TY - JOUR ID - 140107 TI - نقش انسان بر مورفولوژی رودخانه‌ای هولوسن بالایی و شکل‌گیری کانون‌های گرد و غبار در جنوب‌غرب استان خوزستان JO - مجله آمایش جغرافیایی فضا JA - GPS LA - fa SN - 2538-5739 AU - ایران منش, فاضل AD - استادیار پژوهشی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات،‌آموزش و ترویج کشاورزی Y1 - 2021 PY - 2021 VL - 11 IS - 40 SP - 71 EP - 82 KW - خوزستان KW - فرسایش بادی KW - کانال متروک KW - کرخه KW - هورالعظیم DO - 10.30488/gps.2020.199793.3095 N2 - پهنه­های وسیعی از استان خوزستان جزو مناطق مستعد تولید گرد و غبار به­شمار می­آیند. در این استان، هفت کانون تولید گرد و غبار داخلی وجود دارد. تعدادی از این کانون­ها مانند کانون گرد و غبار شماره یک (جنوب تالاب هورالعظیم)، در واقع دشت­های سیلابی و آبرفتی زمین‌های پست خلیج‌فارس و بین‌النهرین هستند که ارتباط خود را با رودخانه­های بزرگی مانند کرخه در هولوسن بالایی از دست داده­اند. وجود چنین مسئله­ای به همراه خشکسالی­های پی در پی موجب تبدیل شدن دشت­های وسیعی از جنوب­غرب استان خوزستان به کانون گرد و غبار شده است. در این راستا این پژوهش در نظر دارد، نقش فعالیت­های انسان در تغییر مورفولوژی رودخانه کرخه و اثر آن بر شکل­گیری کانون­های گرد و غبار را بررسی کند. این پژوهش با استفاده از تصاویر ماهواره­ای سال‌های 1991، 1998و  2002 میلادی، سنجنده Liss از ماهواره IRS هند مربوط به سال 2006 میلادی، تصاویر گوگل­ارث، نمونه­برداری از رسوبات تا عمق 10 متری و انجام بازدیدهای میدانی انجام شده است. در مراحل انجام پژوهش،‌ کلیه محیط­ها و زیر محیط­های رسوبی ‌رودخانه­ای منتهی به کانون گرد و غبار شناسایی و سپس با استفاده از شاخص­های بارزسازی مکانی و طیفی، تغییرات بلندمدت و میان­مدت رودخانه کرخه استخراج شد. نتایج نشان داد، در محدودۀ مورد مطالعه حداقل سه کانال متروک رودخانه­ای وجود دارد. طولانی­ترین آن­ها، کانال متروک جفیر به ­طول حدود50 کیلومتر است که به قسمت­های جنوبی تالاب هورالعظیم جریان داشته است. این کانال به دلیل قطع ارتباط با رودخانه کرخه و عدم سیلابی شدن حداقل برای یک دوره 1300 ساله، اکنون به عنوان یکی از هفت کانون گرد و غبار، به ­شمار می­آید. در صورت ساماندهی و احیای مجدد این کانال، امکان مقابله با فرسایش بادی از طریق افزایش زبری خاک، ‌افزایش رطوبت خاک و پوشش گیاهی وجود خواهد داشت UR - https://gps.gu.ac.ir/article_140107.html L1 - https://gps.gu.ac.ir/article_140107_5fedf9c8e051dbb8b68db9a3a853cd93.pdf ER -