مکان‌یابی بهینه بازارهای روز محله با استفاده از مدل تحلیل سلسله مراتبی در سامانه اطلاعات جغرافیایی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری

2 عضو هیات‌علمی گروه جغرافیا دانشگاه بیرجند

چکیده

بازارهای روز محله، یکی از مهم‌ترین مراکز خدماتی در سطح شهر محسوب می گردند. یکی از موارد قابل توجه قبل از احداث این مراکز، انتخاب مکان جغرافیایی مناسب برای استقرار این نوع کاربری است. مکانی که در جهت کارایی هرچه بیشتر این مراکز موثر واقع شود. پژوهش حاضر با هدف مکان‌یابی بازار روز محله در شهر بیرجند، در راستای توزیع مناسب بازارهای روز و بهبود تقاضای سفر درون‌شهری می‌باشد. روش تحقیق پژوهش حاضر توصیفی- تحلیلی است. در مرحله‌ی نخست به شناسایی و بررسی عوامل موثر بر مکان‌یابی پرداخته شد. سپس با استفاده از سامانه‌ سیستم اطلاعات جغرافیایی و فرایند تحلیل سلسله مراتبی و پس از طی کردن مراحل جمع‌آوری داده، تهیه لایه‌های اطلاعاتی، طبقه‌بندی و ارزش‌گذاری درونی لایه‌ها و وزن‌دهی و همپوشانی لایه‌های اطلاعاتی به اولویت‌بندی زمین‌های شهر بیرجند برای ایجاد بازارهای روز محله پرداخته‌ایم. اطلاعات مورد نیاز این پژوهش از طریق مطالعه نقشه‌های وضع موجود و تفضیلی شهر بیرجند به دست آمده است. در نهایت زمین‌های این شهر را به پنج دسته خیلی مناسب، مناسب، متوسط، نامناسب و خیلی نامناسب تقسیم‌بندی کرده‌ایم که نتیجه در قالب یک نقشه ارائه گردیده است. پس از تطابق این نقشه با واقعیت زمینی، زمین‌های فاقد کاربری و فضاهای سبز بالای 2000 مترمربع، دسته‌ مناسب، خیلی مناسب برخی محلات با توجه به نیاز شهروندان و توزیع فضایی مناسب برای ایجاد بازار روز محله در شهر بیرجند در حد قطعات مناسب تشخیص داده شد که در نقشه‌ نهایی نشان داده شده است. همچنین با توجه نقشه نهایی مشاهده شد، چهار بازار روز محله موجود شهر بیرجند، در پهنه‌های مناسب و خیلی مناسب قرار گرفته‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Optimum Location of Daily Neighborhood Markets by Using AHP in GIS

نویسندگان [English]

  • E Kavoosi 1
  • J Mikaniki 2
چکیده [English]

Daily neighborhood markets are one of the most important service centers in the city. So, attainders to this point, in daily neighborhood market should locate suitability, is necessary to decrease demand of inter towns travels.  The goal of this research is located in daily neighborhood markets in Birjand, to improve travel demand and suitable distribution of daily markets and success to a sustainable city. Method of this research is descriptive–analytic. At the first stage, we turned to recoiling and examination of effective factors on location then by using ArcGIS software and Analytic Hierarchy processes (AHP) and after collecting data, preparing informational layer, classification and evaluating of layers, goring measure and covering informational layer, we turned to prior Birjand lands for making daily neighborhood markets, information of this paper made available by field observation detailed planning study and 1:50000 detailed and existing map of  birjand. Finally, lands of this city divided to 5 groups, including: very suitable, suitable, average, unsuitable, very un suitable. After agreement of this map with real earth islands without and green space that are more than 2000 m are in very suitable, suitable group for making daily neighborhood markets. That results are shown (produce) on a map.By regarding to final map we observed that among 4 daily neighborhood markets in Birjand, 2 markets are in average, un suitable areas and 2 markets are in very suitable , suitable areas.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Location
  • Daily Neighborhoods Markets
  • Birjand City
  • Geographical information system
  • Analytic Hierarchy Processes
-آسایش، حسین و علیرضا استعلاجی. 1382. اصول و روش‌های برنامه‌ریزی ناحیه‌ای (مدل، روش‌ها و فنون). دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر ری.
2-استانداری خراسان جنوبی. 1391. سالنامه­ی آماری، بیرجند، ناشر معاونت برنامه‌ریزی، دفتر آمار و اطلاعات.
3-بحرینی، حسین. 1386. فرایند طراحی شهری. انتشارات تهران.
4-بحرینی، سید حسن. 1376. شهرسازی و توسعه پایدار، ماهنامه رهیافت، شماره 17.
5-برآبادی، محمود. 1384. الفبای شهر. تهران، سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور.
6-توفیق، فیروز. 1372. مباحث و روش‌های شهرسازی: مسکن. تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.
7-پورمحمدی، محمدرضا. 1389. برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری. تهران، سمت.
8-حبیبی، سید محسن و صدیقه مسائلی. 1378. سرانه‌ کاربری‌های شهری. تهران، سازمان ملی زمین و مسکن.
9-خواجه ارزانی، مهدی. 1384. تحلیل مکان‌یابی بهینه میادین میوه و تره‌بار (منطقه 8 اصفهان)، پایان‌نامه کارشناس‌ارشد برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، دانشگاه تربیت مدرس.
10-رضویان، محمدتقی. 1381. برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری. تهران، انتشارات سمت.
11-سهیلی­زاده، حسین و حمیدرضا فیلی. 1390. مکان‌یابی بازارهای روز شهری به روش جایابی چند تسهیلاتی و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی AHP به‌منظور مدیریت بهینه حمل و نقل شهری. اولین کنفرانس اقتصاد شهری ایران.
12-سیف‌الدینی، فرانک. 1378. روند شهرنشینی، مساله شهرهای بزرگ، مجله پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 36.
13-شیخ بیگلو، رعنا، سیمین نعمت­اللهی بناب و حامد شیخ بیگلو. 1391. برنامه‌ریزی و مکان‌یابی بازارهای روز در مناطق شهری (مطالعه موردی: مناطق 3 و 4 شهر تبریز)، فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال سوم، شماره دهم.
14-شیرازیان، مرجان و همکاران. 1373. مطالعات مقدماتی جهت طراحی مراکز خرید. جلد اول، بخش تحقیقات و مطالعات.
15-قدسی­پور، سیدحسن. 1384. فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP). چاپ چهارم، تهران، انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر.
16-عظیمی حسینی، نظری‌فر، محمدهادی  و مومنی، رضوانه. 1389. کاربرد GIS در مکان‌یابی. تهران، نشر مهرگان قلم.
17-کامرانپور، ندا و شهیدی، سعید. 1372. مطالعات اقتصادی جهت احداث مراکز خرید، مهندسین مشاوره شهر، تهران.
18-مالچفسکی، یاچک. 1385. سامانه اطلاعات جغرافیایی و تحلیل تصمیم چند معیاری. ترجمه اکبر پرهیزکار و عطا غفاری گیلانده، تهران، نشر سمت.
19.Auclair, C. 1997. The UNCHS (Habitat) Indicators Program, Sustainability indicatorsreport of the project on indicators of sustainable development, Wiley, New York, pp. 288-292.
20.Gandhi, V.P. and Namboodiri, N.V. 2006. Marketing of Fruits and Vegetables in India: A study Covering the Ahmedabad, Chennai and Kalkata Markets, India.
21.Madsen, P. and Plunz, R. 2002. The Urban Lifeworld, Routledge, London.
22.Pooler, J.A. 1995. The use of spatial separation in the measurement of Transportation accessibility. Transportation Research, 29(6).
23.Ruskin Community Development Corporation 2007. A Project of the RuskinCommunity Development Fundation.
24.Saaty, T.L. 2004. Mathematical Methods of Operations Research, Courier Dover Publications, New York.            
25.Swyer, D.J. 1991. Asian Urbanization: a Hong Kong Case Book, Hong KongUniversity Press.
26.Wang, C., Tsuchiya, H., Lee, J. and Ward, K. 2004. Urban Marketing Challenge: Attraction a Supermarket to Pittsburg’s Hill District, Carnegie Mellon University, New York.
27.Haughton, G. 1997. Developing Sustainable Urban development Models, Cities. 14.
28.Tosun, Cevat 2001. Challenges of Sustainable Tourisme development in developing world: The case Turkey, Journal of Tourist management 22.