بررسی تأثیرگسل ها در ریخت شناسی حوضه آبریز در پرچین با استفاده از شاخص های مورفوتکتونیکی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشکده علوم زمین، دانشکده علوم زمین دانشگاه دامغان، دامغان

چکیده

چکیده
حوضه آبریز درپرچین ، یکی از زیر حوضه های رودخانه بیدواز در شمال شرقی ایران است که ریخت ظاهری، پرتگاه های گسلی و واریزه های موجود در آن نشان دهنده تأثیر ساختارهای تکتونیکی از جمله گسل ها در آن می باشد. به دلیل مجاورت با مناطق مسکونی ، نزدیکی به سد بیدواز اسفراین و آمایش حوضه ای اطلاع از تأثیر گسل ها در این حوضه، یک‌ ضرورت محسوب می شود. به همین منظور با استفاده از شاخص های مورفوتکتونیکی مرتبط با موضوع یعنی ، نیمرخ طولی و لگاریتمی، شاخص های vf، AF، s و ضریب گراویلیوس تأثیر گسل ها در این حوضه بررسی شد. مقایسه نیمرخ طولی و لگاریتمی نشان داد در بیشتر قسمت های این حوضه نیمرخ طولی بالاتر از نیمرخ لگاریتمی قرار می گیرد که نشانه عدم تعادل می باشد که این عدم تعادل با جهت، حرکت و فعالیّت گسل ها ارتباط نزدیکی دارد. شاخص vf در 19 ایستگاه اندازه گیری و متوسط آن عدد 0.7859 حاصل شد بنابراین، بر اساس این شاخص گسل‌های این حوضه فعال ودر اثر فعالیّت‌آنها دره های آن تنگ و ریخت ظاهری آنها v شکل شده است. بررسی نتایج شاخص AF نشان داد فشار وارده از سوی گسل ها سبب فشردگی قسمت راست این حوضه شده است. همچنین نتایج ضریب گراولیوس مشخص نمود این حوضه با تأثیر پذیری از گسل ها در جهت شمال غربی- جنوب شرقی کشیدگی پیدا نموده است. مطالعات پیمایشی مشخص نمود آندسته از گسل های این حوضه که عمود بر مسیر دره ها کشیده شده اند اشکال متنوع کارستی مانند کارن ها، دولین و دره های کارستی را در این حوضه بوجود‌‌‌ آورده‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Utilizing Morphotectonic Indices to Study Faults Impact on Darparchin Watershed Morphology

نویسنده [English]

  • Gholamreza Maghami Moghim
Assistant Professor, Faculty of Earth Sciences, Damghan University
چکیده [English]

Utilizing Morphotectonic Indices to Study Faults Impact on
Darparchin Watershed Morphology
Abstract
Darparchin watershed is one of the Bidvaz river sub-basins and it is located in northeast Iran. Apparent morphology, fault scarps, and debris indicate influence of tectonic structures like faults on the watershed development. Owing to vicinity with residential and industrial areas (such as Esferayen city and Bidvaz dam) and basin arrangement purposes, knowing about the impact of tectonic structures to this basin is necessary. For this aim longitudinal and logarithmic profiles of the basin, and its morphotectonic indices, vf, AF, s, and lat were obtained, and Gravelius impact factor for each of them has been identified. The postulation of profiles showed a lack of harmony as in most parts the longitudinal profile is above another one. This repugnancy is consistent with faults orientation. The vf index in 19 stations was measured with an average value of 0.7859. Based on this index faults are active and they caused tight (V-shaped) valleys in the basin. Results of AF index in this basin showed a compaction on right side of the basin because of the faults pressure from north direction to this part of basin. Also results from Gravelius factor announced that the basin stretched and continued to trend NW-SE by reason of faults direction. In field studies various types of karst forms such as karrens,ponor, dolines, and karstic valleys were observed, which were related to faults with perpendicular direction to stretched valleys.
Keywords: Darparchin watershed; Morphotectonic indices; Faults; Basin morphology

کلیدواژه‌ها [English]

  • Darparchin watershed
  • Morphotectonic indices
  • Faults
  • Basin morphology

مراجع

1-  آق‌آتابای، مریم، عزتی، مریم. 1393. تفسیر مورفوتکتونیکی حوضة سولوکلو (خراسان شمالی) با استفاده از شاخص‌های ژئومورفولوژیکی،  فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری منطقه­ای  شماره13، صفحه 141-152.
2-   جداری عیوضی، جمشید. 1374. ژئومورفولوژی ایران، چاپ اول، تهران، انتشارات دانشگاه پیام نور.
3-   حافظی مقدسی، ناصر. 1388. زمین ریخت شناسی کاربردی. چاپ اول، شاهرود، انتشارات دانشگاه صنعتی شاهرود.
4-   سازمان زمین شناسی. 1388. نقشه زمین شناسی  بجنورد، مقیاس 1:100000.
5-  عابدینی، موسی، شبرنگ، شنو. 1393. ارزیابی فعالیّت‌های نوزمین ساخت در حوضه آبخیز مشکین چای از طریق شاخص‌های ژئومورفولوژی، نشریه جغرافیای و توسعه، شماره 35، 64-49.
6-   عکس‌های هوایی منطقه با مقیاس تقریبی 1:100000 شماره‌های 3281،3283،3287.
7-   علیزاده، امین. 1394. اصول هیدرولوژی کاربردی، چاپ 39، مشهد، انتشارات دانشگاه امام رضا.
8-   قبادی، محمدحسین. 1388. زمین‌شناسی مهندسی کارست، چاپ دوم، همدان، انتشارات دانشگاه بوعلی سینا.
9-  مریدی فریمانی، علی‌اصغر، دهقانی، سعید. 1393. نقش گسل تراستی سراوان در تشکیل و توسعه حوضه آبریز سراوان ، نشریه جغرافیای و توسعه، شماره 35، صص 32-19.
10- مقامی مقیم، غلامرضا. 1388. نقش فعالیت‌های تکتونیکی در شکل گیری و گسترش مخروط افکنه‌های دامنه‌های جنوبی آلاداغ، نشریه جغرافیا و توسعه  شماره 13 صص 137-156.
11- موحد دانش، علی‌اصغر. 1370. هیدرولوژی آبهای سطحی ایران، چاپ اول، تهران انتشارات سمت.
12- یمانی، مجتبی، علمی‌زاده، هیوا. 1393. تأثیر نو زمین ساخت در مورفولوژی حوضه آبخیز نچی با استفاده از شاخص‌های زئومتریک و مورفومتریک­،فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال 29، شماره 114 صص 22-9.
13.Altin, T.B. and Altin, B.N. 2011. Development and morphometric of drainage network in volcanic terrain, Central Anatolia, Turkey. Geomorphology, 125: 485-503.
14.Bull, W.B. and Mcfadeen, L.D. 1977. Tectonic geomorphology of north fault, California in Doehring, geomorphology of arid regions. Allen and Unwind. London. pp: 115-138.
15.Cartojan, Elena and Magliulo, P. and Massa, B. 2014. Morph tectonic features of the Tammaro River basin, Southern Apennines, Italy, link. Springer. 25: 217.
16.Dehbozorgi, M., Pourkermani, M., Arian, M., Matkan, A.A., Motamedi, H. and Hosseiniasl, A. 2010. Quantitative Analysis of Relative Tectonic Activity in the Sarvestan Area, Central Zagros, Iran. Geomorphology, 121 (13): 329-341.
17.Keller, E.A. and Pinter, N. 1996. Active tectonics; Prentice Hall publisher New jersey.
18.Millunovic, P. 1981. Karst­­­­­ Hydrogeology. water Resources publication, LittLeton, Colorado 80161, usa, pp. 434.
19.Sarma, J.N., Acharje, S. and Murgante, B. 2016. Morph tectonic study of the Brahmaputra basin, Journal of the Geological Society of India September 86 (3): 324-330.
20.Singh T. and Vicrant, J. 2009. Tectonic constraints on watershed development on frontalridges: Mohand ridges, NW Himalaya, India; Geomorphology,106.
21.Willimin, J.H. and Peter Knuepfer, L.K. 1994. Kinematics of arc-continent colleen in the Eastern central range of Taiwan. Geophysical Research

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار