تحلیل فضایی رابطۀ مؤلفه‌های جوی با بارش دوره‌های خشک و مرطوب در سواحل شمالی ایران

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجو دکتری دانشگاه تهران

2 دانشجو دکتری دانشگاه خوارزمی

چکیده

شناخت روابط بین مولفه های جوی و میزان بارش می تواند از جمله راه های مناسب در پیشبینی دوره های بارشی باشد. هدف از این تحقیق شناخت عوامل مؤثر بر ایجاد دوره‌های خشک و مرطوب در سواحل دریای خزر است. بدین جهت برای تحلیل فضایی روابط بین مؤلفه‌های جوی در دوره های خشک و مرطوب سواحل شمالی ایران الگو همدیدی آن، موردبررسی قرار گرفت. داده‌های بارش ماهانه در یک دوره 25 ساله از سال 1361 تا 1385 (1981-2005)با بررسی 7 ایستگاه در سواحل جنوبی خزر که از شرق تا غرب آن را در برمی‌گیرند مورد پردازش قرارگرفت. با بررسی توزیع زمانی بارش، تعدادی ماه خشک و مرطوب شناسایی شد که 5 ماه خشک و 5 ماه مرطوب ، انتخاب شد. برای تحلیل ساختار جو و شناسایی سازوکار حاکم بر آن، از داده‌های بارشی APHRODITE با تفکیک 25/0×25/0درجه و داده‌های جوی دوباره تحلیل‌شده مرکز ملی پیش‌بینی‌های محیطی (NCEP/NCAR) با تفکیک افقی 5/2×5/2 درجه استفاده شد است. در این تحقیق به‌منظور تحلیل فضایی روابط بین مؤلفه‌های جوی در دوره های خشک و مرطوب سواحل شمالی ایران از چندین متغیر برای درک بهتر موضوع استفاده شد. از جمله مولفه های مورد بررسی در این تحقیق فشار سطح دریا، ارتفاع ژئوپتانسیل، نم ویژه، مؤلفه باد مداری و نصف‌النهاری، امگا و بارش می باشد که نقشه‌های همبستگی آنها و بارش تولید‌شد. مطالعه وضعیت همدیدی منطقه ، همبستگی معناداری را بین بارش و استقرار پشته بر روی دریای سیاه نشان می‌دهد. همچنین وجود نم ویژه و صعودی بودن هوا و وزش بادهای شمالی را می‌تواند به‌صورت زنجیره‌ای قلمداد نمود که وجود این متغیرها در کنار هم می‌تواند موجب شروع دوره مرطوب در منطقه شود.ایجاد پرفشار بر روی دریای عمان و خلیج‌فارس و تقویت بادهای جنوبی می‌تواند نویددهنده دوره خشک در سواحل شمالی کشور باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A spatial analysis of the relationship between atmospheric components with dry and wet periods in northern coasts of Iran

نویسندگان [English]

  • Mohammad Salah Gerami 1
  • Ali Mohammadpoor Zeydi 2
1 Ph.D. student, Tehran University
2 Ph.D. student, Kharazmi University
چکیده [English]

Identifying the relationships between atmospheric components and the amount of rainfall can be one of the appropriate methods to predict rainfall periods. This study aimed to identify risk factors of dry and wet periods in the coasts of the Caspian Sea. Therefore, synoptic pattern was studied to spatial analysis of the relationships between atmospheric components in dry and wet periods in northern coasts of Iran. Monthly precipitation data was processed from 1361 to 1385 in a 25-year period (1981-2005) by examining seven stations in the southern coasts of Caspian Sea from East to West. By studying the temporal distribution of rainfall, 5 dry months and 5 wet months were chosen. APHRODITE rainfall data by 0.25×0.25 degree segregate and reanalyzed atmosphere data of National Center Environmental Prospect NCEP/NCAR by 2.5×2.5 degree horizontal segregate were used in order to analyze the atmosphere structure and recognize its dominant mechanism. In this study , in order to spatial analysis of the relationships between atmospheric components in dry and wet periods periods in northern coasts of Iran, several variables are used to better understanding this issue . The examined components in this study include the pressure of sea level, geopotential height, specific damp, orientation and meridional wind component, omega and rainfall that their maps of correlation and rainfall were prepared. The study of area synoptic situation shows a significant correlation between rainfall and deployment stack on the Black Sea. In addition, the existence of special damp and air ascendant and northern winds can be considered as a chain that these variables together lead to the onset of the wet area. The creation of high pressure on the Oman Sea and the Persian Gulf and strengthen South winds can be promising for dry periods in northern coasts of Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Correlation
  • Spatial analysis
  • Atmospheric components
  • Dry and wet months
  • Southern coasts of Caspian Sea

مراجع

  1. جانباز قبادی، غلامرضا، مفیدی، عباس، زرّین، آذر.1390. شناسایی الگوهای همدید بارش‌های شدید زمستانه در سواحل جنوبی دریای خزر. جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی-دانشگاه اصفهان، دوره 22، شماره 2، صفحه 40-23.
  2. جعفربیگلو، منصور، خوش‌اخلاق، فرامرز، اوجی، روح ال... . 1388. موقعیت و فراوانی فصلی مسیرهای چرخندی در ترسالی‌های غرب میانی ایران، پژوهش‌های جغرافیا طبیعی، دوره 41، شماره 68، صفحه 84-71.
  3. داداشی رودباری, عباسعلی, کاشکی, عبدالرضا. 1397. ارزیابی همدیدی بارش سنگین 9 فروردین 1386 استان خراسان رضوی. مجله آمایش جغرافیایی فضا,دوره 8، شماره 29, صفحه75-90.
  4. رضایی بنفشه، مجید، جهانبخش، سعید، خطیبی بنفشه، مریم، زینالی، بتول.1389. پیش‌بینی بارش پاییزه و زمستانه نیمه غربی ایران، با استفاده از sst مدیترانه در فصول تابستان و پاییز، پژوهش‌های جغرافیا طبیعی، دوره 42، شماره 4، صفحه 28-49.
  5. عزیزی، قاسم، صفر راد، طاهر، محمدی، حسین، فرجی سبک‌بار، حسن علی. 1395. ارزیابی و مقایسه داده‌های بازکاوی‌شده بارش جهت استفاده در ایران، پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، دوره 48، شماره 1، صفحه 49-33.
  6. عساکره، حسین، اشرفی، سعیده، ترکارانی، فاطمه. 1393. رابطه‌ی حالات بارش با حالات دمای روزانه در ایران، فصلنامه جغرافیا و توسعه، دوره 36، شماره 12، صفحه 28-45.
  7. عساکره، حسین، رزمی، رباب. 1390. تغییر رژیم بارش شمال غرب ایران، نشریه پژوهش‌های اقلیم‌شناسی، دوره 2، شماره 78، صفحه 53-72.
  8. علیجانی، بهلول. 1374. منابع رطوبت بارندگی ایران، مجموعه مقالات هفتمین کنگره جغرافی‌دانان ایران، دانشگاه تهران، جلد دوم، صفحه 261-276.
  9. علیجانی، بهلول. 1376. کتاب آب‌وهوای ایران، انتشارات دانشگاه پیام نور، چاپ سوم.
  10. قویدل، یوسف. 1391. نگاشت و تفسیر سینوپتیک اقلیم با استفاده از نرم‌افزار گردز، نشر سها دانش، چاپ دوم.

11. کریمی، مصطفی، فرج زاده، منوچهر. 1390. شار رطوبت و الگوهای فضایی-زمانی منابع تأمین رطوبت بارش­های ایران، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، دوره ۱۱، شماره ۲۲، صفحه 47-63.

  1. گرامی، محمدصالح.1394. بررسی سازوکار وقوع بارش‌های بهاره در شمال غرب ایران، مفیدی، عباس، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده ادبیات، گروه جغرافیا.

13. گرامی، محمدصالح، مفیدی، عباس، زرین، آذر.1394. تحلیل فضایی ارتباط بین وقوع بارش‌های بهاره در شمال غرب ایران و مؤلفه‌های مقیاس منطقه‌ای گردش جو، نخستین کنگره ملی آبیاری و زهکشی ایران.

14. محمدی، حسین، عزیزی، قاسم، تقوی، فرحناز، یوسفی، یدال...1390. تغییر پذیری زمانی و مکانی بیشینه بارش ماهانه در بخش‌های جنوبی دریای خزر، پژوهش‌های جغرافیا طبیعی، دوره 43، شماره 75، صفحه 72-97.

15. مفیدی، عباس، زرّین، آذر، جانباز قبادی، غلامرضا. 1387. تعیین الگوی همدیدی بارش‌های شدید و حدّی پاییزه در سواحل جنوبی دریای خزر. فیزیک زمین و فضا، دوره 33، شماره 3، صفحه 42-61.

16. مفیدی، عباس، زرّین، آذر، جانباز قبادی، غلامرضا. 1391. تبیین علل کاهش یافتن مقدار و شدت بارش‌های زمستانه در قیاس با بارش‌های پاییزه در سواحل جنوبی دریای خزر، فیزیک زمین و فضا، دوره 38، شماره 1، صفحه 25-52.

17. مفیدی، عباس، زرین، آذر، کارخانه، میثم.1393. بررسی الگوی گردش جو در طول دوره‌های خشک و مرطوب در سواحل جنوبی دریای خزر. ژئوفیزیک ایران، دوره 8، شماره 1، صفحه 109-125.

  1. منتظری، مجید، غیور، حسنعلی. 1388. تحلیل مقایسه‌ای روند بارش و خشک‌سالی حوضه‌ی خزر، جغرافیا و توسعه، دوره 7،شماره 16، صفحه 71-92.

19. نیک‌اندیش، نسرین. 1395. ردیابی الگوهای همدید منجر به مخاطرات ژئومورفودینامیکی (مطالعه موردی زمین لغزش‌های ناشی از بارش‌های 14-31 مارس 1998. جغرافیا و مخاطرات محیطی، دوره 5، شماره 17، صفحه 85-103.

  1. Cook, Celia, Chris J.C. Reason, and Bruce C. Hewitson.  2004. "Wet and dry spells within particularly wet and dry summers in the South African summer rainfall region." Climate Research, 26: 17–31.
  2. Kalnay, Eugenia, Masao Kanamitsu, Robert Kistler, William Collins, Dennis Deaven, Lev Gandin, Mark Iredell et al. "The NCEP/NCAR 40-year reanalysis project." Bulletin of the American meteorological Society 77(3): 437-472.
  3. Kutile, H., Maheras, P., and Guika, S. 1998. Singularity of Atmospheric Pressure in the Eastern Mediterranean and its Relevance to Internal Variations of Dry and Wet Spells. Int. J. Climatol, 18(3): 317-327.
  4. Mckee, T.B., Doesken, N.J. and Kleist, J. 1993. Drought monitoring with multiple timescales. Preprints, Eighth Conf. on Applied Climatology, Anaheim, CA, Amer.
  5. Schmidli, Jürg, and Christoph Frei. 2005. "Trends of heavy precipitation and wet and dry spells in Switzerland during the 20th century." International Journal of Climatology: A Journal of the Royal Meteorological Society 25(6): 753-771.
  6. Yatagai, A., Xie, P., and Alpert, P. 2008. Development of a daily gridded precipitation data set for the Middle East: Advances in Geosciences, 12: 165-170.

 

 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار