تبیین و ارائه مدل ارزیابی اقتصاد گردشگری روستایی در ایران

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری جغرافیا و برنامه روستایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری گردشگری، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

3 کارشناس‌ارشد جغرافیا و برنامه ریزی توریسم، تهران، ایران

4 دانشکده اقتصاد، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

گردشگری روستایی به عنوان راهبرد جدید توسعه روستایی، از یک دهه گذشته در مطالعات و پژوهش‌های مرتبط با توسعه روستایی مورد مطالعه قرار گرفته است. با این حال، به دلیل تعدد شاخص‌های موثر بر گردشگری روستایی و تنوع روستاها در کشور و تفاوت‌های آن با کشورهای دیگر، مدل جامعی، به منظور ارزیابی اقتصاد گردشگری در روستاهای کشور، ارائه نشده است و لذا ضرورت داشت تا گامی مهم در این زمینه برداشته شود. در این پژوهش، از طریق روش کیفی نظریه مبنایی و ترکیب آن با ارزیابی‌های کارشناسان، اقدام به ارائه یک مدل بومی ارزیابی اقتصاد گردشگری روستایی در کشور شد. بدین منظور از طریق مطالعات میدانی روستاهای گردشگری کشور، مصاحبه‌ها و گفتگوهای گروهی با اجزای گردشگری روستایی، مشاهدات میدانی و نظراخوهی از کارشناسان به صورت پرسشنامه، مدل نهایی ارزیابی اقتصاد گردشگری روستایی کشور ارائه شد که شامل 5 مقوله بازساخت اقتصادی، گردشگری کشاورزی، گردشگری غیرکشاورزی، مشارکت جامعه بومی و پایداری اقتصادی به همراه 21 معیار است و هر یک از معیارها نیز، دارای گویه‌ها و سطوحی از توسعه است. به منظور بررسی کاربردی این مدل، اقتصاد گردشگری روستای ابیانه به عنوان نمونه، از طریق این مدل مورد ارزیابی قرار گرفت که نشان از تاثیرات نسبی اقتصادی گردشگری بر روستا بود. هم چنین، با توجه به نتایج به دست آمده از روستای ابیانه، اثرات اقتصادی گردشگری در این روستا از لحاظ مطلوبیت، معمولی و نسبی ارزیابی شده است. هم چنین در زمینه مهاجرت و کاهش روند آن از روستا به شهر، نقش مهمی داشته و در زمینه سرمایه‌گذاری و اشتغال بخش خدمات اثرات مطلوبی داشته است اما گویا تصویر ذهنی از روستا مطلوب نیست و مردم نیز رضایت چندانی از گردشگری ندارند و این یک نکته بسیار منفی و عامل مهم در ارزش نسبی اثرات اقتصادی گردشگری در روستای ابیانه است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Explanation and presentation model of rural tourism economy in Iran

نویسندگان [English]

  • Hasan Oroji 1
  • Mohammad Alizadeh 2
  • Vida Abianeh 3
  • Seyed Rashed Safavi 4
1 Ph.D. of Geography and Rural Planning, Kharazmi University
2 Ph.D. student of Tourism, Allameh Tabataba'i University
3 M.Sc of Geography and Tourism Planning, Tehran, Iran
4 Assistant Professor, Faculty of Economics, Payam Noor University, Tehran
چکیده [English]

Rural tourism has been studied as new strategy of rural development in rural development -related studies and researches since one decade ago. However, comprehensive model, in order to assessment rural tourism economy, has not been presented because of variety effective indicators in rural tourism, variety of villages in Iran and its differences with other countries. Therefore, it was essential that has been done important step in the subject. In the paper, a native model of assessment rural tourism economy in the country has been presented by qualitative method “grounded theory” and accompanied with assessment of experts. Thus, final model of assessment rural tourism economy was presented according to surveying of tourism villages in the country, interviews and group discussions with rural tourism elements, surveying observations and feedback from experts by questionnaire that it includes 5 categories: economic reconstruction, agro-tourism, non-agro-tourism, local community participation and economic sustainability accompanied 21 criteria and also per criteria has alternatives and development levels. In order to applied survey of the model, tourism economy in Abyaneh village was surveyed according to the model that it showed relative impacts of tourism in the village. Also, According to achieved results from Abyaneh village, the economic effects of Tourism in this village has been evaluated average in terms of utility. Also, it has had important role in the field of migration & its trend decrement from village to city as well as has had desired effect in the field of investment & employment of service sector. But, it seems that mental image from village is not desirable & its people have no more satisfaction from tourism. Thus is a very negative point & is an important factor in relative value of tourism economic factor in Abyaneh village.

کلیدواژه‌ها [English]

  • rural tourism
  • model of rural tourism economy
  • Abyaneh village

مراجع

  1. ابراهیمی کوهبنه، محمد صادق. اسماعیل ایزد.‌ 1393. تحلیل پیامدهای توسعه گردشگری بر توسعه مناطق روستایی (مورد مطالعه: دهستان کسلیان استان مازندران)؛ نشریه راهبردهای توسعه روستایی، سال اول، شماره 1، تربت حیدریه
  2. ابیانه، ویدا. 1392. آسیب‌شناسی گردشگری روستای ابیانه، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، به راهنمایی دکتر شهره تاج.  
  3. ادگل‌سر، دیویدال. ماریا دل‌ماسترو‌آلن و گینگر اسمیت و جیسون آر سوانسون. 1392. خط‌مشی‌گذاری در صنعت گردشگری (دیروز، امروز، فردا). انتشارات دفتر پژوهش‌های فرهنگی، چاپ اول.  تهران
  4. ازکیا، مصطفی. 1381. جامعه‌شناسی توسعه و توسعه ‌نیافتگی روستایی ایران؛ انتشارات اطلاعات. تهران
  5. اعظمی، موسی. سارا جلیلیان و ناهید هاشمی امین. 1394. تحلیل آثار اجتماعی، اقتصادی و محیطی گردشگری پایدار مطالعه موردی: روستای نوره، مجلۀ برنامه‌ریزی و توسعۀ گردشگری، سال چهارم، شماره 14، مازندران
  6. اکبری سامانی، ناهید. ‌سیدعلی بدری و محمد سلمانی. 1392. ارزیابی گردشگری پایدار روستایی مورد‌شناسی: بخش سامان- شهرستان شهرکرد. فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری – منطقه‌ای، سال سوم، شماره 9. زاهدان
  7. اکبریان رونیزی، سعیدرضا و سید علی بدری. 1394. تحلیل درک ذی نفعان از آثار و پیامدهای توسعه‌ی گردشگری در نواحی روستایی نمونه موردی: منطقه لواسانات. مجله جغرافیا و توسعه، سال سیزدهم، شماره 38، زاهدان
  8. اکبری، سعید. محمدرضا بمانیان. 1387. اکوتوریسم روستایی و نقش آن در توسعه پایدار روستای کندوان. فصلنامه روستا و توسعه، سال 11، شماره 1، زاهدان
  9. بورقانی فراهانی، سهیلا. علی اکبر فرهنگی و  سحر مشهدی. 1392. تحلیل شاخص‌های موثر بر توسعه صنعت گردشگری روستایی (پیمایشی پیرامون روستای گرمه). فصلنامه مدیریت دولتی، سال پنجم، شماره 13، تهران
  10. بوشهری، علیرضا. 1381. فن‌آفرینی، سازمان همیاری اشتغال فارغ‌التحصیلان. تهران

11. بیات، ناصر. سیدعلی بدری و محمدرضا رضوانی و حسنعلی فرجی سبکبار. 1392. مطالعات گردشگری روستایی در ایران: ارائه تحلیلی اسنادی از مقالات انتشار یافته فارسی. مجله برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری؛ سال دوم، شماره 6، مازندران.

12. جلالیان، حمید. فریوش نامداری و اصغر پاشازاده. 1394.  اثرات گردشگری روستایی بر توسعه روستای هجیج کرمانشاه. فصلنامه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال 15، شماره 36، تهران

13. خانی، فضیله. حمیده خسروی مهر و علی طورانی. 1393. سنجش پتانسیل‌های گردشگری روستایی با رویکرد رفع چالش‌های اقتصادی، مطالعه موردی: دهستان قلعه قافه – شهرستان مینودشت. مجله پژوهش‌های روستایی، دوره 5، شماره 1، تهران

  1. خسروی، عباس. 1376. مورفولوژی صحرایی در دره ابیانه، مجله سپهر، نشریه علمی پژوهشی سازمان جغرافیایی، دوره ششم، شماره 23، تهران.
  2. رضوانی، محمدرضا. 1387. توسعه گردشگری روستایی با تاکید بر توسعه پایدار. انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول. تهران

16. رکن الدین افتخاری، عبدالرضا. مهدی پورطاهری و نفیسه فضلی. 1393. تحلیل عوامل موثر در توسعۀ کارآفرینی گردشگری روستایی. نشریه برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، سال سوم، شماره 8، مازندران

17. رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا. داود مهدوی و مهدی پورطاهری. 1389. فرآیند بومی‌سازی شاخص‌های توسعه پایدار گردشگری روستایی در ایران. فصلنامه پژوهشهای روستایی، سال اول، شماره 4. تهران

18. زرافشانی، کیومرث. لیدا شرفی و شهپر گراوندی و پرستو قبادی. 1392. بررسی اثرات توسعه گردشگری در ارتقای شاخص‌های اقتصادی – اجتماعی نواحی روستایی (مورد: منطقه گردشگری ریجاب در استان کرمانشاه). فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، سال دوم، شماره 3 (پیاپی 5)، تهران

19. سامیان، مسعود. حمید بلالی. 1392. بررسی اثرات اقتصادی - اجتماعی گردشگری روستایی با استفاده از رویکرد سیستمی (مطالعه موردی: در روستای فرجین در همدان). نشریه برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، سال دوم، شماره 4، مازندران

20. سجادی، اشرف. فاطمه احمدی. 1392. ارزیابی اثرات گردشگری روستایی شهرستان فومن از دیدگاه جامعه روستایی. فصلنامه مطالعات مدیریت گردشگری، سال دوم، شماره 23، تهران

21. سجاسی قیداری، حمدالله. احمد رومیانی و نسرین جعفری. 1393. سنجش و ارزیابی پایداری مقصدهای گردشگری روستایی از دیدگاه اجتماعات محلی مطالعه موردی: دهستان درب گنبد- شهرستان کوهدشت. فصلنامه برنامه‌ریزی فضایی جغرافیا، سال چهارم، شماره 1، اصفهان

22. صالحی، صادق. زهرا حیدری و هادی کریمی. 1393. بررسی تاثیر گردشگری در توسعه پایدار نواحی روستایی (مطالعه موردی:‌ دهستان ‌دو هزار، ‌شهرستان ‌تنکابن). مجله پژوهش و برنامه‌ریزی روستایی، سال سوم، شماره 5، مشهد

  1. طبیبان، محمد. 1387. اقتصاد ایران. موسسه عالی پژوهش در برنامه‌ریزی و توسعه. تهران

24. عنابستانی، علی اکبر. عباس‌سعیدی و حسن‌درویشی. 1392. بررسی آثار اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و زیست‌محیطی توسعه گردشگری در سکونتگاه‌های روستایی از دیدگاه گردشگران و روستاییان (مطالعه موردی: دشت ارژن-فارس). فصلنامه برنامه‌ریزی فضایی جغرافیا، سال دوم، شماره 2. اصفهان.

25. قبادی، پرستو. عبدالحمید پاپ‌زن و کیومرث زرافشانی و شهپر گراوندی. 1390. واکاوی محدودیت‌ها و مشکلات توریسم روستایی با استفاده از تئوری بنیانی، مورد شناسی: روستای چرمله علیا. جغرافیا و آمایش شهری – منطقه ای، شماره 5، زاهدان.

26. قدیری معصوم، مجتبی. حمیدرضا باغیانی و مسعود نیک سیرت. 1394. اثرات اکوتوریسم بر توسعه پایدار روستاهای نواحی بیابانی، مطالعه موردی؛ مجموعه روستایی ده بالا در دهستان شیرکوه، استان یزد. مجله جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، سال 26، شماره 3 (پیاپی 59)، اصفهان.

27. قربانی، رسول.‌ فاطمه زاد‌ولی و خواجه‌ شاهرخ زادولی. 1393. ارزیابی اثرات منفی توسعۀ گردشگری بر روستاهای جاذب گردشگر (نمونه موردی: روستای کندوان- شهرستان اسکو). فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال چهارم، شماره 15، مرودشت

28. کرمی دهکردی، مهدی. علی‌اصغر میرک‌زاده و فرشته غیاثوند غیاثی. 1391. تحلیل عوامل موثر بر توسعه گردشگری روستایی از دیدگاه روستاییان استان چهارمحال و بختیاری. مجله جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، سال 23، شماره 1 (پیاپی 45)، اصفهان.

  1.  کسرائیان، نصراله. زیبا عرشی. 1380. ابیانه، چاپ اول. تهران.
  2. گودرزی، محمد.‌ محمودجمعه‌پور. 1394. گردشگری حامی فقرا، راهبردی برای توسعه متوازن و پایدار اجتماعات روستایی (مطالعه موردی: روستای شهرک ولی عصر در مجاورت تخت جمشید). مجله پژوهش و برنامه‌ریزی روستایی، سال چهارم، شماره 10، مشهد.

31. مایک، رابینسون. جمال تعظیم. 1394. مطالعات گردشگری. ترجمه محمدحسین ایمانی‌خوشخو، افسانه‌پورجم علویجه و زهرا نادعلی‌پور، انتشارات جهاد دانشگاهی. تهران.

32. مستوفی‌الممالکی، رضا. 1376. تحلیل ناحیه‏ای روستاهای دهستان رباطات با تاکید بر تحولات معدنی، صنعتی، راه، توریسم، سیاست؛ پایان‏نامه‏ دکتری، دانشگاه تهران.

  1. مطیعی لنگرودی، سیدحسن. ابراهیم نجفی کانی. 1390. توسعه و صنعتی‌سازی روستا. انتشارات سمت، تهران

34. مهدوی، مسعود. مجتبی قدیری معصوم و نسرین قهرمانی. 1387. اثرات گردشگری بر توسعه روستایی با نظرسنجی از روستائیان دره کن و سولقان؛ فصلنامه روستا و توسعه، سال 11، شماره 2، زاهدان 

  1. Anderson, Roos. Meg Guerreiro and Jo Smith. 2016. Are All Biases Bad? Collaborative Grounded Theory in Developmental Evaluation of Education Policy, Journal of Multi-Disciplinary Evaluation, 12 (27),  University of Oregon
  2. Chametzky, Barry. 2013. Generalizability and the Theory of Offsetting the Affective Filter, The Grounded Theory Review,12: 2, washington
  3. Hesam, Mehdi. Mohamad Kazemi & Mohamad Rezazadeh. 2016. Affecting factors on rural tourism investment analyzed through grounded theory: the case of the villages of Larijan District, Amole, Iran. Journal of Environmental Management and Tourism, 2(14), Iran
  4. Lapan, Stephen. Quartaroli, Marylyne & Riemer, Frances. 2011. Qualitative research: An introduction to methods and designs. 1st Edition. Jossey-Bass.
  5. Lee, Cha-Hee. Tak, Young-Ran & Kim, Min-Seo & Son, Yong-Hoon. 2014. Grounded Theory Analysis on the Role of Intermediary Organizations for Rural Tourism: A Comparison between the Nadri of Yangpyeong-gun and Icheon-si in Gyeonggi-do, Journal of the Korean Society of Rural Planning, 20(3), Korean.
  6. McCool, Stephan. 1995. Linking tourism the environmental, and concepts of sustainability: setting the stage. Forest service, intermountain Research station; Pp, 25-33.
  7. MCintyre, George. 1993.  Sustainable tourism development: guide for local planners. Madrid world tourism organization.
  8. Molera, L., and Albaladejo, I.P. 2007. Profiling Segments of Tourists in Rural Areas of South Eastern Spain. Tourism Management, Vol. 28, spain
  9. Papzan, A.M., Karamidehkordi, M. and Karbasioun, M. 2012. Qualitative Analysis of Tourism Difficulties in Yasechah Village: Going toward Rural Development in ChaharMahal VA Bakhtiary, Iran By using grounded theory, Journal of American Science 2012;8(6). Iran
  10. Rogers, David. 1978. Industrialization, income benefits and the rural community, Rural Sociology,43 (2), Huntington
  11. Sharpley, Richard. 2002. Rural tourism and the challenge of tourism diversification, the case of Cyprus. Tourism Management, 23 (3), cyprus
  12. Terluin, Ida. 2003. Differences in economic development in rural regions of advanced countries: an overview and critical analysis of theories, Journal of Rural Studies, 19.
  13. Walsh, Isabelle. 2014. Using quantitative data in mixed-design Grounded Theory studies: an enhanced path to formal grounded theory in information systems, European Journal of Information Systems, 24 (5).

 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار