آمایش ژئومورفولوژیکی جنوب استان خراسان رضوی جهت توسعه مناطق مسکونی بر اساس تلفیق مدل فازی و ANP

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران

2 عضو هیات‌علمی دانشگاه جامع امام حسین (ع)

چکیده

مطالعه و شناخت عوامل ژئومورفولوژیک محدودکننده در شکل­گیری سکونتگاه‌های جدید و همچنین مدیریت سوانح طبیعی امری ضروری و لازم است. بر این اساس در تحقیق حاضر به آمایش ژئومورفولوژیکی مناطق مسکونی جنوب استان خراسان جنوبی جهت توسعه مناطق مسکونی پرداخته شده است. در این تحقیق به‌منظور بررسی و پهنه­بندی مناطق مساعد برای توسعه شهری، 10 پارامتر شیب، جهت شیب، ارتفاع، زمین‌شناسی، خاک، کاربری اراضی، فاصله از گسل، فاصله از رودخانه، فاصله از راه ارتباطی، فاصله از سکونتگاه و ژئومورفولوژی به‌عنوان عوامل مؤثر در مسئله تحقیق استفاده شده است. روش کار به گونه­ای است که ابتدا لایه‌های اطلاعاتی پردازش، فازی سازی و قابل­مقایسه شدن، سپس با استفاده از مدل ANP ارزش هر کدام از لایه‌ها محاسبه گردید. در نهایت هر کدام از لایه­ها در نرم­افزار ARC GIS با استفاده از دستور Raster calculator در وزن به دست آمده از طریق مدل ­ANP ضرب شده و با استفاده از منطق فازی این لایه­های اطلاعاتی در محدوده مورد مطالعه با هم تلفیق شدند. در نهایت پس از همپوشانی، نقشه مناطق مساعد برای توسعه شهری در محدوده مورد مطالعه براساس تلفیق دو مدل فازی و ANP بدست آمده است. نتایج تحقیق بیانگر این است که حدود 59 درصد مساحت منطقه مورد مطالعه، با مساحتی حدود 17545 کیلومترمربع، در طبقات بسیار نامناسب و نامناسب واقع شده که نشان از محدود بودن مکان‌های مناسب با توجه به شرایط ژئومورفولوژیکی منطقه جهت فعالیت‌های ساخت‌وساز و ساخت مناطق سکونتگاهی جدید است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Geomorphological Territorial Planning for Residential Development Based on Fuzzy and ANP Models Integration in South of Razavi Khorasan Province

نویسندگان [English]

  • Anvar Moradi 1
  • Abbas Alipour 2
  • Hamid Ganjaeian 1
1 Department of physical Geography, Faculty of Geography, University of Tehran
2 Faculty Member of Imam Hossein University (AS)
چکیده [English]

Study and understanding of geomorphological factors limiting the formation of new settlements as well as natural disaster management is the essential and necessary. On this basis, in the present study the territoial planning geomorphological residential areas south of Razavi Khorasan province has been the development of residential areas. Methods such is, the first layer of information provided, and fuzzy and have been comparable then, using ANP model calculated the value of each of the layers. Finally, each of the layers in Arc GIS software using the command Raster calculator in weight obtained by ANP model multiplied and using fuzzy logic data layers are combined. Finally after the overlay, map of suitable areas for urban development in the study area based on combining the fuzzy model and ANP have been obtained. According to the final result of suitable areas for purposes of urban development is divided into five class. Reviews zoning map and the classes it represents unfavorable geomorphological conditions much of the area for construction activities and the creation of new settlements. Approximately 59 percent of the study area which has an area of about 17545 square kilometersm, the classes are very unsuitable and unsuitable located and approximately 19.5 percent the study area has an area of about 5786 square kilometers is The classes are very suitable and suitable are located, Which indicates the limitation of appropriate places according to the geomorphological conditions area for construction activities and construction of new residential areas. The studied area is geomorphologically potent with a lot of restrictions due to the presence of mountainous, hills and sand dunes that need to be considered by planners in development projects.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Geomorphology
  • Residential development
  • Fuzzy
  • ANP
  • Khorasan Razavi
  1. اسفندیاری، مهدیه. 1392. نقش عوامل ژئومورفولوژیک بر توسعه فیزیکی شهر اراک به منظور تدوین مدل داده مفهومی. پایان­نامه کارشناسی ارشد ژئومورفولوژی. استاد راهنما: دکتر منیژه قهرودی. دانشگاه شهید بهشتی. دانشکده علوم زمین. گروه جغرافیای طبیعی.
  2. اصغری مقدم، محمدرضا. 1378. جغرافیای طبیعی شهر (ژئومورفولوژی). چاپ اول، تهران، نشر مسعی.
  3. بهرامی، رحمت‌الله. 1390. محدودیت‌ها و تنگناهای محیطی و تأثیر آن بر ناپایداری سکونتگاه‌های روستایی (مطالعه موردی: شهرستان سنندج). فصلنامه پژوهش‌های روستایی، شماره 3، ص 173-150.
  4. پوراحمد، احمد. کیومرث حبیبی و سجاد محمد زهرایی و سعید نظری عدلی.1386. اسـتفاده از الگوریتم‌های فازی و GIS برای مکان‌یابی تجهیـزات شـهری (مطالعـه موردی: محل دفن زباله شهر بابلسر). مجله محیط‌شناسی، شماره 31، ص 42-33.
  5. حاتمی‌نژاد، حسین. رامین قربانی و ابراهیم فرهادی. 1398. بررسی روند توسعه فیزیکی کلانشهر کرمانشاه و ارائه الگوی بهینه جهات رشد. مجله آمایش جغرافیایی فضا، شماره 31، ص 112-91.
  6. حسینی، سید علی. رضا ویسی و مریم محمدی. 1391. پهنه‌بندی جغرافیایی محدودیت‌های توسعه کالبدی رشت با استفاده از GIS. چهارمین کنفرانس مدیریت و برنامه‌ریزی شهری، مشهد.
  7. رجایی، عبدالحمید. 1373. کاربرد ژئومورفولوژی در آمایش سرزمین و مدیریت محیط. چاپ اول، تهران، نشر قومس.
  8. رضایی مقدم، محمدحسین. آروق منصور خیری­زاده. 1393. شیبه­سازی فضایی مخاطرات و محدودیت‌های ژئومورفولوژیکی توسعه فیزیکی شهر ملکان. مدیریت مخاطرات محیطی، شماره 1، ص 24-5.
  9. زبردست، اسفندیار. 1380. کاربرد فرآیند تحلیل سلسله مراتبی در برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای. مجله هنرهای زیبا، شماره 10، ص 21-12.
  10. زمردیان، محمدجعفر. 1378. کاربرد جغرافیای طبیعی در برنامه‌ریزی شهری و روستایی. چاپ اول، تهران، انتشارات پیام نور.
  11. سعیدی، سپیده. سیدحامد میرکریمی و مرجان محمدزاده و عبدالرسول سلمان ماهینی. 1397. بررسی آثار ناشی از توسعه شهر بر تناسب پهنه‌های دارای ارزش زیبایی شناختی (مطالعه موردی: شهر گرگان). مجله آمایش جغرافیایی فضا، شماره 30، ص 148-135.
  12. شکوهی، محمد اجزا، لیا شاددل. 1397. مدلسازی توسعه ی شهری بجنورد با استفاده از رگرسیون لجستیک. مجله آمایش جغرافیایی فضا، شماره 28، ص 236-223.
  13. شیعه، اسماعیل. 1381. مقدمه‌ای بر مبانی برنامه‌ریزی شهری. چاپ هفتم، تهران، انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران.
  14. عزیری، محمدمهدی. 1388. جایگاه شاخص‌های مسکن در فرآیند برنامه‌ریزی مسکن. مجله هنرهای زیبا، شماره 17، ص 42-31.
  15. قدیری معصوم، مجتبی.، منصور جعفربگلو، سیدمحمد موسوی روزان، زهرا بخشی. 1392. نقش عوامل طبیعی در پراکنش فضایی سکونتگاه‌های روستایی شهرستان تربت‌جام. فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، شماره 2، ص 54-33.
  16. مخدوم، مجید. 1385. شالوده آمایش سرزمین. چاپ ششم، انتشارات جهاد دانشگاهی، تهران.
  17. مرادی پور، فاطمه. 1398. تحلیل قابلیت ژئومورفوسایت­های شهر خرم آباد و پیرامون آن و ارائه مدل بومی ژئوتوریسم شهری، رساله دکتری ژئومورفولوژی، استاد راهنما: دکتر ابراهیم مقیمی، دانشگاه تهران، دانشکده جغرافیا، گروه جغرافیای طبیعی.
  18. مقیمی، ابراهیم. منصور جعفربیگلو و مجتبی یمانی و فاطمه مرادی پور. 1397. ارزیابی میراث ژئومورفولوژیک شهر خرم‌آباد به‌منظور توسعۀ ژئوتوریسم شهری و حفاظت در برابر مخاطرات انسانی. مدیریت مخاطرات محیطی، شماره 4، ص 415-401.
  19. نادر صفت، محمدحسین. 1385. ژئومورفولوژی مناطق شهری. چاپ سوم، تهران، انتشارات سمت.
  20. نظم فر، حسین. سعیده علوی و علی عشقی چهار برج. 1397. سطح بندی سکونتگاه‌های شهری استان گلستان از لحاظ شاخص‌های شهرسالم. مجله آمایش جغرافیایی فضا، شماره 30، ص 228-213.
  21. نگارش، حسین. 1382. کاربرد ژئومورفولوژی در مکان­گزینی شهرها و پیامدهای آن. مجله جغرافیا و توسعه، شماره 1، ص 150-133.
  22. یمانی، مجتبی. فاطمه یوسفی و انور مرادی و موسی عباسی و محسن برزکار. 1396. پهنه بندی آمایشی با استفاده از مدل‌های ANP و AHP جهت توسعه گردشگری مطالعه موردی: شهرستان اشنویه. فصلنامه اطلاعات جغرافیایی سپهر، شماره 102، ص 39-19.
    1. Baz, I., Geymen, A., and Nogay, E.S. 2010. Development and application of GIS-based analysis synthesis modeling techniques for urban planning of Istanbul Metropolitan area. Advances in Engineering Software, 40(2): 128-140.
    2. Bonham-Carter, G.F. 1991. Geographic Information System for Geoscientists: Modeling with GIS. Pergamon, Ontario.
    3. Cooke, R.U., and Doornkamp, J.C. 1990. Geomorphology in Environmental Management. 2nd Edition, Oxford University Press, England.
    4. FAO. 1993. Guidelines for land use planning. Development Series 1, FAO, Rome.
    5. Huggett, R.J. 2007. Fundamentals of Geomorphology. Routledge, England.
    6. Lin, H., Kao, J., Li, K., and et al. 1996. Fuzzy GIS assisted landfill siting analysis. Proceeding of international conference on Solid Waste Technology and Management.

29. Marynouni Gresswell, R.E. 2013. Spatoal and temporal patterns of debrise-flow deposition in the Oregoncoast ange, U.S.A, Geomorphology, 57: 59-70.

30.Mentes, G., Theilenwilige, B., Papp, G., Sikhegyi, F., and Ujvari, G. 2007. Investigation of the relationship between subsurface structures and mass movements of the high loess bank. Journal of Geodynamics 47(2-3):130-141

  1. -Scheidegger, A.E. 1994. Hazards: Singularities in Geomorphic System. Geomorphology, 10: 19-25.
  2. Schick A.P. et al. 1977. Hydrologic presses and geomorphic constraints on urbanization of alluvial fan slope. Elsevier science, 251-31.
  3. Soyoung, P., Seongwoo, J., Shinyup, K., and Chuluong, C. 2011. Prediction and comparison of urban growth by land suitability index mapping using GIS and RS in South Korea, Journal of Landscape and Urban Planning. 99: 104-114.