عوامل مؤثر بر پراکنده رویی شهری در شهرهای ایران(نمونه موردی شهر رشت)

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه شهرسازی دانشگاه کردستان

2 کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری از دانشگاه کردستان و دانشجوی دکتری شهرسازی دانشگاه هنر اسلامی تبریز

چکیده

روند فزاینده رشد شهرها در دهه های اخیر با وجود مواهب بسیار چالش های گوناگون اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و زیست محیطی را در پی داشته است. رشد و گسترش فضایی شهر پیامد افزایش طبیعی جمعیت از سویی و مهاجرت و جابجایی آن از سوی دیگر است، در این میان چگونگی رشد و توسعه کالبدی شهرها از ارزش بسیار فراوانی برخوردار است. شهرها به گونه هایی از جمله در شکل توسعه میان افزا ، توسعه شهری پیوسته و توسعه شهری گسسته رشد کرده اند. توسعه شهری پراکنده یا به اصطلاح پراکنده رویی شهری، نمودی از توسعه شهری گسسته و ناپیوسته و در مواردی بسیار بیرون از ضوابط و مقررات شهری و به گونه ای خودرو و برنامه ریزی نشده است. این پدیده دشواری ها و پیامدهایی منفی برای شهر و ناپایداری شهری را به دنبال دارد. ازاین رو بررسی عوامل مؤثر بر ایجاد پراکنده رویی و تأثیرات این پدیده بر شهر، از ارزشمندی فراوانی برخوردار است. در این نوشتار با رویکردی تحلیلی- توصیفی و با بررسی اسناد و مدارک موجود، پدیده پراکنده رویی در شهر رشت بررسی شده است و چند و چون و عوامل آن تحلیل شده است. این بررسی نشان می دهد که رشت، مانند بسیاری از شهرهای ایران همراه با رشد و دگردیسی درونی، به واسطه پراکنده رویی شهری دچار گسست کالبدی شده است. پیوست و توسعه چشمگیر روستاهای پیرامون به همراه گسترش اسکان غیررسمی در پیرامون شهر از عوامل بنیادین رشد این پدیده بوده است؛ همچنین گسترش شهر در امتداد گذرگاه-های ورودی و ساخت شهرک های پیرامونی، به همراه مکان یابی تجهیزات شهری و خرده کارگاه ها در پیرامون شهر پدیده هایی هستند که بر پراکنده رویی این شهر دامن زده است. در این زمینه آب و هوا و اقتصاد منطقه، بورس بازی زمین، روند شهرنشینی امروزین، ضعف پایش و مدیریت مکان از عوامل بنیادین در شکل گیری این فرایند در شهر رشت بوده اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Factors affect on Urban Sprawl in Iranian Cities (Case Study of Rasht city)

نویسندگان [English]

  • kaumars Irandoost 1
  • kaumars habibi 1
  • mohammad khandan 2
1 Deportment of architecture and Urban planning, University of Kurdistan, Iran
2 Department of urban planning, Faculty of architecture,Islamic art University of Tabriz, Tabriz, Iran
چکیده [English]

The growth of cities in recent decades have become a economic, social, physical and environmental complex issue. The growth of cities can be due to natural population growth and on the other hand from population migration. In this way the physical growth and development of cities is very important which has various social, economical and environmental implications. Urban sprawl or suburban sprawl is a multifaceted concept centered on the expansion of auto-oriented, low-density development, and without municipal rules and regulations in developing cities. This phenomenon generally leads negative problems and consequences for cities. Thus, the study of effective factors in creating urban sprawl and impact of this phenomenon in urban conditions has utmost importance. In this paper with an analytical-descriptive approach and a review of available documents, the urban sprawl phenomenon has been studied in Rasht, and its factors are analyzed. This study shows that Rasht city, like most cities of Iran along with internal growth and development has experienced urban sprawl and physical spread. Incorporation and the dramatic development of villages around the city, along with creating informal settlements around the city is a major factor in the growth of this phenomenon. The expansion of cities along with points of entry and establishment of enterprise and finding the location of various industries and repair shops around the city are phenomena that are scattered over the sprawl of city. Climate and regional economy, contemporary urbanization process, monitor and managing of location have been main factors in the formation process in Rasht.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Urban Development
  • Urban Sprawl
  • Analytic Hierarchy process(AHP)
  • Rasht city

مراجع

آروین، محمود و احمد پوراحمد و سعید زنگنه شهرکی. 1396. ارزیابی زمین‌های بایر به منظور توسعه میان افزا با استفاده از تکنیک­های تصمیم­گیری تلفیقی، مجله آمایش جغرافیایی فضا، دوره 7، شماره 26، دانشگاه گلستان.
آلن، رمی. 1388. مرفولوژی شهری، جغرافیا، آمایش و معماری شهر، مترجم: علی اشرفی، دانشگاه هنر، تهران.
ایراندوست، کیومرث. 1388. سکونتگاه­های غیررسمی­واسطوره حاشیه نشینی، پردازش و برنامه­ریزی شهری
باستیه، ژان و دزر برنار. 1377. شهر، ترجمه علی اشرفی، تهران، دانشگاه هنر.
پاپلی یزدی، محمد حسین و حسین رجبی سناجردی. 1382. نظریه‌های شهر و پیرامون، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، چاپ دوم، تهران.
پریزادی، طاهر و عبداله صالحی. 1396. تحلیل فضایی عوامل موثر بر ناپایداری الگوی توسعه شهری، دوره 7، شماره 26، دانشگاه گلستان.
تقوایی، مسعود و حسین­سرایی. 1383. گسترش افقی شهرهاو ظرفیت زمین، تحقیقات جغرافیایی، شماره 73
حکمت­نیا، حسن­ و میرنجف موسوی. 1385. کاربرد مدل در جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، انتشارات علم نوین.
رضوانی، علی اصغر. 1382. رابطه شهر و روستا، نشر ماکان، تهران.
زبردست، اسفندیار و ساراحبیبی. 1388. بررسی پراکنده­رویی­وعلل آن درشهرزنجان، هنرهای زیبا، شماره 38.
سیف الدینی، فرانک. 1386. مبانی برنامه ریزی شهری، انتشارات آییژ، چاپ سوم، تهران.
شرکت مهندسی طرح و کاوش. 1389. طرح جامع شهر رشت، سازمان مسکن و شهرسازی استان گیلان.
13. طبیبیان، منوچهر و ایرج اسدی. 1387. بررسی و تحلیل عوامل پراکنده­رویی در توسعه فضایی مناطق کلان­شهری، نشریه علمی-پژوهشی نامه معماری و شهرسازی، دوره 1، شماره 1، دانشگاه هنر.
عباس­زادگان، مصطفی و بهمن رستم یزدی. 1387. بهره­گیری­از رشد هوشمندانه ­در ساماندهی ­رشد پراکنده شهرها، فناوری ­و آموزش، دوره 3، شماره 1.
عزیزی، محمد مهدی. 1382. تراکم در شهرسازی، انتشارات دانشگاه تهران.
مرکز آمار ایران. 1390.
Zebardast, E. 2001. The Application of heirarchy Process (AHP) in Urban and Regional Planning. honar-ha-ye-ziba, Tehran University.
Tabibian, M., and Asadi, I. 2008. Examination and Analysis of Sprawl Factors in Spatial Development of Metropolitan Regions.tehran: Journal of Architecture and Urban Planning.
Farid, Y. 2005. Research method of city and village. Tabriz University.
Tarho Kavosh, C.E. 2009. Comprehensive Plan of Rasht.
Lynch, K. 2008. A theory of city form.University of Tehran.
Overman, H. 2006. Fat City: The Relationship Between Urban Sprawl and Obesity. center for economic performance.
Brueckner, J.K., and  Hyun, K. 2003. Urban Sprawl and the Property Tax.International Tax and Public Finance.
Batiseh, J., and Dezer, B. 2003. City art University.
Brand Ferri, H. 2003. Designing the city: towards a more sustainable urban form.processing and urban planning company.
Alexander, C. 1987.  A New Theory of Urban Design. San Francisco: Oxford University Press.
Cadwallader, M. 1985. Analytical urban geography: spatial patterns and theories.englewood cliffs: prentice-Hall.
Angle, Sh., Parent, J., and Civco, D. 2007. Urban sprawl metrics: An analysis of global urban expansion using GIS, Annual conference Tampa, Florida.
Beck, R. Leon Kolankiewicz and Steven A. Camarota, 2003. "Outsmarting Smart Growth, Population Growth, Immigration, and the Problem of Sprawl", Washington, Center for lmmigration Studies.
Brueckner, J., and Kim, H. 2003. "Urban sprawl and property tax", International Tax and Public Finance, 10: 38-50.
Chiras, D., and Wann, D. 2003. Superbia! 31 ways to create sustainable neighborhoods. New Society Publishers.
David C. Soule 2006. Urban Sprawl: A Comprehensive Guide, Greenwood Press.
Douglas, D. Morris, 2005. It’s a sprawl world after all, New Society Publishers.
Downs, A. 1999. "Some realities about sprawl and urban decline", Housing Policy Debate, 4: 4.
Ewing, R., Pendall, R., and Chen, D. 2008. Measuring sprawl and its impact, Smart growth America, Washington D.C., available on line at, www.smartgrowthamerica.org/ documents/growingcoolerCHI.pdf
Frumkin H. 2008. “Urban Sprawl and Public Health, Centers for Disease Control and Prevention”
Fulton, W., Pendall, R., Nguyen, M., and Harrison, A. 2001. Who sprawls most? How growth patterns differ across the U.S., Center for urban and metropolitan policy, the booking institution, Washington, D.C.
Glaster, G. et al. 2001.” Wrestling Sprawl to the Ground: Defining and Measuring an Elusive Concept, Housing Policy Debate”, 12(4): 681-717.
Hadly, C.C. 2000. "Urban Sprawl: Indicators, Causes, and Solutions".
Hess, G.R. 2001.” Just what is Sprawl, Anyway?”
Nozzi, D. 2003. Road to ruin: an introduction to sprawl and how to cure it, Praeger, Westport Connecticut.
Tsai, Yu-Hsin 2005.” Quantifying urban form: Compactness versus Sprawl”, Urban Studies, 42:1.
U.S. 2008. Bureau of Census data on Urbanized Areas, What is Sprawl?
William S. Saunders, 2005. Sprawl and Suburbia, Harvard Design Magazine Reader
مجله آمایش جغرافیایی فضا
دوره 8، شماره 28
تابستان 1397
صفحه 67-82

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار