تبیین ابعاد استفاده از هندسه فرکتال در تحلیل های جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه جغرافیای دانشگاه گلستان

2 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه گلستان

3 دانشجوی کارشناسی مهندسی معماری دانشگاه گلستان

چکیده

چکیده: شهر نیاز به پویایی دارد، این پویایی لزوم برنامه ریزی درازمدت فراتر از چارچوب های محدود و بسته را برای آن ایجاب می کند. در پی چنین تفکری کنترل و هدایت این پویایی و نظارت بر تغییر و تحولات آن ضروری است. فرکتال یک روش مناسب و کارآمد در تشریح محیط های جغرافیایی است که در برنامه ریزی شهری نیز کاربرد دارد. برنامه ریزی شهری براساس فرکتال نتیجه جغرافیای پست-مدرن است که ترکیبی از عناصر جدید و سنتی را در ساخت و سازهای شهری پیشنهاد می کند. درواقع بافت شهری با ساخت فرکتالی میتواند کارکرد شهرها را از نقطه‌نظر اجتماعی، اکولوژیکی و کالبدی در جهت مثبت بهبود بخشیده و پایداری شهری را تحقق بخشد. در این مقاله ابتدا هندسه فرکتال معرفی‌شده و سپس بُعد فرکتالی با توجه به تأثیرگذاری بر کلیت شهر و عناصر آن شرح داده می شود. در ادامه از ارتباط فرکتال با جغرافیا و زیرشاخه‌های آن (طبیعی و انسانی) بحث شده و به صورت خاص نقش و کاربرد فرکتال در جغرافیا و برنامه ریزی شهری ارائه می شود. در این اثنا ویژگی ها و گونه شناسی شهرهای با ساختار فرکتالی که در جریان تاریخ ساخته و پرداخته شده اند بیان شده و به تأثیر فرکتال بر توسعه شهرها اشاره می گردد و در نهایت به فرآیند و چگونگی برنامه ریزی و طراحی فضای شهری بر اساس هندسه فرکتال با تأکید بر علم جغرافیا پرداخته می شود. شهر نیاز به پویایی دارد، این پویایی لزوم برنامه‌ریزی درازمدت فراتر از چارچوبهای محدود و بسته را برای آن ایجاب می کند. در پی چنین تفکری کنترل و هدایت این پویایی و نظارت بر تغییر و تحولات آن ضروری است. فرکتال یک روش مناسب و کارآمد در تشریح محیط‌های جغرافیایی است که در برنامه‌ریزی شهری نیز کاربرد دارد. برنامه‌ریزی شهر نیاز به پویایی دارد، این پویایی لزوم برنامه‌ریزی درازمدت فراتر از چارچوب‌های محدود و بسته را برای آن ایجاب می‌کند. در پی چنین تفکری کنترل و هدایت این پویایی و نظارت بر تغییر و تحولات آن ضروری است. فرکتال یک روش مناسب و کارآمد در تشریح محیط‌های جغرافیایی است که کلیدواژه: شهر، جغرافیای پست مدرن، فرکتال، برنامه‌ریزی شهر

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Explanation of Fractal Geometry in Geography and Urban Planning

نویسندگان [English]

  • Ja'far Mirkatouli 1
  • Reza Bargahi 2
  • Seyedeh Zahra Aghili 3
1 Associate Professor, Department of Geography, University of Golestan
2 Master of Science in Geography and Urban Planning, University of Golestan
3 Student in Architectural Engineering, University of Golestan
چکیده [English]

Abstract: City need to dynamics, these dynamics require long-term planning frameworks beyond those required for closed that. In such thinking the direct control and monitor the dynamic changes that are necessary. Fractal is a suitable method and efficient in describing the geographic areas in which urban planning applications. The urban fabric of the building fractal from the standpoint of social and physical functioning cities can positively improve urban sustainability unity. At In this paper, fractal geometry and fractal geometry that are introduced and then given to the impact on the whole city, and elements it is described. Then the fractal relationship with the country and its branch and normal human and as discussed specific. The role and application of fractals in geography and urban planning is provided. Meanwhile the characteristics and typology of cities Fractal that has been made in the course of history and ultimately how urban planning and design based on Fractal geometry is discussed with emphasis on geography. fractal relationship with the country and its branch and normal human and as discussed specific. The role and application of fractals in geography and urban planning is provided. Meanwhile the characteristics and typology of cities Fractal that has been made in the course of history and ultimately how urban planning and design based on Fractal geometry is discussed with emphasis on geography.fractal relationship with the country and its branch and normal human and as discussed specific. The role and application of fractals in geography and urban planning is provided. Meanwhile the characteristics and typology of cities Fractal that has been made in the course of history and ultimately how urban planning and design based on Fractal geometry is discussed with emphasis on geography. Key words: city, Geography, Fractal, urban planning.

کلیدواژه‌ها [English]

  • City
  • Geography
  • fractal
  • Urban planning
1-   ابوالحسنی، نسیم. 1391. بررسی امکان الگوسازی نظریه فرکتال­ها در طراحی و برنامه‌ریزی شهری جهت کاهش مشکلات حاشیه­های شهری، پنجمین کنگره­ی بین­المللی جغرافیدان اسلام.
2-   بنتلی، یان. 1382. محیط‌های پاسخده. ترجمه­ی دکتر مصطفی بهزادفر. تهران، انتشاراتدانشگاه علم و صنعت.
3-   پارسی­پور، حسن و محمدحسن ضیاءتوانا. 1392. پست­مدرنیسم و شهر با تأکید بر الگوها و طرح­های برنامه­ریزی شهری، مجله­ی پژوهش و برنامه­ریزی شهری، سال چهارم، شماره­ی سیزدهم.
4-   پورجم علویچه و قدس سیاهکوهی. 1381. بعد فرکتالی رد زلزله، ابزاری برای تعیین زمان اولین رسید، فیزیک زمین و فضا، جلد 28، شماره 2.
5-   پیر بابایی، محمدتقی و صمد نگین تاجی. 1387. مدل‌های فراکتالی در معماری بومی ایران (نمونه­ی موردی: روستای ماسوله)، اولین کنفرانس بین‌المللی سکونت­گاه­های سنتی زاگرس.
6-   توسلی، محمود و ناصر بنیادی. 1371. طراحی فضای شهری. جلد 1و2. تهران، انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.
7-   توسلی، محمود. 1381. ساخت شهر در اقلیم گرم و خشک ایران. تهران، انتشارات پیام و پیوند نو.
8-    حسین­زاده دلیر، کریم؛ محمدرضا پورمحمدی؛ بهمن هادیلی و سهیلا چوب‌ساز. 1391. تحلیل الگوی توسعه­ی پراکنده کلان­شهر تبریز با استفاده از مدل شانون و تعیین جهت­گیری توسعه­ی فیزیکی آن، فصل‌نامه­ نقش جهان، سال دوم، شماره­ 2.
9-   حسین­زاده دلیر، کریم و حسن هوشیار. 1384. مدرنیسم و تأثیر آن بر معماری و شهرسازی ایران، فصل­نامه جغرافیا و برنامه­ریزی، دانشگاه تبریز، شماره 19.
10- رفیعی، امیررضا و عبدالهادی دانش­پور. 1385. پست­مدرنیته و نگرش­های جدید معناشناختی در شهرسازی، مجله­ی فلسفه، شماره­ 12.
11- زیاری، کرامت اله. 1383. برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری. چاپ اول، دانشگاه یزد.
12- سالینگاروس، نیکوس ا. 1998. فرکتال­ها در معماری جدید. ترجمه­ی نسیم چیت‌سازان و نسیم ایران‌منش.
13- سالینگاروس، نیکوس ا و ویکتور پادرن. 1998. اکولوژی و درک فرکتالی در معماری نوین، ترجمه­ی شادی پاکزاد، فصل­نامه­ی مبانی نظری، هنر و معماری خانه.
14- سرو زاده، سید کوروش و علیرضا اشتیاقی. 1390. تئوری شبکه‌ای و شهر فرکتال. انتشارات نوید شیراز.
15- شیعه، اسماعیل. 1385. مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی شهری. چاپ شانزدهم، تهران، انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران.
16- فلاح، حسین و محمدعلی اشرف گنجوی. 1384. هویت مکانی یک فضای شهری، همایش عمران و معماری و شهرسازی کرمان.
17- فیالکوف، یانکل. 1382. جامعه‌شناسی شهری. ترجمه­ی عبدالحسین نیک گهر. مشهد، نشر آگه.
18- قرخلو، مهدی و سعید زنگنه شهرکی. 1388. شناخت الگوی رشد کالبدی- فضای شهر با استفاده از مدل‌های کمی، مجله­ی جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، سال 20، شماره­ 2.
19- کرم، امیر. 1389. نظریه­ی آشوب، فرکتال (برخال) و سیستم‌های غیرخطی در ژئومورفولوژی، فصل‌نامه­ی جغرافیای طبیعی، سال سوم، شماره­ 8.
20- کریستوفر و دیگران. 1373. تئوری جدید طراحی شهری. ترجمه­ی مهندسین مشاور طاش.تهران، نشر توسعه.
21- گودرزی، غزاله. 1391. بررسی الگوهای پراکندگی شهری در مدیریت بحران از طریق هندسه­ی فرکتال، دومین کنفرانس ملی مدیریت بحران، تهران.
22- مدنی­پور، علی. 1392. طراحی فضاهای شهری: نگرشی بر فرایند اجتماعی مکانی. ترجمه­ فرهاد مرتضایی. شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری، تهران.
23- محمدی، محمود و یونس چنگوایی. 1391. بررسی چالش‌های توسعه­ی شهر جدید مجلسی با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی دلفی فازی، فصلنامه برنامه­ریزی فضایی جغرافیا، سال دوم، شماره­ی دوم، صص 63-80.
24- مشهودی، سهراب. 1386. مبانی طرح­های سیال شهری. چاپ دوم، تهران، انتشارات سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری.
25- ملک­عباسی، منصور. 1381. هندسه­ فرکتال در جغرافیا، فصل­نامه­ی رشد آموزش جغرافیا، شماره­ی 62.
26- مهاجری، ناهید. 1387. پایداری کالبدی در شهرهای سنتی ایرانی اصل انسجام و پیچیدگی در طراحی شهری- ساختار فرکتالی، تهران، نشریه­ی علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، دوره­ی دهم، شماره­ی3.
27- مهد­­ی­زاده، جواد و دیگران. 1386. برنامه­ریزی راهبردی توسعه­ی شهری (تجربیات اخیر جهانی و جایگاه آن در ایران(. چاپ دوم، تهران، شرکت طرح و نشر پیام سیما.
28- مهرنیا، سیدرضا. 1386. تأملات فرکتالی در تعامل با سامانه‌های اطلاعات مکانی، همایش ژئوماتیک.
29-Barnsley, M. 1988. Fractals Euerywhere. London: Academic Press.
30-Batty, M. 1991. Cities as fractals: simulating growth and form. In Fractals and Chaos, edited by T. Grilly, R. A. Earnshaw, and H. Jones (New York: Springer)
31-Batty, M. 1992. The fractal nature of geography. National Geography Magazine, 64(5)
32-Batty, M. and Longley, P. 1994. Fractal Cities: A geometry of form and function, Academic Press, San Diego, CA and London.
33-Carl, B. 1996. Fractal geometry in architecture and design, birkhauser. Boston.
34-Carl, B. 2000. “Fractal geometry as design aid”, Journal for geometry and graphics, 4(1): 71‐78.
35-Carl, B. 2000. Fractal calculations in vernacular architecture, proc, international, Boston.
36-Chen Y.G. 2009. Analogies between urban hierarchies and river networks: Fractals, symmetry, and self-organized criticality. Chaos, Soliton & Fractals, 40(4).
37-Czerkauer-Yamu, C., and Frankhauser, P. 2010. A Multi-Scale (Multi-Fractal) Approach for a Systemic Planning Strategy from a Regional to an Architectural Scale, reviewed paper.
38-Frankhauser, H., and Tannier, V. 2005. Vers des déplacements péri-urbains plus durables: propositions de modèles fractals opérationnels d’urbanisation, Research program PREDIT, intermediate report. Besancon.
39-Frankhauser. Y. 2008. Fractal geometry for measuring and modelling urban patterns. The Dynamics of Complex Urban Systems, proceedings.
40-Goodchild, M. and Mark, D. 1987. The Fractal Nature of Geographic Phenomena. Annals of the Association of American Geographers 77(2).
41-Han, J, Hayashi, Y, Cao, X., and Imura, H. 2009. “Application of an integrated system dynamics and cellular automata model for urban growth assessment: A case study of Shanghai, China” Landscape and Urban Planning 91.