. انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
  3. آسایش، حسین. 1381. اصول و روش­های برنامه­ریزی  ناحیه­ای. انتشارات پیام نور، تهران.
  4. ابراهیم‌زاده، عیسی. کوهزاد رئیس­پور. 1390. بررسی روند تغییرات درجه­ی توسعه­یافتگی مناطقه روستایی سیستان و بلوچستان با بهره­گیری از تاکسونومی عددی طی دهه­های 1385و1375. مجله جغرافیا و توسعه، شماره 24، صص 76-51.
  5. بابایی، غلامرضا. آوات فیضی. 1383. رده­بندی استان‌های کشور بر مبنای شاخص­های بهداشتی و جمعیتی به کمک تکنیک آماری خوشه­بندی فازی. مجله پژوهشی حکیم، دوره 7، شماره 4، صص7-1.
  6. پوررشنوف، فیروز. محمد شیوا و حمیدرضا پورزمانی. 1391. بررسی و مقایسه درجه توسعه­یافتگی بخش بهداشت و خدمات بهداشتی استان­های ایران در سال 1387. مجله تحقیقات سلامت، دوره 8، شماره 7، صص 1330-1322.
  7. تقوایی، مسعود. احمد شاهیوندی. 1389. پراکندگی خدمات بهداشتی و در درمانی در شهرستان­های ایران. فصلنامه رفاه اجتماعی، سال10، شماره 39، صص 54-33.
  8. توفیقی، شهرام. جمیله صادقی­فر و نصرت مرادی هوسین و پژمان حموزاده. 1392. سطح­بندی شهرستان­های استان آذربایجان غربی در بهره مندی از شاخص­های ساختاری بهداشت و درمان. مجله دانشگاه علوم پزشکی قزوین، سال 17، شماره 2، صص 49-41.
  9. تقوایی، مسعود. مریم صالحی. 1392. سنجش سطوح توسعه ­یافتگی شهرستان­های استان همدان (با تأکید بر رویکرد تحلیل منطقه­ای). فصلنامه برنامه­ریزی منطقه­ای، سال 3، شماره 11، صص 30-19.

10. ترکمن­نژاد، شریف. امیر اشکان نصیری­پور و محمد رضا ملکی و لیلا ریاحی. 1391. ارزیابی شاخص­های عدالت در سلامت ایران. مجله مدیریت بهداشت و درمان، دوره 4، شماره 2و1، صص 31-20.

  1. جمعه­پور، محمود. 1389. مقدمه­ای بر برنامه­ریزی توسعه روستایی: دیدگاه­ها و روش­ها. انتشارات سمت، تهران.

12. جعفری، محمد. حسن سیفی و علی جعفری. 1391. سنجش میزان توسعه­یافتگی بخش بهداشتی و درمانی شهرستان­های استان زنجان به روش تاکسونومی عددی در سال 1390. مجله مدیریت بهداشت و درمان، دوره 4، شماره 2و1، صص 69-60.

  1. حسین زاده دلیر، کریم. 1389. برنامه­ریزی ناحیه­ای. انتشارات سمت، تهران.

14. خسروی، علی. حمید مالک افضلی و علی اولیای منش و لیلا حسینی قوام ابد و سارا آقا محمدی. 1388. مجموعه­ای از اشکال، دستورالعمل­ها و روش­های داده­ها برای اندازه­گیری شاخص­های عدالت در سلامت بر اساس سوابق سیستم. تهران، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ایران. صص 19-15.

  1. داوری، مجید. 1390. چالش­های اقتصادی نظام سلامت ایران. مجله مدیریت اطلاعات سلامت، دوره 8، شماره 7، صص 917-915.
  2. ریچارد لونزدیل. 1367. نظام خدمات عمومی. مترجم، عباس منصوریان.

17. رضوانی، محمد رضا. 1381. سنجش درجه توسعه­یافتگی استان­های کشور با استفاده از تحلیل تاکسونومی. مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، صص 474-459.

  1. زیاری، کرامت­اله. 1390. اصول و روش­های برنامه­ریزی منطقه­ای. انتشارات دانشگاه تهران، تهران.

19. زنگی آبادی، علی. طوبی امیر عضدی و طاهر پریزدانی. 1391. تحلیل فضایی شاخص­های توسعه خد خدمات بهداشت و درمان در استان کردستان. فصلنامه انجمن جغرافیای ایران، سال10، شماره 32، صص 215-200.

20. زنگی آبادی، علی. عیسی بهاری و رضا قادری. 1392. تحلیل فضایی و سطح­بندی شاخص­های بهداشتی و درمانی با استفاده از  GISمطالعه موردی: شهرستان‌های استان آذربایجان­شرقی. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال 28، شماره 1، صص 106-75.

21. سرائی، محمد حسین. کمال امیدوار و یحیی علیزاده شورکی. 1392. تحلیل و ارزیابی شاخص­های اقتصادی اجتماعی توسعه پایدار در محلات شهرتاریخی میبد. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال 28، شماره 1، صص 205-178.

  1. سعیدی، عباس. 1388. مبانی جغرافیای روستایی. چاپ یازدهم، انتشارات سمت، تهران.
  2. سرلک، احمد. 1394. تأثیر شاخص­های سلامت بر رشد اقتصادی استان­های کشور. مجله مدیریت بهداشت و درملن، دوره 6، شماره 1، صص 17-7.
  3. شیعه، اسماعیل. 1389. مقدمه­ای بر برنامه­ریزی شهری. انتشارات دانشگاه علم و صنعت، تهران.

25. صادقی­فر، جمیله. سید حسام سیدین و مینا انمجم شعاع و قاسم رجبی واسو کلایی و سید میثم موسوی و بهرام آرمون. 1393. تعیین درجه توسعه یافتگی شهرستان های استان بوشهر از نظر شاخص­های بهداشتی درمانی با استفاده از روش تاکسونومی عددی. مجله علوم پزشکی رازی، دوره 21، شماره 118، صص 91-82.

26. صیدایی، سید اسکندر. داوود جمینی و علیرضا جمشیدی. 1393. تحلیلی بر وضعیت شاخص­های بهداشتی و درمانی در شهرستان­های استان کرمانشاه با بهره­گیری از مدل­های Topsis، AHP و تحلیل خوشه­ای. مجله برنامه­ریزی فضایی (جغرافیا)، سال 4، شماره 1، صص 64-43.

27. ضرابی، اصغر. جمال محمدی و حمیدرضا رخشانی‌نسب. 1387. تحلیل فضایی شاخص­های توسعه خدمات بهداشت و درمان. فصلنامه رفاه اجتماعی، سال7، شماره 27، صص 233-213.

  1. طحاری مهرجردی، محمدحسین. حمید بابایی میبدی و علی مروتی شریف­آبادی. 1391. رتبه­بندی استان‌های کشور جمهوری اسلامی ایران از لحاظ دسترسی به شاخص های بخش بهداشت و درمان. مجله مدیریت اطلاعات سلامت، دوره 9، شماره 3، صص 369-356.

29. قدیر معصوم، مجتبی. کیومرث حبیبی. 1383. سنجش و تحلیل سطوح توسعه­یافتگی شهرها و شهرستان­های استان گلستان. نامه علوم اجتماعی، شماره 23، صص 170-147.

30. قائدرحمتی، صفر. رضا مستوفی الممالکی و مهدی براری. 1392. تحلیل شاخص­های توسعه و سطح­بندی دهستان­های استان یزد. فصلنامه جغرافیا و توسعه، سال 11، شماره30، صص 86-71.

  1. کلانتری، خلیل. غلامحسین عبداله‌زاده. 1391. برنامه‌ریزی فضایی و آمایش سرزمین. انتشارات فرهنگ صبا، تهران.
  2. کلانتری، خلیل. 1388. برنامه­ریزی و توسعه منطقه­ای ( تئوریها و تکنیک­ها ). انتشارات خوشبین، تهران.

33. کانونی، رضا. جمیله توکلی­نیا و امیررضا خاوریان گرمسیر و وحید پاسبان عیسی­لو. 1394. تحلیل نابرابری­های توسعه منطقه‌ای در بخش بهداشت و درمان استان اردبیل. فصلنامه برنامه­ریزی منطقه­ای، سال 5، شماره 18، صص 14-1.

  1. مردوخی، بایزید. 1394. پدید­آورندگان توسعه: قهرمان‌ها یا نظام تدبیر شایسته. ویژه­نامه اقتصادی شرق، چاپ هنر سرزمین سبز، صص 10-8.
  2. مومنی، منصور. 1393. مباحث نوین تحقیق در عملیات. ناشر مؤلف، تهران.
  3. مرکز آمار ایران. 1393. سالنامه­های آماری استان­های تهران، البرز، سمنان، قم، قزوین، زنجان، مرکزی.
  4. مطیعی لنگرودی، حسن. 1390. برنامه­ریزی روستایی با تأکید بر ایران. انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، مشهد.

38. موسوی، سید میثم. سید حسام سیدین و آیدین آرین خصال و جمیله صادقی­فر و بهرام آرمون و یحیی صفری و یاسر جویانی. 1392. سطح­بندی شهرستان‌های استان کرمانشاه در بهره­مندی از شاخص­های ساختاری سلامت با استفاده از الگوی اسکالوگرام. مجله مدیریت ارتقای سلامت، دوره 2، شماره 2، صص 15-7.

39.Adjiwanou, V. and LeGrand, TH. 2014. Gender inequality and the use of maternal healthcare services in rural sub-Saharan Africa. Journal of Health & Place, ©2015 Elsevier B.V, Volume 29, Pages 67–78.

40.Archibald, M.E., and Rankin, C.P. 2013. A spatial analysis of community disadvantage and access to healthcare services in the U.S, journal of Social Science & Medicine, © 2015 Elsevier B.V., 90: 11–23.

41.Anshasy, A.A, Katsaiti, M.S. 2015. Are natural resources bad for hesalth?, Journal of Health & Place, © 2014 Elsevier Ltd. All rights reserved, 32: 29–42.

42.Bawazir, A.A., Bin Hawail, T.S, Basaleem, H.O., Muhraz, A.F., and Al Shehri. 2013. Distribution and utilization of curative primary healthcare services in Lahej, Yemen, journal of Public Health, © 2013 Elsevier Ltd. All rights reserved, 127 (9): 867–871.

43.Damir Kh. 2015. Challenges of Sustainable Development of Regional Economy in The Conditions of Russia's Accession to The World Trade Organization, Procedia Economics and Finance, www. Science Direct. Com, Volume 23, Pages 303-308.

44.Fang, P., Dong, S., Xiao, J., Liu, C., Feng, X., and Wang, Y. 2010. Regional inequality in health and its determinants: evidence from China. Health Policy, 94(1): 14-25.

45.Gu, D, Zhang, Z, and Zeng, Y. 2009. Access to healthcare services makes a difference in healthy longevity among older Chinese adults. Journal of Social Science & Medicine, © 2008 Elsevier Ltd, All rights reserved, 68 (2): 210–219.

46.Han Chang, T. 2014. Fuzzy VIKOR method: A case study of the hospital service evaluation in Taiwan. journal of Information Sciences, © 2014 Elsevier Inc. All rights reserved, 271: 196–212.

47.Haggerty, J.L., Roberge, D., Levesgue, J.F., Gauthier, J., and Loignon, Ch. 2014. An exploration of rural–urban differences in healthcare-seeking trajectories: Implications for measures of accessibility. Journal of Health & Place, 28: 92–98.

48.Hadder, R. 2000. Development Geography, Routledge, London: Newyork, Pages 30.

49.Kawachi, I., Subramanian, S.V., and Almeida-Filho, N. 2002. A glossary for health inequalities, Journal of epidemiology and community health, 56 (9): 647-652.

50.Liu, H., Wu, J., and Li, P. 2013. Assessment of health-care waste disposal methods using a VIKOR-based fuzzy multi-criteria decision making method, journal of Waste Management, © 2013 Published by Elsevier Ltd ,33 (12): 2744–2751.

51.Li, L. 2011. The challenges of healthcare reforms in China, Journal of Public Health, 125(1): 6–8.

52.Ling, R.E. 2011. Emerging issues in public health: A perspective on China’s healthcare system, Journal of Public Health, 12 (1): 9–14.

53.Morgan, K., and Claire N.. 2005. Regional Innovation Strategies The Challenge for Less- Favoured Regions, Sage Publication, London and new York, Pages 251.

54.Opricovic S. and Tzeng, G.H. 2004. Compromise solution by MCDM methods: a comparative analysis of VIKOR and TOPSIS, European Journal of Operational Research, 156(2): 445-455.

55.Opricovic, S., and Tzeng, G.H. 2006. Extended VIKOR method in comparison with outranking methods, European Journal of Operational Research. Pages 1-16.

56.Pourebrahim, Sh., Hadipour, M., Mokhtar, M., and Taghavi, Sh. 2014. Application of VIKOR and   fuzzy AHP for conservation priority assessment in coastal areas: Case of Khuzestan district, Iran, journal of Ocean & Coastal Management, © 2014 Elsevier Ltd. All rights reserved, 98: 20–26.

57.phillips, J. 2011. The conceptual development of a geocybernetic relationship between sustainable development and Environmental Impact Assessment, Applied Geography, www.elsevier.com/locate/apgeog, 31 (3): 969-979.

58.Pearson, A.L, Pearce, J, Kingham, S. 2013. Deprived yet healthy: Neighbourhood-level resilience in New Zealand, journal of Social Science & Medicine, © 2015 Elsevier B.V., 91: 238–245.

59.Rabbani, F., Perveen, Sh., Wasim, S., Toure, K., Nurse Findlay, S., and Mobeen, N. 2014. Evaluating regional workshops on strengthening the capacity of healthcare professional associations to achieve Millennium Development Goals 4 and 5, International Journal of Gynecology & Obstetrics, 124 (3): 265-269.

60.Shinjo, D., and Aramaki, T. 2012. Geographic distribution of healthcare resources, healthcare service provision, and patient flow in Japan: A cross sectional study, Journal of Social Science & Medicine, 75 (11): 1954–1963.

61.Sabine S. 2013. The role of universities in fostering sustainable development at the regional level, Journal of Cleaner Production, www. Science Direct. Com., 48: 74-84.

62.Stuckler, D., Basu, S., and McKee, M. 2010. Drivers of inequality in Millennium Development Goal progress: a statistical analysis. PLoS medicine, 7(3): e1000241.

63.Ting Chang, H., Lin, M.H., Hwang, I.H., Yun Lai, H., ManHo, M., Hui Lin, Ch, Ku Chen, Ch., and Hwang, Sh.J. 2013. Utilization and patterns of community healthcare services for senior residents in long-term care facilities in Taiwan: A nationwide study, Journal of the Chinese Medical Association, 76 (1): 42–47.

64.Volgger, M., Mainil, T., Pechlaner, H., and Mitas, O. 2015. Health region development from the perspective of system theory–An empirical cross-regional case study, Journal of Social Science & Medicine, © 2014 Elsevier Ltd. All rights reserved, 124: 321–330.

65.World Health Organization. Social determinants of health. Key concepts. 2010. Available at: http://www.who.int/social_determinan,Ts/thecommission/ final report /key_ conce, pts/en/index html, [cited 2013 Feb 20].

66.Wong, C. 2006. Indicators For Urban And Regional Planning The interplay of policy and methods, Sage Publication, London and new York, Pages 218.

67.Wang, F., and Luo, W. 2005. Assessing spatial and noncapital factors for healthcare access: towards an integrated approach to defining health professional shortage areas, journal of Health & Place, Special section: Geographies of Intellectual Disability, 11(2): 131–146.

68.Yaghoubi Nour, M., Baradaran, V., and Shahraki Moghaddam, I. 2011. Selecting contractor with cooperate vikor model (Case Study wheat flour mill), journal of Business and Management Review, 1(7): 20–27.

مجله آمایش جغرافیایی فضا
دوره 7، شماره 26
اسفند 1396
صفحه 49-68

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار