شناسایی عوامل کلیدی موثردر ایجاد نابرابریهای منطقه ای استان گلستان

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استاد ، دانشکده جغرافیا و برنامه ریزی ، دانشگاه اصفهان ، اصفهان ، ایران

2 استاد ، دانشکده جغرافیا و برنامه ریزی شهری ، پژوهشگاه مهندسی بحرانهای طبیعی شاخص پژوه ، اصفهان ، ایران

3 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای‌، پژوهشگاه مهندسی بحران‌های طبیعی شاخص پژوه، اصفهان، ایران

چکیده

بستر طبیعی منطقه ساحلی شمال در کناره دریای مازندران و مجاورت کوهستان البرز الگوی شکلی خاص و متفاوتی را به لحاظ ساختار فضایی این منطقه تحمیل کرده است . با توجه به ساختار هموژنیکی منطقه و همگنی آن ، نقش برنامه ریزی برای کاهش عدم تعادل های موجود درمنطقه ، بسیار تعیین کننده است. از آنجا که در قسمت شرق منطقه ساحلی شمال ، مولفه های اثر گذار کلاً با قسمت های غربی و میانی منطقه تفاوت فاحش و بنیادینی دارد ، شناسایی عوامل موثر در بروز تفاوت های منطقه ای استان گلستان که اساساً با ماهیت وساختار طبیعی خود متفاوت از گیلان ومازندران نه مقصد توریستی و نه مقصد سوداگری زمین می باشد حائز اهمیت است . در این پژوهش با استفاده از روش های اسنادی و پیمایشی و تکنیک دلفی ، عوامل موثردر ایجاد نابرابریهای منطقه ای استان گلستان احصا و ماتریس تاثیرات متقاطع برای بررسی میزان تأثیر عوامل بر همدیگر تکمیل و با بهره گیری از تکنیک های تحلیلی و نرم افزار MICMAC ، کلیدی ترین عوامل موثردر ایجاد نابرابری های استان گلستان شناسایی گردید که این عوامل شامل: توسعه تک بعدی از منظر فضایی ، همگرایی و واگرایی قومی ، قابلیت های محیطی و مهاجرت بوده ودر نهایت راهکارهای مناسب در کاهش عدم تعادل های منطقه ای استان گلستان ارائه شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Identify the key factors effective in creating regional disparities in Golestan Province

نویسندگان [English]

  • Masoud Taghvaei 1
  • Sirus Shafaghi 2
  • Mohammad Reza Ghaderi 3
1 Professor of Geography and Planning, Isfahan University
2 Professor of Geography and Urban Planning, Isfahan University
3 Ph.D. student of Geography and Urban and Regional Planning, Isfahan University
چکیده [English]

The population concentration and activities and spatial imbalance in using social facilities is one of the main characteristics of the developing countries. These characteristics can be found in Iran, both before the Revolution and after the Revolution. According to these characteristics, the main part of the facilities and population have been concentrated in one or some points and other regions act as marginal regions and makes the regional inequalities. The natural bed of the North Coastal Area near Mazandaran Sea and adjacent to Alborz Mountains has imposed a different and special shape pattern based on the spatial structure of this region. According to the homogenous structure of this region, the planning role is very crucial to eliminate the existing imbalances. Since in the east part of the North Coastal Area, the effective factors are obviously different from the west and middle areas, the identification of effective factors in making the regional differences of Golestan Province which, as the consequence of its natural structure and nature is neither a tourism destination nor a land business destination as Gilan and Mazandaran is very important. In this study, using the documentary and survey and Delphi technique, the effective factors in making the regional inequalities of Golestan Province were identified and cross-impact matrix have been completed to study the factors impact on each other. By using analytical techniques and MICMAC software, the most important factors in causing the inequalities of Golestan Province were identified which included: spatially one-dimensional development, ethnic convergence and divergence, environmental capabilities and migration. Finally, suitable solutions to reduce the regional imbalances of Golestan Province were presented.

کلیدواژه‌ها [English]

  • inequality
  • planning
  • regional balance
  • Golestan province
  1. اسماعیل‌زاده‌، حسن و شمسی صالحپور‌، یعقوب اسماعیلزاده. 1394. تحلیل فضایی سطح توسعه یافتگی شهرستانهای استان آذربایجان شرقی به لحاظ شاخصهای توسعه و ارتباط آن با سرمایه اجتماعی‌، مجله آمایش جغرافیایی فضا، سال پنجم، شماره مسلسل شانزدهم، دانشگاه گلستان.
  2. اسدی‌، مرتضی. 1369. رشد نامتوازن و دوگانگی اقتصادی در ایران‌، مجله تحقیقات اقتصادی‌، شماره 42، دانشگاه تهران.
  3. احمدی‌پور، زهرا و حسین مختاری هشی و عبدالرضا رکن الدین افتخاری و نرگس وزین. 1386. بررسی روند شتاب توسعه یافتگی فضاهای سیاسی- اداری کشور، مطالعه موردی: استانهای ایران در برنامه‌های اول تا سوم توسعه (1368-1383)‌، فصلنامه ژئوپلیتیک‌، دوره  3، شماره 1 (پیاپی 7)‌، دانشگاه تربیت مدرس‌، تهران.
  4. امیراحمدی‌، هوشنگ. 1375. پویایی‌شناسی توسعه و نابرابری استان‌ها در ایران (1365-1363)‌، اطلاعات سیاسی و اقتصادی‌، شماره 109 و 110، تهران.
  5. بختیاری‌، صادق. 1381. تحلیلی مقایسه‌ای از توسعة صنعتی استان‌های مختلف کشور، پژوهش نامه بازرگانی‌، سال 6‌، شماره 22.
  6. پورمحمدی‌، محمدرضا و زالی، نادر. 1389. نابرابری‌های منطقه‌ای و آینده نگاری توسعه، مجله جغرافیا و برنامه‌ریزی، سال پانزدهم‌، شماره 32.
  7. توفیق‌، فیروز. 1384. آمایش سرزمین تجربه جهانی و انطباق آن با وضع ایران‌، مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری‌، تهران.
  8. حبیبی، کیومرث و لطفی‌، صادق. 1386. تحلیل منطقه‌ای توسعه و توسعه نیافتگی در ایران با استفاده از شاخص موزون موریس، مجموعه مقالات اولین همایش ملی جغرافیا و آمایش سرزمین‌، گردآوری از دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان انتشارات نیک پرداز غرب،  تهران.
  9. زیاری‌، کرامت ا... و کبری سرخ کمال و سید محمود زنجیرچی. 1389. ارزیابی کلاسیک کارآیی استان‌های کشور از لحاظ توسعه یافتگی با استفاده از روش DEA‌، فصلنامه مدرس علوم انسانی‌، برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دوره چهاردهم. شماره 3.
  10. سعیدی، عباس. 1377. مبانی جغرافیای روستایی، انتشارات سمت، تهران.

11. شیخی‌، محمد. 1376. جایگاه برنامه ریزی منطقه‌ای در ایران‌، ضرورت‌ها، مشکلات و طرح چندپیشنهاد، نشریه اطلاعات سیاسی اقتصادی شماره 121 و 122، تهران.

12. طباطبایی یزدی، رویا. 1386. خلاصه مدیریتی گزارش تحقیقاتی (ویژگی‌های استان‌های کشور) 1383-1385 مجمع تشخیص مصلحت نظام‌، مرکز تحقیقات استراتژیک.

  1. کاظمیان‌، غلامرضا. 1394. دومین نشست توسعة منطقه‌ای سمنان. دانشگاه سمنان .
  2. کلمن، دیوید و فوردنیکسون. 1378. اقتصادشناسی توسعه نیافتگی‌،ترجمه غلامرضا آزاد‌، تهران
  3. گزارش توسعة استان گلستان. 1393. امورآمایش وتوسعة منطقه‌ای، سازمان برنامه و بودجه کشور، تهران
  4. محمودزاده‌، محمود. 1391. نابرابری و رشد اقتصادی دراستان‌های کشور، فصلنامه پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی سال بیستم شماره 64.
  5. مطالعات آمایش استان گلستان. 1394. دانشگاه گلستان‌، فصل 5، جلد اول. 
  6. معصومی اشکوری‌، سیدحسن. 1382. توسعة صنعتی و تفاوت‌های منطقه‌ای درایران‌، رسالة دکتری‌، دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران.
  7. 19.  میرکتولی‌، جعفر و محمدرضا کنعانی. 1390. ارزیابی سطوح توسعه و نابرابری ناحیه ای با مدل تصمیم گیری چند معیاره، مطالعه موردی: سکونتگاه‌های روستایی استان مازندران‌، فصلنامه جغرافیا و آمایش سرزمین، مجله مکان‌، سال اول‌، شماره دوم‌، دانشگاه گلستان.
  8.  ویسی، اکبر. 1389. عوامل موثر برنابرابری منطقه‌ای بین استان‌های کشور‌، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکدة علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی
  9.  یاسوری‌، مجید و خوشرو صادقی. 1388. نابرابری: علل چگونگی و پیامدهای آن‌، نشریه اطلاعات سیاسی اقتصادی‌، شماره 265-266‌، تهران.
    1. Bąk, Agnieszka, et al. 2009. Regional Disparities in Poland. Warsaw: Ministry of Regional Development Institute for Structural Research.
    2. Ekins, P. and Medhurst, J. 2006. The European Structural Funds and Sustainable Development: A methodology and Indicator Framework For Evaluation, Sage Publication, 12(4): 474-495.
    3. Godet, A.J., Meunier, M.F. and Roubelat, F. 2003. Structural analysis with the MICMAC method & actors' strategy with MACTOR method, in Glenn, J.C., Gordon, T.J. (Eds), AC/UNU Millennium Project: Futures Research Methodology-V2. 0, AC/UNU, Washington, DC.
    4. Kutscherauer, A. et al. 2010. Regional Disparities in Regional Development of The Czech Republic. Osrava: University of Ostrava.
    5. Kim, S. 2007-2008. Spatial Inequality and Economic Development: Theories, facts, and policies. Working Paper (No.6), Commission on Growth and Development, Washington, DC: The International Bank for Reconstruction and Development.
    6. Ozaslan, Metin; Bulent, Dincer and Ozgur Hoseyin. 2006. Regional Disparities and Territorial Indicators in Turkey: Socio-Economic Development Index (SEDI), European Regional Science Association; ERSA conference.
    7. Soares, J.O., Marques, M.M. and Monteiro, C.M. 2003. A multivariate methodology to uncover regional disparities: A contribution to improve European Union and governmental decisions, European Journal of Operational Research, 145: 121-135.