تحلیل نابرابریهای فضایی توزیع خدمات شهری با رویکرد عدالت فضایی با استفاده از مدل ویکور(مطالعه موردی شهر قزوین)

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

دانشیار، جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه پیام نور

چکیده

. امـروزه مشکلات ناشی توزیع نامناسب خدمات شهری، باعث شده است که توزیع خدمات شهری از کلیدیتـرین عناصـر شـهری جهـت و برقراری عدالت فضایی باشد. عدالت فضایی و عدالت جغرافیایی به معنی توزیع عادلانة خدمات و امکانات شهری باری رسیدن به جامعه ای متوازن و یکی از رهیافتهای عدالت اجتماعی ا ست. در این میان، موضوع خدمات رسانی و برخورداری نامناسب و گاه متناقض مناطق مختلف شهرها از خدمات عمومی، با مفهوم عدالت فضایی در تضاد است.بنابرای نمیتوان بخشی از جامعه شهری را از خدمات شهری محکوم کرد.محرومیت از این خدمات یا دسترسی به آنها با هزینه ی بیشتر زمینه نابرابریهای فضایی را در شهرها فراهم می آورد.
شهر قزوین همچون اغلب شهرهای کشور دارای فضاهای نابرابر در برخورداری از خدمات شهری است.بر این اساس هدف پژوهش حاضر با توجه به مفهوم عدالت فضایی بررسی ارتباط بین پراکنش جمعیت و توزیع خدمات و دسترسی مناسب ساکنین نواحی ۱۹ گانه شهر قزوین از خدمات عمومی شهری است.
روش تحقیق توصیفی-تحلیلی است و به منظور جمع آوری اطلاعات از روشهای کتابخانه ای و میدانی استفاده شده است.برای بررسی نحوه پراکنش جمعیت از مدل آنتروپی نسبی و به منظور تحلیل نابرابری های فضایی نحوه توزیع خدمات در سطح نواحی از مدل ویکور بهره گرفته شده است.نتایج مدل آنتروپی(۷۴۱۵۲/0) نشان میدهد که پراکنش جمعیت در نواحی شهری قزوین به صورت متناسبی صورت نگرفته است.
بطوری که نواحی ۱۵،۱۶ و ۱۹ که بیتشرین درصد جمعیت را به خود اختصاص داده اند از حداقل امکانات شهری برخوردار میباشند.ناحیه ۸ با امتیاز Q =۸۴۱۰/0 و ناحیه ۱۷ با امتیاز Q= ۸۸۹/0 کمترین برخورداری از امکانات و ناحیه ۱۲ و ۱۳ بیشترین برخورداری را در مدل Vikor دارا میباشند.
نتایج آزمونهای کای اسکور و ANOVA نیز بیانگر تفاوت معنی دار در رضایتمندی شهروندان در زمینه متفاوت بودن توزیع فرصتها و دسترسی به خدمات شهری است.بنابراین توزیع خدمات شهری مناسب با نیازهای نواحی نمی باشدوکاربریهای توزیع شده در نواحی شهری مورد استفاده شهروندان نمی باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Spatial inequalities in the distribution of urban services with spatial justice approach using VIKOR model

نویسنده [English]

  • esmaeel nasiri hendeh khaleh
چکیده [English]

.
Analysis of Spatial inequalities in the distribution of urban services with spatial justice approach using VIKOR model (Case Study of Qazvin city )

Nowadays cities especially those in developing countries, regarding population growth and continuous urbanization, need spatial justice in appropriate using of different urban public services more than any time. Urban services especially in neighborhoods play a crucial role in the formation of urban systems. problems caused by inappropriate distribution of urban services the urban elements and spatial justice. Geographical and spatial justice means fair distribution of services and therefore it is achieving a balanced society and social justice. Among these problems, the issue of inappropriate service of urban districts and public service contradicts spatial justice. it is impossible to deprive a part of population from urban services. Deprivation to these services with higher cost leads to more spatial inequalities in cities.Qazvin like most of other cities in the country suffers from unequal urban services. Accordingly, the present research, regarding the concept of spatial justice,the relationship between population and service distribution and inhabitants’ access of 19 districts in Qazvin. The methodology used was used descriptive and analytical and data gathering was done through library and survey. To investigate the distribution of the population relative Entropy model was used to analyze the spatial inequalities related to the distribution of services in the areas VIKOR model was used.Results from Entropy (0.74152) show that population distribution has not appropriately occurred in urban areas in Qazvin. Areas 15, 16 and 19 with the highest percentage of population enjoyed the least facilities. Area 8 with 0.8410-Q and area 17 with 0.889-Q enjoyed the least facilities and areas 12 and 13 enjoyed the highest facilities in the VIKOR model.Results obtained by Chi- Square Test and AVONA indicate this significant difference in citizens’ satisfaction regarding differences in distribution of opportunities regarding differences in distribution of opportunities and access to urban services. urban service distribution is not in accordance with the areas’ needs and distributed services are not used by citizens.
Keywords: population distribution, service distribution, spatial distribution, VIKOR model, 19 districts in Qazvin city

کلیدواژه‌ها [English]

  • population distribution
  • service distribution
  • spatial distribution
  • Vikor model
  • 19 districts in Qazvin
  1. ابراهیم‌زاده، عیسی و عبدالرضا مجید اردکانی. 1385. ارزیابی کاربری اراضی شهری اردکان فارس. جغرافیا و توسعه، دوره چهارم، شماره هفت، مشهد.
  2. احدنژاد، محسن و علی زلفی. 1392. ارزیابی پراکنش جهت توزیع خدمات در نواحی شهری با رویکرد عدالت اجتماعی با استفاده از مدلTops sis مورد شهر زنجان. نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، سال پنجم، شماره دو، گرمسار.
  3. براتی، ناصر و الهام کاکاوند. 1392. ارزیابی تطبیقی کیفیت محیط سکونت شهری با تاکید بر تصویر ذهنی شهروندان مطالعه کوردی شهر قزوین. هنرهای زیبا، شماره سه، تهران.
  4. پوراحمد، احمد و حسین حاتمی‌نژاد. 1393. بررسی و ارزیابی کاربری اراضی شهری از منظر عدالت اجتماعی (مورد مطالعه: کاشان). آمایش سرزمین، دوره ششم، شماره دوم، تهران.
  5. پوراحمد، احمد و محمدعلی خلیجی. 1393. قابلیت سنجی و تحلیلی خدمات شهری با استفاده از تکنیک ویکور (مطالعه موردی: شهر بناب). برنامه‌ریزی فضایی، سال چهارم، شماره سیزده، اصفهان.
  6. پورطاهری، مهدی.1390. اولویت‌بندی پایداری اجتماعی با استفاده از تکنیک رتبه‌بندی (مطالعه موردی: شهرستان خدابنده). پژوهش‌های روستایی، سال اول، شماره یک، تهران.
  7. توکلی‌نیا، جمیله. 1394. تحلیل نابرابری‌های توسعه منطقه‌ای در بخش بهداشت و درمان استان اردبیل. برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال پنجم، شماره هجده، مرودشت.
  8. حاتمی نژاد،حسین و عمران راستی. 1385. عدالت اجتماعی و عدالت فضایی، بررسی و مقایسه نظریات جان رالز و دیوید‌هاروی. جغرافیای سرزمین سرزمین، سال سوم، شماره نه، تهران.
  9. حیدری چیانه، رحیم و شاهین علیزاده. 1393. تحلیلی بر توزیع جهت و دسترسی به خدمات شهری در شهر مرند مبتنی بر رویکرد عدالت محور. مطالعات برنامه‌ریزی شهری، سال دوم، شماره هفت، مازندران.
  10. خوش روی، قهرمان. 1385. عدالت اجتماعی و فضای شهری. اولین همایش ملی عمران شهری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد سنندج.
  11. داداش‌پور، ‌هاشم و فرامرز رستمی. 1390. بررسی و تحلیل توزیع خدمات عمومی شهری از دیدگاه عدالت فضایی (مورد شهر: سنندج). مجله جغرافیایی و توسعه ناحیه‌ای، دوره دهم، شماره شانزدهم، مشهد.
  12. روستایی، شهریور. 1390. ارزیابی عدالت فضایی در پراکنش خدمات شهری مطالعه موردی کلان شهر تبریز. آمایش جغرافیایی فضا، سال سوم، شماره دهم، گلستان.
  13. زبردست، اسفندیار. 1391. کاربرد فرآیند تحلیل سلسله مراتبی در برنامه ریزی شهری و منطقه‌ای. هنرهای زیبا، شماره دهم، تهران.
  14. زیاری، کرامت اله و معصومه مهدیان.1391. بررسی و سنجش عدالت فضایی بهره مندی از خدمات عمومی شهری در شهر بابلسر. تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، شماره بیست و هشت، اصفهان.
  15. سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان قزوین. 1390. شناخت ویژگی‌های اقتصادی و اجتماعی شهرستان قزوین. جلد اول
  16. سرور، رحیم .1384. جغرافیای کاربردی و امایش سرزمین. چاپ اول، تهران، انتشارات سمت.
  17. کاویانی، مراد. 1385. نسبت عدالت جغرافیایی و امنیت ملی. مطالعات راهبردی، دوره شانزدهم شماره شصت و یک، تهران.
  18. مرصوصی، نفیسه. 1383. توسعه یافتگی و عدالت اجتماعی شهر تهران. پژوهش‌های اقتصادی، شماره چهارده، تهران.
  19. مرکز آمار ایران. 1390. سالنامه آماری استان قزوین. شهرستان قزوین.
  20. موحد، علی و سیمین نولایی. 1393. تحلیل نابرابری‌های فضایی توزیع خدمات در سطح محلات منطقه شش تهران. آمایش سرزمین، دوره ششم، شماره اول، تهران.
  21. مهندسین مشاور شهر و برنامه. 1389. طرح توسعه و عمران و حوزه نفوذ شهر قزوین. جلد اول، وضع موجود.
  22. وارثی، حمید و صف قائد رحمتی و ایمان باستانی فر .1386. بررسی اثرات خدمات شهری در عدم تعادل فضایی جمعیت، مطالعه موردی شهر اصفهان. مجله جغرافیا و توسعه، دوره پنجم، شماره نهم، سیستان و بلوچستان.
  23. وارثی، حمید. 1390. تحلیلی فضایی و برنامه‌ریزی نارسایی‌های مراکز خدمات شهری یاسوج. تحقیقات جغرافیایی، سال بیست و پنج، شماره ده، یزد.
    1. Apostolic, Clark, 2014. Regional develops pent in practice. New York.
    2. Bastian Far, iman, 2004. An in query of green toy effect in Isfahan province. GIAN international symposium, 14-18
    3. Denis, RANO, 2012. Measuring the satisfaction aft citizens for the services given by the municipality: the case of Kirsehir municipality, Precede Social and Behavioral Sciences, 62: 24.
    4. Harvey, David, 1969. Explanation in geography, London, Edward Arnold.
    5. Kaminski, John, 2011. The urban public feasibilities, Kung, university, Ankara.
    6. Cameral, navies, 2014. The human development in urban space, Thailand press.
    7. Jar vela, Mole, 2011. Modeling Sustainable development for the north, Springer.
    8. Oprico Vic, tzeng, 2007. Extended victor method in compassion with outranking. European Journal of Operation al Research.
    9. Prance, Julia, 2009. Spatial justice: Anew frostier in com planning for just, sustainable communities, tufts University.
    10. Retie, Dark, 2013. Creative cities and sustainable cities, discourse, city and culture, Vol. 4.
    11. Riming, Billiard, 2012. Spatial quality in urban public facilities, Delhi press.
    12. Shin, ho, 2012. Income Related in query in health care access and delivery, Rout ledge. London.
    13. Sonja, Edward, 2008. The city and Justice spatial, the conference spatial justice, Paris, Nanterre.
    14. Turner, Bren, 2012. Global land use and land cover change, Cambridge university press.
    15. Wei, Jihad, 2008. The multiple Attribute Decision making victor and saw. Belgrade faculty of civil engineering.
    16. Wan, Change, 2011. A com purgative analysis of victor and saw, Faculty of civil engineering, Belgrade.
    17. Wilkinson, Jeffery, 2012. Regional planning and national development, Tokyo, Japan.
    18. XU, C., Liu, m., An, S., Chen, J., and Yan, P. 2013. Assessing the impact urbanization on regional net primary productivity in Jiangyin County, Chin, Journal of Environmental Management, 85: 3.