پهنه بندی کاربری اراضی شهری شهرک ارم تبریز بر اساس شاخص های اساسی مخاطرات ژئومورفولوژیک

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکده جغرافیا و برنامه‌ریزی دانشگاه تبریز

2 کارشناس‌ارشد جغرافیا، ژئومورفولوژی در برنامه‌ریزی محیطی

چکیده

کلان‌شهر تبریز به دلیل تنگناهای ژئومرفولوژیکی، به توسعه‌ی قطاعی و احداث و ساخت شهرک‌های اقماری در اطراف شهر روی آورده است. اغلب شهرک‌های ایجادشده به‌ویژه شهرک ارم، در مجاورت گسل فعال شمال تبریز و عوامل تهدیدکننده‌ مخاطرات طبیعی از قبیل زلزله، سیـلاب، حرکـات توده‌ای و... که شاخص‌های اساسی در مطالعه‌های مخاطرات ژئومرفولوژیکی است، قرار گرفته و عمدتاً در مناطق شیب‌دار با لیتولوژی نامقاوم متشکل از سازندهای میوسن (تناوبی از مارن‌های آهکـی و نمک‌دار، کنگلومرا و ماسه‌سنگ با میان لایه‌های آهکی) ایجاد شده‌اند. هدف عمده‌ تحقیق حاضر، تعیین وضعیت فعلی الگوی استقرار کاربری‌های اراضی شهری و پهنه‌بندی منطقه‌ مورد مطالعه بر اساس شاخص‌های ژئومورفولوژیک در مناطق آسیب‌پذیر، در تطابق با استانداردهای کاربری‌های اراضی شهری در شهرک ارم تبریز است. به دلیل پیچیدگی و ازدیاد فاکتورهای مؤثر در تعیین کیفیت مکانی استقرار سکونت‌گاه‌های شهری، از روش‌های چندمتغیره‌ی تصمیم‌ساز برای تعیین درجه‌ تناسب کیفی استقرار کاربری‌های اراضی استفاده شده است. بدین منظور از روش‌های ارزیابی چندمعیاره مبتنی بر تحلیل سلسله‌مراتبی AHP برای تولید و تجزیه و تحلیل نقشه‌ها و لایه‌های مختلـف کاربری‌ها استفاده شده است. بر اساس یافته‌های تحقیق، از کل مساحت 36/554 هکتاری شهرک، حدود 15/60 هکتار در مناطق با استاندارد خیلی کم، 47/164 هکتار در مناطق با استاندارد کم، 45/196 هکتار در مناطق با استاندارد متوسط، 09/115 هکتار در مناطق با استاندارد زیاد و 2/18 هکتار در مناطق با استاندارد خیلی زیاد استقرار یافته‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

-Zoning The Application of Urban Land in Tabriz Eram Town Based on Fundamental Components of Geomorphologic Hazards

نویسندگان [English]

  • D. Mokhtari 1
  • V. Emami Kia 2
1
2
چکیده [English]

Due to geomorphologic limitations, Tabriz Metropolitan has turned on sector development and building subsidiary town at suburban. Most constructed towns, especially Eram town, are adjacent with active failures of North of Tabriz and natural disasters including earthquake, flood, mass movements,… which are basic components in geomorphologic natural hazards, are threatening such areas. Moreover such areas have mainly been built on non-resistant litho logy and inclined areas, composed of Miocene Formations (which are an alternation of lime and saltine marls, conglomerate and sandstone with lime between layers).the main objective of the present study is to determine the current state of residential settlement patterns and zoning study area based on geomorphologic indicators in vulnerable areas, in accordance with the standards for residential, Eram town of Tabriz city. The complexity and plenty of effective factors in determining site quality of residential establishment need for utilizing decision multivariate methods in order to determine qualitative suitability of residential uses. The multivariate evaluation methods based on analytical hierarchy process (AHP) has been used to provide and analyze the maps and different layers of utilizations. from total area 554.36 Ha of town about 60.15 Ha in the regions with so low standard, 164.47 Ha in the regions with low standard, 196.45 Ha in the regions with moderate standard, 115.09 ha in the regions with high standard and 18.2 Ha in the regions with more high standard have been set.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Zoning
  • Geomorphologic hazards
  • Hierarchal analysis
  • Tabriz Eram town

مراجع

  1. امامی کیا، وحید. 1392. ارزیابی توسعه­ی سکونت­گاه­های شهری در مناطق آسیب­پذیر از تأثیر گسل (مطالعه­ موردی:شهرک باغمیشه تبریز)، فصل­نامه­ی اندیشه­های نو در جغرافیا، شماره­20، زمستان.
  2. پورمحمدی، محمدرضا.، جمالی، فیروز، تقی­پور, علی‌اکبر. 1389. مکان­یابی خدمات شهری با ترکیب GIS و مدل AHP (مطالعه­ موردی: مدارس ابتدایی شهر شاهرود)، فصل­نامه­ فضای جغرافیایی، شماره­ 31، پاییز.
  3. ثروتی، محمدرضا؛ خضری، سعید. ۱۳۸8. بررسی تنگناهای طبیعی توسعه­ی فیزیکی شهر سنندج، پژوهش­های جغرافیای طبیعی، شمار­ه ی 67، بهار.
  4. حسین­زاده، کریم.، ملکی، محمد. 1388. توزیع شاخص­های پایداری در مناطق شهری با رویکرد توسعه­ی پایدار (مطالعه­ی موردی: شهر ایلام)، فصل­نامه جغرافیا و برنامه­ریزی،شماره­ی 26، صفحات 29-60.
  5. رهنمایی، محمدرضا. 1389. مجموعه مباحث و روش­های شهرسازی: جغرافیا.چاپ پنجم، مرکز مطالعات و تحقیقات معماری و شهرسازی ایران.
  6. روستایی، شهرام. 1382. پهنه­بندی مخاطرات محیطی مؤثر در توسعه­ی فیزیکی شهر تبریز، فصل­نامه­ جغرافیا و توسعه، صفحات 110-126.
  7. رجایی، حمید. 1382. کاربرد ژئومورفولوژی در مدیریت محیط. تهران، انتشارات قومس.
  8. زنگی­آبادی، علی.، اسماعیلی. جعفر. 1385. تحلیل شاخص­های آسیب­پذیری مساکن شهری در برابر خطر زلزله (مطالعه­ی موردی: مساکن شهر اصفهان)، پژوهش­های جغرافیای طبیعی، پاییز و زمستان.
  9. سازمان زمین­شناسی کشور، سازمان زمین­شناسی استان آذربایجان شرقی.
  10. فرج­زاده، منوچهر. ۱۳۸5. پهنه­بندی حساسیت تشکیلات زمین­شناسی در مقابل نیروهای زلزله در منطقه­ی شیراز با استفاده از GIS، مجله­ی پژوهش­های جغرافیایی، شماره­ی 55، بهار.
  11. قدسی­پور، حسن. ١٣٨٤. فرایندتحلیل سلسله­مراتبی AHP، تهران، انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر.
  12. مالچفسکی،یاچک. ١٣٨5. سامانه­ اطلاعات جغرافیایی و تحلیل تصمیم چندمعیاری، ترجمه­ی اکبر پرهیزکار و عطا غفاری گیلانده، تهران، انتشارات سمت.
  13. مختاری، داوود. 1384. آسیب­پذیری سکونت­گاه­های روستایی از فعالیت گسل و ضرورت جابه­جایی آن­ها (مطالعه موردی: روستاهای واقع در امتداد گسل شمالی میشو)، فصل­نامه­ی پژوهش­های جغرافیایی، شماره 51.
  14. مختاری، مهدی، صفایی اصل، آرش، رنگزن، کاظم. 1385. مدل­سازی توسعه­ی عملکردهای شهری وکاربرد مدل­های زیست­محیطی در محیط GIS برای تعیین مناطق مناسب برای توسعه­ فیزیکی شهر، سومین همایش سیستم­های اطلاعات مکانی، تهران.
  15. مخدوم، مجید.، درویش­صفت، علی‌اصغر، جعفرزاده، هورفر. ١٣٨3. ارزیابی و برنامه­ریزی محیـط­زیست بـا سامانه­های اطلاعات جغرافیایی (GIS)، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
  16. موحد، علی. 1391. بررسی آسیب­پذیری ساختمان­های شهری در برابر زلزله با استفاده از مدل سلسله­مراتبی در سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعه­ی موردی: شهر مسجد سلیمان)، مجله­ پژوهش و برنامه­ریزی شهری، شماره­ 11، صفحات 115-136.
  17. مرکز سنجش از دور ایران، واحد کاربرد و GIS. 1381. تعیین تناسب اراضی برای توسعه­ آینده­ی شهری از دیدگاه اکولوژیکی (مطالعه موردی: شهر تهران). 
  18. وفاییان، محمود. 1371. مکانیک سنگ. یزد، انتشارات دانشگاه یزد.
  19. وزارت مسکن و شهرسازی، سازمان مسکن و شهرسازی استان آذربایجان شرقی.
  20. وزارت راه و شهرسازی، شورای عالی شهرسازی استان آذربایجان شرقی.
  21. کرم، عبدالامیر. 1384. تحلیل تناسب زمین‌برداری توسعه­ی کالبدی در محور شمال غرب تبریز با استفاده از رویکرد چندمعیاری (MCE) در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی، پژوهش‌های جغرافیایی، شماره­ی 54، صفحات 93-106.
  22. کرمی، تاج الدین. 1383. برنامه‌ریزی کاربری اراضی با استفاده از سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعه­ی موردی: خرم­آباد)، پژوهش‌های جغرافیایی، شماره­ی 47، بهار، صفحات 81-94.
    1. Hwang, H. 2004. Web-based multi-attribute analysis model for engineering project evaluation, Journal of Computer & industrial engineering. 46 (4): 669-678.
    2. Kilic, S. et al. 2003. Evaluation of Land Use Potential and Suitability of Ecosystems in Antakya for Reforestation and Forestry, 27 (1): 15-22.
    3. Liu, J., Ye, J., Yang, W., and Yu, S. 2010. Environmental Impact Assessment of Land Use Planning in Wuhan City Based on Ecological Suitability Analysis, Journal of Procedia Environmental Sciences. 2: 185-191.
    4. Meng, Y., Malczewski, J., and Boroushaki, S. 2011. A GIS-Based Multicriteria Decision Analysis Approach for Mapping Accessibility Patterns of Housing Development Sites: A Case Study in Canmore, Alberta, Journal of Journal of Geographic Information System. 3: 50-61.
    5. Shalabi, M., Mansor, S., Ahmed, N., and Shiriff, R. 2006. GIS Based Multicriteria Approaches to Housing Site Suitability Assessment, Conference of TS 72–GIS Applications – Planning Issues Munich, Germany, pp: 8-13.
    6. Soyoung, P., Seongwoo, J., Shinyup, K., and Chuluong, C. 2011. Prediction and comparison of urban growth by land suitability index mapping using GIS and RS in South Korea, Journal of Landscape and Urban Planning. 99: 104-114.
    7. The analytic hierarchy process, Journal of Arab J. Geosci. 4: 463-473.
    8. Tolga, E., Demircan, L., and Kahraman, C. 2005. Operating system selection using fuzzy replacement analysis and analytic hierarchy process, Journal Production economics. 97(1): 89-117.
    9. Yaakup, A., Johar, F., Maidin, M., and Ahmad, E. 2011. GIS and Decision Support System for Malaysian Development Plan Studies, Journal of Environment and Planning B: Planning zand Design, 21:1-26.
    10. Youssef, A., Pradhan, B., and Tarabees, E. 2011. Integrated evaluation of urban development suitability based on remote sensing and GIS techniques.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار