سنجش احساس تعلق مکانی در شهرهای کوچک، میانی و کلان‌شهرها. مطالعه موردی: شهرهای خواف، سبزوار و مشهد

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، عضو هیات‌علمی دانشگاه حکیم سبزواری

چکیده

امروزه عدم احساس تعلق در تمامی محیط های شهری اعم از شهرهای کوچک، نوشهرها، شهرهای میانی و کلانشهرها از مشکلات پنهانی است که با خصایص بی ریشگی، بی هویتی، بی تفاوتی و مسؤولیت گریزی شهروندان رخنمون گردیده است.
هدف پژوهش، مقایسه تطبیقی از وضعیت احساس تعلق مکانی در سه شهر، کوچک، میانی و کلانشهری و عوامل مؤثر بر احساس تعلق مکانی آنها می باشد.
پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و به لحاظ روش پیمایشی بوده و ابزار تحقیق، پرسشنامه محقق ساخته ای است که میزان روایی آن از طریق روایی صوری و ضریب پایایی آن از طریق آزمون آلفای کرونباخ با مقدار78/0 تأیید شده است. جامعة آماری تحقیق شامل کلیه شهروندان سه شهر خواف با حجم نمونه 380 نمونه شهر سبزوار، 383 نمونه، مشهد 384 نمونه می باشد.
با توجه به طیف 1-5 نتایج سؤالات تحقیق و در نظر داشتن رقم 3 بعنوان میانه نظری، بیشترین احساس تعلق مکانی از آن کلانشهر مشهد با رقم 4/4 و در رتبه بعدی خواف با 3/3 در حد متوسط و شهر سبزوار با رقم 3/2 در مرتبه نهایی قرار گرفت.
تحلیل رگرسیونی شاخص های 5گانه پژوهش به میزان 85 درصد از تغییرات متغیر وابسته(احساس تعلق مکانی) را تبیین می کنند. و نتایج حاکی از آن است که متغیر کیفیت خدمات، بیشترین تأثیر و بعد از این متغیرهای مشارکت در فعالیت های اجتماعی به ترتیب تأثیرات فزاینده ای را بر احساس تعلق مکانی در سه شهر مورد مطالعه خواهند داشت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Sensing of Sense of Place in Small, Medium and Large Cities (Case Study: Cities: Khaf, Sabzevar and Mashhad)

نویسنده [English]

  • Mahdi Zanganeh
Assistant Professor of Geography and Urban Planning, Faculty Member of Hakim Jorgani University
چکیده [English]

The lack of a sense of belonging in all urban environments ranging from small cities, towns, cities and metropolitan middle features hidden problems that rootlessness, lack of identity, indifference and non-responsibility of citizens have been exposed.
This research, knowledge of the sense of place in three cities, small, medium, metropolitan, and comparing the three towns in question and the factors influencing them is a sense of place.
This study is the objective, functional and in terms of methodology and survey research tools, researcher made questionnaire that its validity through the formal validity abdcronbach's alpha reliability coefficient test with 0.78 has confirmed. Population consisted of all citizens 380Sabzevar, 383 sample size samples in Khaf, 384 samples in Mashhad.
According to the research questions and the whole 1-5 results in mind, figure 3 as a theoretical middle, mashhad metropolis with the greatest sense of place 4.4 and in second Khaf3.3 average and Sabzevar with the 2.3 final was in order. Regression Analysis Research's index of 5 to 85 percent of variability (sense of place) explains and the results show that the variable quality of service, maximum impact and after participating in social activities in order of increasing effect on the sense of place will be studied in three cities. The results of the present study is consistent with previous results and Nyvbay Bell (1976), which, because of both the strong sense of belonging pointed out in small cities. In this study, the city KHAF as one of the small towns showed a high sense of belonging.
Keywords: sense of place, towns, medium City, metropolitans, Khaf, Sabzevar, Mashhad

کلیدواژه‌ها [English]

  • sense of place
  • Khaf
  • Sabzevar
  • Mashhad
- باقری، عبدالرضا و ماریا رحیمی. 1391. بررسی رابطه میزان احساس تعلق اجتماعی شهروندان با میزان مشارکت اجتماعی، فرهنگی و سیاسی آنان، مطالعات جامعه شناختی شهری، سال دوم، شماره پنجم، صص170-143.
2- بزی، خدارحم، سلیمان میرزاپور و محمد افراسیابی. 1393. بررسی مقایسه ای حس تعلق به مکان در محلات شهر خرم آباد، نشریه معماری شهر پایدار، سال دوم، شماره دوم، صص 14-1.
3- پیربابایی، محمدتقی و حسن سجادزاده.1390. تعلق جمعی به مکان، تحقق سکونت اجتماعی در محله سنتی، باغ نظر، شماره 16، صص 28-17.
4- رهنما، محمدرحیم و محسن رضوی. 1391. بررسی تأثیر حس تعلق مکانی بر سرمایه اجتماعی و مشارکت در محلات شهر مشهد، نشریه هنرهای زیبا، شماره 2. صص36-29.
5- زبردست، اسفندیار. 1383. اندازه شهر، تهران، انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری.
6- زنگنه، یعقوب. سعید حسین آبادی و تکتم روشندل و رضا نبی‌پور. 1393. تاثیر تعلق مکانی و سرمایه اجتماعی بر بهسازی مشارکتی محلات قدیمی، نمونه موردی محله سرده سبزوار، مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال پنجم، شماره 19، صص 128-111.
7- زیاری، کرامت اله. امیر شریفی و کیومرث نعیمی. 1393. ارزیابی نقش توسعه اجتماعی در تحکیم حس مکانی. مطالعه موردی: محلات ناحیه 10 شهر سنندج. مجله آمایش جغرافیایی فضا، سال چهارم، شماره چهاردهم، صص. 83-98
8- سرمست، بهرام و محمد مهدی متوسلی. 1389. بررسی و تحلیل نقش مقیاس شهر در میزان تعلق به مکان، مطالعه موردی شهر تهران، نشریه مدیریت شهری،شماره26، صص 146-133.
9- سیاوش پور، بهرام و مجتبی شادلو و زهره مولایی. 1393. ابعاد تشکیل دهنده حس تعلق به مکان، با تأکید بر عوامل کالبدی، اجتماعی و احساسی، ششمین کنفرانس ملی برنامه ریزی شهری، مشهد، صص181-168.
10- شارع پور، محمود. 1394. جامعه شناسی شهری، چاپ هشتم، تهران، انتشارات سمت.
11- شهرداری مشهد. 1390. سازمان فناوری اطلاعات.
12- شیخی، محمد و سعیده امینی و آناهیتا نظامی. 1394. مطالعه تطبیقی حس تعلق مکانی در سکونتگاه‌های رسمی و غیررسمی، مورد مطالعه: شهر جدید پرند و نسیم شهر، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 69، صص 74-45.
13- علوی، سیدعلی، محمدرضا عبودی و مهناز دانشور.1397. سنجش شاخص‌های ذهنی کیفیت زندگی شهری با رویکرد شهر سالم، مطالعه موردی: شهر بهبهان، مجله آمایش جغرافیایی فضا، سال هشتم، شماره 28. صص 18-2
14- فکوهی، ناصر.1383. انسان شناسی شهری، چاپ دوم، تهران، نشر نی.
15- فنی، زهره، ژیلا سجادی و منصور سلیمانی. 1394. نقش سرمایه‌های اجتماعی در مدیریت و مشارکت محله‌‌ای. مورد مطالعه: محله­های تیموری و ‌هاشمی منطقه 10 شهر تهران، مجله آمایش جغرافیایی فضا، سال پنجم، شماره 18. صص 121-105
16- قاسمی، مروارید. 1384. بررسی حس مکان در شهرهای جدید نمونه موردی شهر جدید اندیشه، همایش بین المللی، شهرهای جدید. تهران، صص 96-84.
17- مایک، ساوج و آلن وارد. 1387. جامعه شناسی شهری، ترجمه: ابوالقاسم پوررضا، تهران، انتشارات سمت.
18- مبارکی، محمد و سمیه صلاحی. 1391. کیفیت خدمات شهری، تعهدات شهروندی و حس تعلق اجتماعی، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال سیزدهم، شماره 50، صص 315-275.
19- مرکز آمار ایران. 1390. گزارش آماری شهرهای خراسان رضوی.
20- مشکینی، ابوالفضل و اکرم قاسمی و مهدی حمزه نژاد. 1392. ارزیابی حس تعلق به مکان ساکنان شهرهای جدید، فضای جغرافیایی، سال چهاردهم، شماره 48، صص 56-41.
21- میرزائیان، پیوند و عطاء­اله هرندی. 1392. تبیین نقش برند شهری در تأثیر زیبائی شناسی شهر بر احساس تعلق خاطر شهروند ایرانی، اولین کنگره تخصصی مدیریت شهری و شوراهای شهر، تهران.
22- میمندی پاریزی، صدیقه.1395. سنجش و ارزیابی رضایتمندی شهروندان از سنجه‌های پایداری، نمونه موردی: شهر کرمان، مجله امایش جغرافیایی فضا، سال ششم، شماره بیست و یکم، ص 157-141.
23- وارثی، حمیدرضا و مهدی عامل بافنده و محمد محمدزاده. 1389. بررسی و تحلیل مؤلفه­های هویت شهری و رابطه آن با میزان تعلق مکانی ساکنین شهرهای جدید، مطالعه موردی: شهر گلبهار، مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال اول، شماره دوم، صص 36-17.
24- آزاد، زهرا و پروین پرتوی. 1391. بررسی تطبیقی جایگاه میادین تهران در حفظ و ارتقای خاطره جمعی شهروندان نمونه موردی: میدان تجریش و میدان بهارستان، نشریه مطالعات شهری، شماره چهارم، صص 12-1.
25.Besten, Olga den. 2010. Local belonging and geographies of emotions: Immigrant children’s experience of their neighbourhoods in Paris and Berlin, Journal of Childhood, 17(2):181-195.
26. Boon, J., Helen. Cottrell, Alison. King, David. 2016. Disasters and Social Resilience: A Bioecological Approach, By Routledge.
27.Kaltenborn, B., and Williams, D.. 2002. The meaning of place:attachments to Femundsmarka National park, Norway, among tourists and locals,Norsk Geografisk Tidskrift-Norwegian Journal of Geography, 56: 189-198.
28.Lewicka, M. 2008. Place attachment, place identity, and place memory: Restoring the forgotten city past, Journal of Environmental Psychology 28: 209-231.
29.Manzo, Lynne, and Douglas D. Perkins. 2006. Finding Common Ground: The Importance of PlaceAttachment to Community Participation and Planning, Journal of Planning Literature, 20: 4.
30.Payton, Michelle Angela Payton. 2003. Influence of Place Attachment and Social Capital on Civic Action: A Study at Sherburne National Wildlife Refuge, master’s thesis of Natural Resources Science and Management Program, University of Minnesota.
31.Shamsuddin and Ujang. 2014. The Notion of Place, Place Meaning and Identity in Urban Regeneration, Social and Behavioral Sciences 170: 709–717.