TY - JOUR ID - 130105 TI - تغییرات مکانی سنجه‌های سیمای سرزمین در پوشش گیاهی جوامع حاشیه متأثر از نوع کاربری اراضی در رودخانه قره‌سو استان اردبیل JO - مجله آمایش جغرافیایی فضا JA - GPS LA - fa SN - 2538-5739 AU - اسفندیاری درآباد, فریبا AU - حمزه‌ای, مهناز AU - علائی, نازیلا AU - مصطفی‌زاده, رئوف AD - استاد گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران AD - دانش‌آموخته کارشناسی‌ارشد رشته هیدروژئومورفولوژی- گرایش برنامه‌ریزی محیطی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران AD - دانش‌آموخته کارشناسی‌ارشد آبخیزداری، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران AD - دانشیار گروه منابع طبیعی، دانشکده کشاورزی و منابع‌طبیعی و عضو پژوهشکده مدیریت آب، دانشگاه محقق اردبیلی Y1 - 2021 PY - 2021 VL - 10 IS - 38 SP - 219 EP - 234 KW - اندازۀ لکه KW - پیوستگی KW - نوار حاشیه رودخانه KW - تکه‌تکه شدگی KW - FRAGSTATS DO - 10.30488/gps.2020.197834.3091 N2 - فعالیت‌های طبیعی و مخرب بر رودخانه‌ها باعث تخریب پوشش گیاهی و فرسایش کناره‌های آن شده و ممکن است پیامدی جبران‌ناپذیری داشته باشد. این پژوهش با هدف بررسی تغییرات مکانی پوشش گیاهی جوامع حاشیه رودخانه قره‌سو استان اردبیل براساس سنجه‌های سیمای سرزمین و با در نظر گرفتن معیارهای مربوط به الگو و ویژگی‌های سیمای سرزمین در سطح سیما و لکه انجام شد. در ابتدا مقایسه میانگین بین سنجه‌های مختلف سیمای سرزمین در چهار کاربری اراضی مختلف با استفاده از آنالیز واریانس انجام گردید، سپس برای تعیین تفاوت معنی‌داری بین مقادیر سنجه‌ها، از تحلیل واریانس یک طرفه به روش دانت استفاده شد. براساس نتایج، مقادیر میانگین تغییرات سنجه CONTAG در بازه‌های مختلف مطالعاتی و کاربری‌های اراضی‌ مختلف بین 00/0 تا 80/69 به‌ دست آمد. حداقل و حداکثر مقادیر میانگین مربوط به بازه با کاربری مسکونی و مرتع (00/0) و باغ با مقدار (80/69) است. میانگین تغییرات شاخص (SPLIT) در بازه با کاربری اراضی مختلف بین 93/9 تا 97/27 به ‌دست آمد، که اگرچه لکه‌های حاشیه رودخانه در بازه با کاربری اراضی باغ دارای بیشترین پیوستگی است اما به‌ حالت تکه درآمده و گسستگی بین لکه‌های حاشیه رودخانه افزایش یافته است؛ همچنین نتایج شاخص تجمع (AI) نشان داد که لکه‌ها در بازه‌های مختلف مطالعاتی و کاربری‌های اراضی‌ مختلف پیوستگی بالایی دارند. در سطح لکه میانگین مقدار سنجه AREA_CPS برای رودخانه قره‌سو استان اردبیل بین 75/25 تا 96/36 به‌‌دست آمد. مقادیر سنجه ENN از 75/25 (بازه با کاربری کشاورزی) تا 96/39 (بازه با کاربری باغ) متغیر است. در مجموع بین کاربری باغ با سایر کاربری‌ها تفاوت معنی‌داری در سطح لکه و سیما وجود دارد. وجود و پیوستگی جوامع حاشیه رودخانه از عوامل ایجاد پیچیدگی و تنوع بخشیدن به اکوسیستم رودخانه است، لذا حفظ و احیای پوشش گیاهــی حـاشیـه رودخانه می‌تواند علاوه بر حفظ و تقویت ارزش‌های محیط زیستی، از شدت خسارت‌های ناشی از تغییر مسیر رودخانه و نیز وقوع سیلاب بکاهد. پیشنهاد می‌شود برای جلوگیری از تخریب بیشتر از طریق لکه‌های انسان ساخت و کشاورزی، حریم جوامع حاشیه رودانه رعایت شود. UR - https://gps.gu.ac.ir/article_130105.html L1 - https://gps.gu.ac.ir/article_130105_e8fa5f90fd847b931a281dd7b29b9c1e.pdf ER -