بررسی آثار ناشی از توسعه شهر بر تناسب پهنه‌های دارای ارزش زیبایی شناختی (مطالعه موردی: شهر گرگان)

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری ارزیابی و آمایش محیط‌زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع‌طبیعی گرگان، ایران

2 استادیار گروه محیط‌زیست دانشگاه علوم کشاورزی و منابع‌طبیعی گرگان، ایران

3 دانشیار گروه محیط‌زیست دانشگاه علوم کشاورزی و منابع‌طبیعی گرگان، ایران

چکیده

منظر شهری از مباحثی است که در برنامه‌ریزی و آمایش شهری کمتر مورد توجه قرارگرفته است. به همراه رشد و توسعه شهرها، مناطق دارای ارزش بصری بیش از پیش در معرض آسیب قرار گرفته و در نتیجه کیفیت طبیعی شهرها کاهش یافته است. بنابراین ضروری است تا تلاش برای حفظ و حتی ارتقای کیفیت بصری منظر در دستور کار برنامه‌ریزان شهری قرار گیرد. هدف این پژوهش، بررسی روند توسعه شهری و تأثیر آن بر کیفیت بصری سیمای سرزمین محدوده شهر گرگان دراستان گلستان است. مدلسازی ارزش زیبایی شناختی منطقه به روش (MCE WLC) با نه معیار شامل باغات و کشاورزی، رودخانه، تنوع تیپ پوشش گیاهی، تنوع پستی بلندی­ها، تراکم پوشش گیاهی، تراکم و ارتفاع ساختمان­ها، فضای سبز شهری، میادین، رفوژها و بلوارها و آثارتاریخی انجام شد. پیش­بینی رشد شهر نیز تا سال 2030 با استفاده از مدل SLEUTH و با تدوین سه سناریوی رشد تاریخی، مدیریت شده و رشد با محدودیت در پهنه­های دارای ارزش زیبایی­شناختی صورت گرفت. نسبت رشد شهری طی سال­های 2010 تا 2030 در سناریو اول و دوم به ترتیب برابر با 17/2 و 04/2، و در زیر مدل اول و دوم سناریوی سوم نیز به ترتیب برابر با 91/1 و 18/1درصد است. بر این اساس در صورت اجرای صحیح سیاست­های توسعه شهرسازی در سناریوهای دوم و سوم می­توان تا 323 هکتار در سناریوی دوم و 2500 هکتار در زیر مدل اول سناریوی سوم و 650 هکتار در زیر مدل دوم سناریوی سوم نسبت به سناریوی اول در استفاده از زمین و هم­چنین حفظ مواهب طبیعی و پهنه­های دارای ارزش­زیبایی­شناختی صرفه جویی کرد. از آنجایی که در این مدل یکپارچه امکان اعمال تغییرات مختلف و همچنین جهت دهی به رشد آتی شهر وجود دارد استفاده از یک چنین رهیافتی، تحت عنوان رهیافت چندهدفه و پویا در آمایش سرزمین بسیار مفید خواهد بود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Surveying the Effects of Urban Growth on the Suitability Value of Aesthetic Patches

نویسندگان [English]

  • Sepideh Saeedi 1
  • Hamed Mirkarimi 2
  • Marjan Mohamad Zadeh 2
  • Abdolrasol Salman Mahini 3
1 Ph.D. student of Environmental Assessment and Preparation, Golestan University
2 Assistant Professor of Environment, Golestan University
3 Assistant Professor of Environment, Golestan University
چکیده [English]

Urban landscape is one of the most important issues which has been given less attention in urban planning. Along with urban growth, the areas with high visual quality have been more threatened and consequently urban natural quality has declined. So it is essential try to maintain or even improve the landscape visual quality and to include this issue in urban planners’ agenda. The goal of this research is surveying urban growth and its effect on landscape visual quality in Gorgan Township of the Golestan Province of Iran. Landscape visual quality modeling was done MCE WLC method with 9 factors including gardens and agricultural lands, rivers, vegetation type diversity, toposhape diversity, vegetation density, building height and density, urban green space; squares, refuges, boulevards (as one layer) and archaeological sites. Urban growth was predicted using SLEUTH model by developing three different scenarios including historical, managed and restricted growth in beautiful patches. Urban growth ratio from 2010 to 2030 for the first and second scenarios are 2.17 and 2.04 and for the first and second sub models of the third scenario are 1.91 and 1.18 in order. So by correct implementation of urban growth policies, 323 ha in the second scenario and 2500 and 650 ha in the first and second sub models of the third scenario would be saved. It is possible to do any changes and also manage the future urban growth in this integrated model, so using this approach as a multi object and dynamic approach would be useful in landuse planning.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Aesthetic suitability value
  • Urban Growth
  • SLEUTH
  • gorgan city

مراجع

جهانی شکیب، فاطمه، اردکانی، طاهره و سلمان ماهینی، عبدالرسول. 1397. مقایسه و اعتبارسنجی دو رویکرد بهینه­سازی کاربری­ها در آمایش سرزمین شهرستان گرگان. مجله آمایش جغرافیایی فضا، 60:29-47.
جهانی، علی، مخدوم، مجید، فقهی، جهانگیر و اعتماد، وحید. 1390. تعیین کیفیت منظر و نقاط چشم‌انداز به منظور کاربری اکوتوریسم (مطالعه موردی: بخش پاتم جنگل خیرود). مجله پژوهش‌های محیط زیست، 3: 20-13.
حسین‌نیا، آزاده. 1382. بررسی تغییرات کمی آبهای سطحی با استفاده از مدل سازی روند توسعه شهری به روش SLEUTH در شهرهای چالوس و نوشهر، پایان نامه کارشناسی ارشد محیط زیست. دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده منابع طبیعی علوم دریایی نور.
رسولی، مریم، سلمان ماهینی، عبدالرسول و کامیاب، حمیدرضا. 1395. تعیین ضرایب مؤثر بر رشد شهری در مدل SLEUTH برای هرستان‌های علی­آباد، رامیان و آزادشهر. مجله آمایش جغرافیایی فضا، (6)21: 12-1.
رفیعی، رضا. 1386. مکان یابی ایستگاه‌های انتقال پسماند جامد شهری با توجه به روند رشد شهر (مطالعه موردی: شهر مشهد). پایان نامه کارشناسی‌ارشد محیط زیست. اساتید راهنما: دکتر نعمت اله خراسانی و دکتر عبدالرسول سلمان ماهینی، دانشگاه تهران، دانشکده منابع طبیعی، گروه شیلات و محیط زیست.
ساجدی‌فر، آیلار و میر‌کاظمیان، مریم. 1387.  اطلس ژئوتوریسم استان گلستان. پایگاه ملی جاده‌های علوم زمین کشور. 71 صفحه.
ساکیه، یوسف. 1392. تعیین محورهای توسعه پایدار شهر کرج بر اساس شبیه سازی توسعه شهر و توان محیط زیست. پایان­نامه کارشنارسی ارشد در رشته محیط­زیست، استاد راهنما: دکتر بهمن جباریان امیری، دانشگاه تهران. 150 صفحه.
سعیدی، سپیده، محمدزاده، مرجان، سلمان ماهینی، عبدالرسول، میرکریمی، سیدحامد. 1393. ارزیابی و مدلسازی ارزش منظره ای سیمای سرزمین به روش ترکیب خطی وزن دار (مطالعه موردی: آبخیز زیارت استان گلستان). محیط‌زیست طبیعی. (3)67: 311-301.
سیف‌الدینی، فرانک، رهنمایی، محمدتقی، فرهودی، رحمت اله و جعفری مهرآبادی، مریم. 1393. روش‌شناسی مطالعات منظر شهری در گردشگری. برنامه‌ریزی و توسعه‌ گردشگری. 8: 52-31.
شیخ گودرزی، مهدی، علیزاده شعبانی، افشین، سلمان ماهینی، عبدالرسول و فقهی، جهانگیر 1391. بررسی آثار ناشی از توسعه شهر بر مطلوبیت پهنه‌های حفاظتی با رویکرد سیمای سرزمین (مطالعه موردی: حوزه آبخیز گرگانرود). اکولوژی کاربردی. 1: 43-30.
کیانی، اکبر. 1383. شبیه‌سازی و ارزیابی کارایی سنسورهای هوشمند و آتوماتای سلولی در تحلیل کاربری فیزیکی ابر نقشه شهر. رساله دکترا در رشته جغرافیا، استاد راهنما: اکبر پرهیزکار، دانشگاه تربیت مدرس.
گودرزی، مهدی و حق‌طلب، نسرین. 1391. بهسازی اکولوژیک منظر پهنه‌های حاشیه شهری شمال تهران در محدوده منطقه یک. نخستین کنفرانس بین‌المللی اکولوژی سیمای سرزمین دانشگاه صنعتی اصفهان. 8 و 9 آبان 1391.
متولی، مسعود. 1389. بررسی و سنجش کیفیت زیبایی در منظر شهری بر اساس مفهوم دیدهای متوالی، نمونه موردی: مسیر گردشگری دارآباد تهران، آرمان­شهر، 5: 139-123.
منصوری، امیر و حبیبی، امین. 1389. تبیین و ارزیابی مؤلفه‌های موثر بر ارتقای نقش منظر در پایداری محیط. باغ نظر. 15: 78- 63.
11. یاوری، احمدرضا. 1385. اصلاحات ساختار اکولوژیک راهبرد موثر در حل معضل محیط‌زیست ناسالم شهرهای بزرگ. دومین سمینار ساخت و ساز در پایتخت. دانشکده فنی دانشگاه تهران، تهران. 1 تا 3 خرداد 1385.
12. یوسفی، علی و عابدی کوپایی، جواد. 1391. از ارزیابی اکولوژی سیمای سرزمین تا ارزیابی منظر در طراحی محیط. نخستین کنفرانس بین‌المللی اکولوژی سیمای سرزمین دانشگاه صنعتی اصفهان. 8 و 9 آبان 1391.
13. یوسفی، مریم، مکانیکی، جواد، اشرفی، علی و نیسانی، نجمه. 1396. آشکارسازی و مدلسازی تغییرات کاربری اراضی با استفاده از داده‌های سنجش از دور، مدل زنجیره مارکوف و سلول‌های خودکار (مطالعه موردی: شهر بجنورد). مجله آمایش جغرافیایی فضا، (7)26: 16-1.
Acevedo, W., Forestman, T.W., and Buchanan, J.T. 1996. Origins and philosophy of building a temporal database to examine human transformation processes. Proceedings, ASPRS/ ACSM Annual Convention and Exhibition, Baltimore. 24(1): 148–161.
Arriaza, M., Canas-Ortega, J.F., Canas-Madueno, J.A., and Ruiz-Aviles, P. (2004). Assessing the Visual Quality of Rural Landscapes. Landscape and Urban Planning. 69: 115-125.
Arrowsmith, C. 2001. Modelling Tourism Potential for Nature-Based Tourism. Proceeding of The Australian Academy of Science Fenner Conference. Canberra. 25p.
Ayad, Y. 2005. Remote Sensing and GIS in Modeling Visual Landscape Change: a case study of the Northwestern arid coast of Egypt. Landscape and Urban Planning. 73: 307-325.
Chhetri, P., and Arrowsmith, C. 2003. Mapping the potential of scenic views for the Grampian National park. Proceeding of 21 International Cartographic Conference (ICC). Durban, South Africa. 12p.
 Clarke, K., and Gaydos, L. 1998. Loose-coupling a cellular automaton model and GIS: long-term urban growth prediction for San Francisco and Washington/Baltimore. International Journal of Geographical Information Science. 12(7): 699–714.
Clarke, K., Hoppen, S., and Gaydos, L. 1997. A self-modifying cellular automaton model of historical urbanization in the San Francisco Bay area. Environment and Planning B: Planning and Design. 24: 247– 261.
Eastman, J.R. 2009. IDRISI: The SELVA edition. Worcester, M.A: Clark University. 312p.
Gong, L., Zhang, Zh., and Xu, Ch. 2015. Developing a Quality Assessment Index System for Scenic Forest Management: A Case Study from Xishan Mountain, Suburban Beijing. Forests, 6, 225-243.
 Mahiny. A.R., and Clarke, K. 2012. Guiding SLEUTH land-use/land-cover change modeling using multi criteria evaluation: towards dynamic sustainable land-use planning. Environment and Planning B: Planning and Design. 39: 925–944.
Mitsova, D., Shuster, W., and Wang, X. 2011. A cellular automata model of land covers change to integrate urban growth with open space conservation. Landscape and Urban Planning. 99: 141-153.
Pouta, E., Grammatikopoulou, I., Hurme, T., Soini, K., and Uusitalo, M. 2014. Assessing the Quality of Agricultural Landscape Change with Multiple Dimensions. Land , 3: 598-616; doi:10.3390/land3030598.
Silva, E. and Clarke, K. 2002. Calibration of the SLEUTH urban growth model for Lisbon and Porto, Portugal. Computers, Environment and Urban Systems. 26 (6): 525-552.
Torrens, P.M., and Sullivan, D.O. 2000. Cellular Automata and Urban Simulation: Where do we go from here?, Environment and Planning, 28(3): 163-168.
Weiqi, Zh., Cadenasso, M., Schwarz, K., and Pickett, S. 2014. Quantifying Spatial Heterogeneity in Urban Landscapes: Integrating Visual Interpretation and Object-Based Classification. Journal of Remote Sensing, 6: 3369-3386.
Wu, X., Hu, Y., He, H., Xi, F., and Bu, R. 2010. Study on forecast scenarios for simulation of future urban growth in Shenyang City based on SLEUTH model. Geo-Spatial Information Science, 13(1): 32-39.
 

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار