بررسی ارتباط بین قابلیت‌های مذهبی و ماندگاری جمعیت در روستاهای محروم خراسان رضوی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی جهاد دانشگاهی مشهد.پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی

2 پژوهشگر پاره وقت جهاددانشگاهی مشهد

چکیده

مذهب از گذشته‏های دور، نقش عمده‏ در استقرار‏و رونق سکونتگاههای انسانی داشته‏است. بطور عمده دو نقش کلیدی در این خصوص را می‏توان ابتدا ناشی از افزایش حس وابستگی فرد به مکان و تعلق خاطر درونی او به نیرویی فرامادی و سپس ناشی از مزیتهای اقتصادی که در نتیجه حضور زائران از دیگر نقاط و احتیاج آنها به کالا و خدمات است برشمرد. می‏توان گفت رونق گردشگری مذهبی و زیارت نیز برپایه همین موضوع است. براساس آمار مرکز آمار ایران در حال حاضر در 390 نقطه روستایی استان بقعه امام‏زاده وجود دارد که شامل 10.8% از نقاط روستایی می‏شود. با توجه به‏اینکه جمعیت روستایی استان، طی سالهای اخیر همواره با کاهش جمعیت روبرو بوده‏است و این مساله در نواحی محروم استان شدت بیشتری دارد، لذا این مطالعه به بررسی تغییرات جمعیتی روستاهای دارای امام‏زاده و فاقد امام‏زاده در نواحی محروم استان با هدف دستیابی به رهیافت توسعه محلی روستایی با تکیه بر این نقاط می باشد. براین اساس در این مطالعه ضمن استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و تشکیل پایگاه اطلاعات مکانی از تمامی روستاهای استان، براساس مدلهای تصمیم‏گیری چندمعیاره‏فضایی و با توجه به شاخصهای مربوط به ویژگیهای موقعیتی و میزان بهره‏مندی نقاط روستایی از خدمات، اقدام به شناسایی نقاط محروم استان گردید. در این مرحله54 نقطه روستایی دارای امام‏زاده شناسایی شد. در ادامه با استفاده از روشهای مقایسه‏ای نظیر آزمون tبا دو نمونه مستقل و آزمون کای‏اسکوئرپیرسون و ضریب همبستگی وی‏کرامر، تفاوتهای جمعیتی بین این روستاها با روستاهای فاقد امام‏زاده بررسی شد. نتایج این تحلیل نشان داد که تفاوت معناداری بین میانگین جمعیت روستاهای دارای امام‏زاده وفاقد آن وجوددارد. همچنین ارتباط معناداری بین اندازه جمعیتی سکونتگاه روستایی با وجود یا عدم وجود امامزاده قابل مشاهده‏است که مبین نقش مهم این روستاها در تثبیت جمعیت روستایی در نواحی محروم استان است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The relationship between religious and survival capabilities of disadvantaged rural population in Khorasan Razavi

نویسندگان [English]

  • mostafa amirfakhriyan 1
  • alireza moeini 2
1
2
چکیده [English]

dependence and attachment to place his inner Supernal kingdom and the power and connectivity to the economic benefits that result from the presence of the pilgrims and the rest of the goods and services they need to be Itemized. . Based religious and pilgrimage tourism boom can say the same issue Khorasan Razavi province due to historical and holy shrine the eighth Imam Imam, the descendant of's family history of of infallibility and cleanliness is safe, a place of pilgrimage to the shrine after his death was enthusiastic. . According to the Statistical Center of Iran currently 390 rural tomb shrine that contains 10.8% of rural areas are. Considering that rural population in recent years has always been faced with a declining population and the problem is intensified in deprived areas, This study examines the demographic changes in rural deprived areas of the shrine of Imam and the lacks of access to local rural development strategy is based on these points. Therefore, in this study, the use of GIS and spatial database consists of of all the province villages, Models based on multi-criteria decision space and the position of the features and benefits of the service in rural areas, to identify deprived areas in the province. The 54 points were identified in rural shrine. Then such a comparison using a t test for independent samples and the chi-square test and the correlation coefficient, Cramer's correlation coefficient, demographic differences between rural and non-rural areas were Imamzad.. The results of this analysis showed a significant difference between the population mean that there is no shrine Villages. A significant correlation between the size of the population in rural settlements that indicates the presence or absence of visible Shrine important role in stabilizing the rural population in the rural underserved areas of the province.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Key Word: Tourism
  • Religious tourism
  • shrine
  • Khorasan Razavi Province

مراجع

1-   اکبری، نعمت­اله. 1387. کاربرد روش­های رتبه­بندی و تصمیم­گیری چند شاخصه. تهران، انتشارات سازمان شهرداری­ها و دهیاری کشور.
2-   پاپلی یزدی، محمد حسین و حسین رجبی سناجردی. 1382. نظریه‏های شهر و پیرامون. تهران، انتشارات سمت.
3-   پورطاهری، مهدی و دیگران. 1392. برنامه­ریزی راهبردی توسعه­ گردشگری مذهبی در مناطق روستایی (مطالعه­ی موردی: روستاهای دارای مکان­های مذهبی اورامان تخت، نجار و هجیج)، برنامه­ریزی و آمایش فضا (مدرس علوم انسانی) 17 (پیاپی 77)، صفحات 43-64.
4-   حبیب پور، کرم. 1388. راهنمای جامع کاربرد spss در تحقیقات پیمایشی. تهران، نشر لویه.
5-   حیدری چیانه، رحیم. 1387. مبانی برنامه­ریزی صنعت گردشگری. تهران، انتشارات سمت.
6-   رضوانی، محمدرضا. 1387. توسعه­ گردشگری روستایی. تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
7-   زرگر، اکبر. 1378. معماری روستایی در ایران. تهران، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
8-   سعیدی، عباس و همکاران. 1391. گردشگری روستایی: الزامات و محدودیت­ها با اشاره به نواحی جواهرده (مازندران) و سرو آباد (کردستان)،  جغرافیا (فصل­نامه­ علمی- پژوهشی انجمن جغرافیای ایران)، شماره­ 3، صفحات 5-17.
9-   سلطان زاده، حسین. 1362. تاریخ شهر و شهرنشینی در ایران. تهران، انتشارات امیر کبیر.
10- شربتیان، محمد حسن. 1390. تأملی کارکردی بر نقش توسعه­ی پایدار گردشگری دینی در جامعه­ ‏ایران.
11- شکویی، حسین. 1387. دیدگاه­های نو در جغرافیای شهری. تهران، انتشارات سمت.
12-عظیمی هاشمی، مژگان و رضا رضوانی. 1391. تأملی بر مفاهیم زیارت و گردشگری دینی، بررسی وجوه تشابه و تمایز. مجموعه مقالات نقش زیارت در توسعه­ی گردشگری دینی، دبیرخانه­ی طرح مطالعه­ی توسعه­ی کمی و کیفی زیارت امام رضا (ع)، مشهد، آوند رشد.
13-فراهانی، حسین و دیگران. 1390. تحلیلی بر گردشگری مذهبی و تأثیر آن بر توسعه­ روستایی، گردشگری در هزاره­ی سوم.
14-کلانتری، خلیل. 1382. پردازش و تحلیل داده‏ها در تحقیقات اجتماعی اقتصادی. تهران، انتشارات شریف.
15-محلاتی، صلاح‌الدین. 1390. درآمدی بر جهانگردی. تهران، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
16-محمدی، حمیدرضا و دیگران. 1387. نقش گردشگـری زیارتـی در توسعـه­ اجتماعـی- اقتصادی سکونت‌گاه­های زیارتی روستایی، رشد آموزش جغرافیا 2، شماره­ بیست و سوم،  صفحات 31-37.
17-مرکز آمار ایران. 1390. سرشماری عمومی نفوس و مسکن. تهران.
18-منشی­زاده، رحمت­اله. 1380. گردشگری روستایی. تهران.
19-منصوری، علیرضا. 1383. نقش گردشگری در برنامه­ریزی شهری شیراز. پایان­نامه­ی دکتری جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، دانشگاه اصفهان.
20-مؤمنی، مصطفی و دیگران. 1378. ساختار و کارکرد گردشگری مذهبی و فرهنگی و ضرورت مدیریت یکپارچه در کلان­شهر مشهد، مجله­ جغرافیا و توسعه، سال ششم، شماره­ پیاپی11، صفحات 13-38.
21-ولائی، محمد و دیگران. 1392. نقش گردشگری مذهبی در توسعه­ی روستایی با تأکید بر کیفیت زندگی و سرمایه­ی اجتماعی (مطالعه­ موردی: روستای قپچاق شهرستان میاندوآب)، نشریه­ی تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال سیزدهم، شماره­ 30.
22-  Barber, R. 1993. Pilgrimages.London: The Boy dell Press.
23-  Holjevac, Ivank Avelini 2003. “A vision of tourism and the hotel industry in the 21st century.” International Journal of Hospitality Management. 22:129-134.
24-  Icep 2010. “Religious Tourism.” Tourism Sources Markets 12: 3-33.
25-  Kara, A. “Impact of Pilgrim Tourism at Haridwar.” Anthropologist. 12(2): 99-105.
26-  Kreiner, N. “Researching Pilgrimage Continuity and Transformations.” Annals of Tourism Researc.
27-  Liu, A. 2006. “Tourism in rural areas: Kedah, Malaysia.” Tourism Management. 27: 878-889.
28-  Perales, R.M.Y. 2002. “Rural Tourism In Spain.” Annals of Tourism Research. 29:1100-1110.
29-  Stevens, S. 1998.“Sacred and Profaned.” Himalayas Natural History. 1(97): 26-35.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار