بررسی تاثیرات کاربری های شهری بر هویت شهر اسلامی ( محدوده مورد مطالعه :منطقه یک شهر یزد)

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری‌، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران

2 دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران

چکیده

شهرهای کشور ایران از لحاظ زمانی و مکانی و شاخص های فرهنگی اجتماعی ، در زمره شهرهای اسلامی قرار میگیرند و شهرها تنها از لحاظ ابعاد کالبدی و وجوه و مولفه های هویت ساز شهرهای اسلامی ( کاربریها، مظاهر معماری و ساختمانی، فعالیتهای شهری، خصوصیات تحرکی ، سیما و منظر شهر و از این قبیل ) در رده های مختلف قرار گرفته و حتی درون هر شهر ، شاهد بافتها و محلات متفاوت از لحاظ دارابودن هویت شهر اسلامی می باشد . لذا در این تحقیق سعی شده که با استفاده ا ز روش توصیفی –تحلیلی به بررسی تاثیرات کاربری های شهری ( مذهبی، فرهنگی، تجاری خدماتی) بر هویت شهر اسلامی و به طور خاص در منطقه یک شهر یزد با توجه به این مساله که در منطقه مورد مطالعه ، بخشهای تاریخی شهر بر اساس بی توجهی و شاید فقدان پاره ای از موارد و هسته های جدید و نوساز به دلیل ضعف در برنامه یزی و طراحی درست و اصولی و همچنین نادیده گرفتن هویت اصیل و دیرینه شهر ، شاهد از بین رفتن هرچه بیشتر و بیشتر هویت شهری و به دنبال آن شکل گیری بافتها و مناطق عاری از هرگونه هویت کالبدی، فرهنگی، اجتماعی و ... هستند، پرداخته شود . ابزارهای گردآوری اطلاعات شامل ، نرم افزار GIS، برداشت میدانی ، مصاحبه و پرسشنامه می باشد و با استفاده از آزمون های آماری و روش تحلیل شبکه به تجزیه و تحلیل اطلاعات پرداخته شده است . نتایج مطالعه نشان میدهد که ، بین تاثیر ویژگیهای کاربری بر هویت شهر اسلامی در منطقه یک، تفاوت معنی‌داری وجود دارد ، بیشترین تأثیر را کاربریهای مذهبی و در ویژگیهای بعد عینی و کمترین تأثیر را کاربریهای فرهنگی و در ویژگیهای بعد ذهنی در منطقه مورد مطالعه داشته اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A study of the impact of urban land uses on the identity of the Islamic City (Case study: District 1 of Yazd City)

نویسندگان [English]

  • Bahar Nokar 1
  • Zeynab Karkeh Abadi 2
  • Abbas Arghan 2
1 Ph.D. student of Geography and Urban Planning, Islamic Azad University of Semnan
2 Assistant Professor of Geography and Urban Planning, Islamic Azad University of Semnan
چکیده [English]

The cities of Iran are considered Islamic in terms of temporal and social factors as well as sociocultural variables. Cities are divided into different categories only in terms of physical dimensions and identity-laden factors of Islamic cities (land uses, constructional and architectural manifestations, urban activities, dynamic feature, urban landscape and so forth) and it is not difficult to find a variety of urban tissues and neighborhoods with respect to the Islamic identity of the city. This study adopts a descriptive-analytical approach to investigate the effects of urban uses (religious, commercial, cultural, services) on the identity of Islamic city, particularly District 1 of Yazd city. It is because in the area under study, the historical parts of the cit, due to negligence or perhaps lack of some modern and new cores caused by improper and weak planning and design and ignorance of the long-standing and traditional identity of the city, have witnessed the deterioration of urban identity followed by the formation of districts and areas devoid of any cultural, social, and physical identity.
The data collection instruments were GIS software, field observations, interviews, and questionnaires and the data were analyzed by statistical tests and network analysis method.
The results of this study reveal a significant difference between the effects of land use features on the identity of Islamic city in District 1 of Yazd. The greatest influence was exerted by religious uses in concrete dimension and the lowest influence was imposed by cultural uses in the abstract dimension in the study area.

کلیدواژه‌ها [English]

  • urban land uses
  • identity
  • Islamic city
  • city of Yazd
ابراهیمی. محمدحسن. 1375. مدخل بحث درباره شهر اسلامی. فصلنامه مطالعات و تحقیقات شهرسازی معماری (آبادی). شماره 22، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات معماری و شهرسازی.
2- احمدی. حمید. 1383. قومیت و قوم گرایی در ایران. چاپ چهارم، نشر نی.
3- افشاری بصیر. محمدرضا. شیرین گوران. 1393. بازشناسی مفهوم هویت در معماری وشهرسازی ایران (نمونه موردی: یزد  شهر بادگیرها). اولین همایش ملی معماری مسکونی، آموزشکده فنی و حرفه‌ای سما واحد ملایر.
4- امینی. الهام. فرح حبیب و غلامحسین مجتهد زاده. 1386. برنامه‌ریزی کاربری زمین و چگونگی تاثیر آن در کاهش آسیب‌پذیری شهر در برابر زلزله. مجله علوم  و تکنولوژی محیط‌زیست. دوره یازدهم‌، شماره 3، پاییز.
5- باقری. اشرف‌السادات. 1386. نظریه‌هایی درباره شهرهای قلمرو فرهنگ اسلامی. انتشارات امیرکبیر، تهران.
6- برقی. حمید. احمد تقدیسی. 1387. بررسی چگونگی شکل‌گیری شهرهای اسلامی و ویژگی‌های آن. مجموعه مقالات نخستین همایش آرمان شهر اسلامی‌، اصفهان.
7- پرهیزکاری. زهرا. 1392. ابعاد هویتی و زیبایی شناسی المان‌ها و نمادهای شهری در معماری ایرانی- اسلامی. همایش ملی معماری و شهرسازی انسانگرا، دانشگاه آزاد اسلامی قزوین.
8- ترکجزی. میلاد. حمیدرضا تقوی. 1392. بررسی تاثیر هویت اسلامی در شکل گیری معماری و شهرسازی ایرانی – اسلامی (نمونه مورد مطالعه: شهر ری). همایش معماری پایدار و توسعه شهری.
9- ترکمان. مژده. زهرا عبدی آب بخشایی و محمدرضا لیلیان و پرهام بقایی.1392.  ارزیابی زمینه‌های تحقق پذیری شاخصصه‌ها در شهرسازی اسلامی. دومین همایش ملی معماری و شهرسازی اسلامی.
10- حکمت نیا. حسن. بهار نوکار. 1393. تحلیل آسیب‌پذیری کالبدی- فضایی محلات بافت فرسوده در بحران ناشی از زلزله، نمونه موردی: محله حنا از بافت فرسوده منطقه 2 شهر یزد. اولین کنگره ملی آمایش سرزمین در هزاره سوم با تاکبد بر جنوب شرق ایران، زاهدان.
11 - حسینی. سیده سمیه. 1392. آنچه ما از دست داده ایم (هویت در شهر اسلامی). مجموعه مقالات دومین همایش ملی شهر اسلامی. جلد اول، زمستان، معاونت فرهنگی  اجتماعی شهرداری اصفهان.
12- حسینی زاده مهرجردی. سعیده. سیدعلی میرنژاد. 1394. تبیین جایگاه مسجد جامع یزد در ایجاد حس مکان و هویت به فضای کالبدی شهر. سال شانزدهم‌، شماره 1، فصلنامه مطالعات ملی.
13-رحیم. پرمایه. زینب کرکه‌آبادی و محمد رضا زند مقدم. 1394.جایگاه فضاهای شهری در هویت بخشی شهرهای ایرانی اسلامی از دیدگاه برنامه‌ریزی شهری مورد مطالعه: منطقه 12 شهرداری تهران. مجله پژوهش‌های جامعه شناختی، سال نهم، شماره اول.
14- سالنامه آماری استان یزد. 1390. انتشار 1391، استانداری یزد، معاونت برنامه ریزی‌، دفتر آمار و اطلاعات.
15- موحد. علی. علی شماعی و ابوالفضل زنگانه.1391. بازشناسی هویت کالبدی در شهرهای اسلامی (مطالعه موردی: شهر ری. فصلنامه علمی - تخصصی برنامه ریزی منطقه ای‌، سال دوم، شماره5.
16- مودت. الیاس. سیدمحمد زارع اشکذری. 1393. بررسی شناخت صفات اندیشه دینی و فرهنگی در شهرهای اسلامی (نمونه موردی شهر یزد). اولین کنگره بین المللی فرهنگ و اندیشه دینی.
17- مومنی. مصطفی. 1374. نظری بر شهرشناسی جغرافیایی شهرهای ایرانی- اسلامی. نمایه پژوهش، شماره10- 9‌، تهران‌، وزارت فرهنگ و آموزش عالی.
18- مهندسان مشاور آرمانشهر. 1391. طرح تفصیلی وضع موجود شهر یزد. شهرداری یزد.
19- میرزانیان خمسه. پیوند. عطا اله هرندی. 1393. تبیین نقش برند شهری در تاثیر زیبایی شناسی شهر براحساس تعلق خاطر شهروند ایرانی. اولین کنگره تخصصی مدیریت شهری و شوراهای شهر.
20- نقی‌زاده. محمد. 1392. الگو‌، مبانی‌، ارکان‌، صفات و اصول شهر اسلامی. سال اول‌، شماره 1، زمستان، نشر فیروزه اسلام.
21- نگارستان. فرزین. محمود تیموری و محمد آتشین بار. 1389. تئوری منظر رویکردی بر تداوم هویت در روند نوسازی شهری. مجله باغ نظر، شماره 14، سال هفتم.
22.Dudley Woodberry, 1998. Guest Editional Lim Cities, 15(3), March.
23.Garsivaz–Gazi, Hamid, Mikhail, S. and Estamboli, M.J. 2012. The position of Mosques in Islamic cities and its location design in new cities, Damascus University Journal, 28: 1.
24.Madahi, Seyed Mahdi, Fadavi, Nastaran, Sayadi, Seyed Ehsan, 2011. City With Resoect To Iranian Culture  And Identity ,5th Symposium on Advances In Sience & Technology,Mashhad.
25.Walmsley, D.J. 1990. Urban Living Longman Scientific and Technical, Webster, 1998.