برنامه ریزی راهبردی بافت های فرسوده شهری از منظر پدافند غیرعامل (مورد مطالعه: شهر یزد)

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد/دانشکده آمایش سرزمین و پدافندغیرعامل

2 مرکز علوم و فناوری های آمایش سرزمین/ دانشگاه صنعتی مالک اشتر

3 رئیس موسسه آموزش عالی علمی-کاربردی شهرداری تهران

چکیده

باتوجه به نیاز به برنامه ریزی جهت پایدارسازی شهر یزد در برابر مخاطرات امنیّتی نظیر حملات تروریستی شهری، اغتشاشات، ناآرامی ها، جنگ و سوانح طبیعی نظیر زلزله در بافت های کهن، فرسوده و تاریخی این شهر، که موجبات تهدید توسعه و امنیّت پایدار این بافت را با توجه به مشکلات کالبدی و وضعیت ناکارآمد حال حاضر آن فراهم می کند. با هدف شناخت راهبردهای مداخله در بافت فرسوده شهر یزد بمنظور بهسازی و کاهش آسیب پذیری، این تحقیق با سنجش نظرات نخبگان در قالب پرسشنامه ی مدل SWOT )تکمیل به روش (AHP و ماتریس برنامه ریزی کمّی(QSPM) انجام شد و راهبردهای مداخله در بافت دارای ارزش شهر یزد تدوین گردید. بررسی ها بر اساس مدل تحلیلی SWOT در ارتباط با عوامل تاثیرگذار روشن می سازد که عملکرد مدیریّت شهری در زمینه مسائل مدیریتی، شبکه معابر، بهسازی کالبدی و توسعه مسکن بمنظور بهبود ایمنی و امنیّت در بافت فرسوده دارای ارزش شهر یزد موفّق نبوده است و در جهت غلبه بر تهدیدات ذاتی و احتمالی، از نقاط قوت و فرصت های موجود در بافت بهره برداری شایانی نشده است. مویّد این مطلب ارزیابی ماتریس عوامل داخلی با مقدار 77/2 و ماتریس ارزیابی عوامل خارجی با مقدار 05/3 می باشد که انطباق آن ها در نموار نشان گر نیاز به رویکرد مداخله تهاجمی برای غلبه بر تهدیدات در بافت است. در نهایت راهبردهایی نظیر تولید فضای امن، تسریع در تخلیه جمعیت با اصلاح شبکه معابر و ارائه الگوی ساخت و ساز ایمن توسط مدیریت شهری پیشنهاد شد که از جمله برنامه های عملیاتی در پدافند غیرعامل شهری میباشند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Strategic Planning For Old Urban Texture by Considering Passive Defence (Case study: Yazd)

نویسندگان [English]

  • Reza Golvardzadeh 1
  • habibollah sahami 2
چکیده [English]

Today, the needs to plan for sustainability is increasingly important to the city and settlement system of Yazd in order to countermeasure the security risks. Such risks include urban terrorist attacks, riots, anarchy, war and natural disasters such as earthquake, which threatens the development and security of the area due to inherent problems which provides a dysfunctional situation.
To recognize the intervention strategies aimed to improve and reduce vulnerability of Yazd old texture, this investigation is carried out by measuring the elites’ points of views in the Questionnaire of SWOT model, (evolved and completed in AHP method) and matrix was quantitatively planned and intervention strategies of Yazd city were developed.
Surveys based on the SWOT analysis in connection with effective factors makes it clear that urban management performance in the city management, road network, rehabilitation and housing development in order to improve safety and security in the city of Yazd old texture have been unsuccessful and so in order to overcome the inherent and potential threats, it shows that the strengths and opportunities in the distressed area haven't been exploited properly. This is confirmed by internal factors evaluation matrix with the 2.77 and external factors evaluation matrix with the 3.05 which indicates the need to approach them in a Chart exhibit, to overcome the available threats. Finally strategies such as the production of safe space, accelerating the depopulation by modifying the road network and presenting the safe sample construction by urban management, are suggested which include the passive defense municipal operational programs.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Strategic Planning
  • Old Urban Texture
  • passive Defence
  • SWOT-QSPM

مراجع

  1. ابراهیم‌زاده، عیسی. گل آفرین ملکی. 1391. تحلیلی بر ساماندهی و مداخله در بافت فرسوده شهری (مطالعه موردی: بافت فرسوده شهر خرم‌آباد). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 81، صص 217-234، تهران.
  2. احمدی، محمدرضا.  1386. روش تحلیل راهبردی SWOT، فصلنامه حصون،  13، صص39-59.
  3. احمدی، نسیبه. 1388. معرفی و نقد روش دلفی، کتاب ماه علوم اجتماعی، 103.
  4. احمرلوئی، محمدحسین. 1389. پدافند غیر عامل در جنگ‌های نوین. تهران: دانشکده فارابی.
  5. اصلانی، اسکندر. 1383. بافت قدیم بی بدیل و تکرارناپذیر، (مجله شهرداری‌ها)، دوره ششم- شماره 70، ص69، تهران.­
  6. پوراحمد، احمد. کلانتری خلیل‌آباد. 1384. فنون و تجارب برنامه‌ریزی مرمت بافت تاریخی شهرها، تهران: اتشارات جهاد دانشگاهی.
  7. پورموسوی, سیدموسی. فاطمه بابائیان و معصومه صادقی. 1391. بررسی توزیع مکانی بافت فرسوده و ارائه الگوی بهینه مداخله در آن (مطالعه موردی: منطقه 14 شهرداری تهران)، چهارمین کنفرانس برنامه‌ریزی و مدیریت شهری. مشهد مقدس: سیویلیکا.
  8. پوری­رحیم، علی‌اکبر. کاظم معتمدی­فر.  1387. نقش متقابل پدافند غیرعامل و لجستیک در محیط‌های نظامی و غیر نظامی، تهران، وبگاه پایداری ملی.
  9. توسلی, محمود. 1379. اصطلاح شناسی نوسازی و بهسازی شهری، فصلنامه عمران و بهسازی شهری (هفت شهر)، شماره 85، صص 85-87.
  10. حبیبی، سیدمحسن. ملیحه مقصودی. 1384. ملیحه. مرمت شهری. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
11. رستمی، شاه­بختی. نرگس نظری. 1392. تحلیل فضایی بافت فرسوده شهری با تاکید بر راهبردهای ساماندهی فیزیکی-فرهنگی (نمونه موردی: شهر اسلام­آبا دغرب)، مجله علمی-پژوهشی برنامه­ریزی فضا (جغرافیا)، سال سوم شماره اول (پیاپی 8)، صص36-19.

12. رهنما، محمدرحیم، براتعلی خاکپور و مجتبی صادقی. 1391. تحلیل مدیریت استراتژیک در کلانشهر مشهد با مدل SWO،  نشریه علمی پژوهشی جغرافیا و برنامه‌ریزی (دانشکده جغرافیا) سال 16، شماره 43، ص 198–173.

13. زنگنه، یعقوب. جواد فرهادی و وجیه تویی. 1392. تبیین و اولویت­بندی مداخله در بافت­های فرسوده شهری با استفاده از روش AHP نمونه موردی: مشهد، محله نوغان (قطاع 2)، مجله پژوهش و برنامه­ریزی شهری، شماره 12، صص62-49.

14. زیاری، کرامت‌اله، مریم بیرانوندزاده، یحیی علیزاده و سمیه ابراهیمی. 1388. بررسی و ارزیابی سیاست‌های بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده شهری (نمونه موردی: شهر یزد)، فصلنامه علمی-پژوهشی جغرافیای انسانی، صص 85-99.

  1. سوادکوهی‌فر، ساسان. 1386. مبانی مدیریت پروژه‌های عمرانی، شهری و بحران. تهران: موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه امام حسین(ع).
16. شریف­زادگان، محمدحسین. اصغر خوانین­زاده. حمید فتحی و بهزاد ملک­پور اصل. 1392. به کارگیری شبکه هم­پیوندی در سطح­بندی فضاهای سکونت­گاهی استان قم برای بهبود برنامه­ریزی و آمایش منطقه­ای، آمایش سرزمین، دوره 5، شماره 2، صص 211-240.

17. شفایی، سپیده و داوود دانشیان.  1385. راهنمایی شناسایی و مداخله در بافت‌های فرسوده (مصوب شورای عالی شهرسازی و معماری ایران)، تهران، شرکت ایده پردازان فن و هنر.

18. صداقت رستمی، کبریا. گیتی اعتماد،  رسول بیدرام و جعفر ملاذ. 1390. تدوین شاخص‌های شناسایی بافت‌های ناکارآمد، (مجله علمی تخصصی برنامه ریزی فضایی)، شماره اول، صص103-120.

  1. عندلیب، علیرضا. 1389. اصول نوسازی شهری، رویکردی نو به بافت‌های فرسوده شهری. تهران: انتشارات آذرخش.
20. عیسی­لو، علی‌اصغر. حسین ابراهیم­زاده و  بهزاد شاهمرادی. 1394. امکان­سنجی مداخله­پذیری بافت­های فرسوده و ناکارآمد شهری با استفاده از مدل فرآیند تحلیل شبکه­ (مطالعه موردی: منطقه 6 شهر قم)، مجله جغرافیا و توسعه، شماره 34، صص 68-57.

  1. فردآر، دیوید. 1393. مدیریت استراتژیک، دفتر پژوهش‌های فرهنگی، مترجمین محمد تقی زاده مطلق و سید محمد اعرابی
22. فنی، زهره . یداله صادقی. 1388. توانمندسازی حاشیه نشینان در فرآیند بهسازی و نوسازی بافت فرسوده شهری، فصلنامه جغرافیایی آمایش، دوره 2، شماره 7، صص57-73.

23. قالیباف، محمدباقر. احمد پوراحمد، کرامت ا... زیاری  و مصطفی محمدی ده­چشمه. 1391. اولویت بخشی به ایمن­سازی بافت فرسوده کلان شهر کرج با استفاده از مدل ارزیابی چند معیاری، (پژوهش‌های جغرافیای انسانی) 79، صص1-14.

  1. کلانتری خلیل‌آباد, حسین و حسین حاتمی‌نژاد. 1385. برنامه ریزی مرمت بافت تاریخی شهر یزد، یزد، انتشارات فراگستر.
25. مافی، عزت­اله و محمدحسن رضوی. 1391. «برنامه­ریزی استراتژیک توسعه محله­ای با تاکید بر متغیرهای اجتماعی (مطالعه موردی: محله طلاب مشهد)»، مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، شماره 14، صص 130-115.

  1. محمدی ده چشمه، مصطفی.  1392. ایمنی و پدافند غیر عامل شهری. اهواز: دانشگاه شهید چمران اهواز.
27. مشیری, سیدرحیم. بیژن رحمانی  و قربان اسلامی‌راد. 1393. مقایسه تطبیقی منظر بافت‌های شهر براساس شاخص‌های مبلمان شهری (مطالعه موردی: شهر بهشهر)، (فصلنامه جغرافیا و برنامه ریزی شهری چشم انداز زاگرس)، دوره 6، شماره 19، صص 81-98.

  1. مومن‌زاده، رضا. 1386. مفاهیم اساسی در رابطه جغرافیا و امنیت ملی، (نشریه سپهر) 64(16)، صص 25-34.
  2. مهدی­زاده، ‌جواد. 1380. نظری اجمالی به ساماندهی مرکز شهر تهران، بهار 1380، فصلنامه هفت شهر،‌ دوره 1، شماره 3، صص. 69-59.
  3. مقررات ملی ساختمان ایران؛ مبحث 21، پدافند غیرعامل. 1391. وزارت مسکن و شهرسازی– معاونت امور مسکن و ساختمان، نشر توسعه ایران.
31. وارثی، حمیدرضا. مسعود تقوایی و نعمت‌اله رضایی. 1391. ساماندهی بافت فرسوده شهری (نمونه موردی: شهر شیراز، مجله علمی تخصصی برنامه‌ریزی فضایی، سال دوم ، شماره دوم، (پیاپی) ص 129-156.

32.Le Corbusier, 1948. New world of space.- New York : Reynal and Hit chcock

33.Obeng Kofi, Ugboro Isaiah. 2008. "Effective strategic planning in public transit systems". Transportation Research: Part E, 44(3): 420–439.

34.Rowe, H.R. Mason, and Dichel, K. 1982. "Strategic management and business policy." methodological approach, 155-156.

35.UN, 2007. Strategic Plan for Safer cites 2008-2013. UN press.

36.UN-HABITAT 2003. The challenge of slums, United Nations woman settlements, program.

37.Uwe. Deichmand; Somik V. Lall; Ajay, and Suri, Prgys, R. 2008. Improved Urban Management. World Bank Policy Research Working Paper 2002, Washington. DC.

38.The seven lamps of architecture , Ruskin, John, 1819-1900; Hazell, Watson & Viney. 1889. bkp CU-BANC; Ars, Amelia.

 

 

 

مجله آمایش جغرافیایی فضا

دوره 8، شماره 27
بهار 1397
صفحه 201-216

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار