ارزیابی تاب‌آوری شهری در برابر مخاطرات طبیعی (مطالعه‌موردی: شهر اردبیل)

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی دانشگاه محقق اردبیلی

2 دانشگاه محقق اردبیلی

چکیده

مروزه رویکرد تاب‌آوری شهری یکی از مهمترین و کلیدی‌ترین رویکردهایی است که متضامن بقای سکونتگاه‌های انسانی می‌باشد. این رویکرد، راهنمایی است تا مسئولین و دست اندرکاران از تصمیمات انعطاف پذیر، خط مشی‌های جدید برای مدیریت شهری استفاده کنند. در این راستا و با توجه به اینکه شهر اردبیل شهری است که همواره مورد تهدید مخاطرات طبیعی همچون زلزله ، سیل و ... بوده، لذا بررسی وضعیت تاب‌آوری آن و عوامل موثری که می‌تواند این شهر را تاب‌آور نمایند، حایز اهمیت می‌باشد. از اینرو هدف این مقاله بررسی تاب‌آوری شهر اردبیل در برابر مخاطرات طبیعی می‌باشد. روش تحقیق جدای از اکتشافی بودن، از نوع توصیفی- تحلیلی است. برای گردآوری اطلاعات از روش کتابخانه‌ای و پیمایشی با استفاده از پرسشنامه، و برای سنجش تاب‌آوری شهر اردبیل از مدل تحلیل عاملی و آزمون میانگین آماری t-Test در قالب نرم‎افزار SPSS 22 استفاده شده است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که بالاترین میانگین مربوط به بعد کالبدی با 57/3 و پایین‌ترین آن مربوط به بعد نهادی با میانگین 94/2 می باشد. ضمنا ً میانگین کلی تاب‌آوری شهر اردبیل 33/3 هست، که کمتر از حد متوسط یعنی رقم 4 است. همچنین نتایج پژوهش حاکی از آن است که از ترکیب 30 متغیر، هفت عامل شناسایی شده که 73/74 درصد از واریانس عوامل موثر در تاب‌آوری شهر اردبیل را تبیین می‌کنند. از میان این هفت عامل استخراج شده، عامل رعایت اصول و قوانین به عنوان مهم‌ترین و اولین عامل بوده که با مقدار ویژه 87/8 توانسته است به تنهایی 59/29 درصد واریانس تحقیق را تبیین ‌کند. در نهایت تحقیق به این نتیجه رسیده است که بعد کالبدی در تاب‌آوری شهر اردبیل از اهمیت بسزایی برخوردار است. چرا که عامل رعایت اصول و قوانین با 39 درصد و عامل دسترسی به فضای باز و عمومی با 8/5 درصد از بعد کالبدی می‌باشند. این دو عامل روی هم رفته 8/44 درصد از کل عوامل موثر در تاب‌آوری شهر اردبیل را تفسیر می‌کنند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluation of urban tolerability in the face of natural hazards (Case study: the city of Ardabil)

چکیده [English]

Today the urban tolerability is one of the most important approach to the key approaches which is the guarantee for human settlements. This approach guidance to authorities and those involved in the decisions use of the flexible new approach to urban management. In this regard and considering that the city of Ardabil is a city which has always been threatened by natural hazards such as earthquakes, floods, etc., so check the status of tolerability and factors that can tolerability the city, and is the important. The purpose of this paper tolerability to natural hazards is the the city of Ardabil. Apart from the exploratory research, descriptive and analytical. In order to collect information, the library and a survey using a questionnaire, and to assess the tolerability the city of Ardabil of factor analysis and statistical average test t-Test in SPSS 22 software was used. . Research findings show that the highest frequency and lowest related to the body with a 3/57 then 2/94 institution is average. . Meanwhile, the average overall tolerability the city of Ardabil is 3.33, which is lower than average, the figure 4. The results showed that the combination of 30 variables, identified seven factors that 73/74 percent of the variance factors in the city of Ardabil tolerability account. Among these factors, the operating principles and rules as the most important factor, which is the first specific amount of 29/59% of the variance R 8/87 alone could explain. In the end investigation concluded that the the physical in the city of Ardabil tolerability is important. Because the principles and rules of access to open space and 39 percent and 8.5 percent of the the physical are public. These two factors together 44/8 percent of total resiliency factors in Ardabil city interpret.

کلیدواژه‌ها [English]

  • crisis management
  • Natural hazards
  • urban resiliency
  • Factor analysis
  • the city of Ardabil
  1. استوار ایزدخواه، یاسمین. 1391. مفاهیم و مدل­های تاب­آوری در سوانح طبیعی، فصل­نامه دانش پیشگیری و مدیریت بحران، دوره دوم، شماره دوم، تهران.
  2. افشانی، سیدرضا. مرتضی حسینی و زینب رامشه. ۱۳۸۴. فرازی بر SPSS 14. چاپ اول، تهران، انتشارات بیشه.
  3. تقوایی، مسعود. صفر قائدرحمتی. 1385. تحلیل شاخص‎های توسعه فرهنگی استان‎های کشور، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‎ای، شماره هفتم، مشهد.
  4. حسین­زاده، سیدرضا. 1383. برنامه­ریزی شهری همگام با مخاطرات طبیعی با تأکید بر ایران، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه­ای، شماره سوم، مشهد.
  5. خاکی، غلامرضا. 1390. روش تحقیق با رویکرد به پایان­نامه نویسی. چاپ نهم، تهران، انتشارات بازتاب.
  6. رضایی، محمدرضا. 1389. ارزیابی تاب­آوری اقتصادی و نهادی جوامع شهری در برابر سوانح طبیعی، مطالعه­ موردی: زلزله­ محله­های شهر تهران. دو فصل­نامه مدیریت بحران، شماره سوم، تهران.
  7. رفیعیان، مجتبی. محمدرضا رضایی. علی عسگری. اکبر پرهیزکار و سیاوش شایان. 1390. تبیین مفهومی تاب‌آوری و شاخص­سازی آن در مدیریت سوانح اجتماع محور (CBDM)، برنامه­ریزی و آمایش فضا، دوره پانزدهم، شماره چهارم، تهران.
  8. سرمد، زهره. عباس بازرگان و الهه حجازی. ۱۳۷۸. روش‌های تحقیق در علوم رفتاری. چاپ شانزدهم، تهران، نشر آگاه.
  9. شیخ کاظم برزگری، محمدرضا. احمد احمدمعظم. 1393. مطالعه آسیب­پذیری محیط های شهری در مقابل حریق مبتنی بر رویکرد شهر تاب­آور، پنجمین کنفرانس بین­المللی مدیریت جامع بحران­های طبیعی (INDM-2014)، صص 837-825.

10. صالحی، اسماعیل. محمدتقی آقابابایی. هاجر سرمدی و محمدرضا فرزادبهتاش. 1390. بررسی میزان تاب­آوری محیطی با استفاده از مدل شبکه علیت، محیط شناسی، سال 37، شماره پنجاه­و­نهم، تهران.

  1. کلانتری، خلیل. ۱۳۸۷. پردازش و تحلیل داده‌ها در تحقیقات اجتماعی- اقتصادی، چاپ چهارم، تهران، انتشارات فرهنگ صبا.
  2. کینی، پال آر. کولین د گری، ۱۳۷۷. کتاب آموزشی SPSS در محیط ویندوز. ترجمه علیرضا منتظری، چاپ اول، تهران، انتشارات نشر علوم.

13. گیوه­چی، سعید. 1388. تحلیل و ارائه الگوهای مدیریت در سوانح شهری ناشی از مخاطرات زیست محیطی، منطقه 6 تهران. رساله دکتری جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، استاد راهنما: دکتر مهدی قرخلو، دانشگاه تهران، دانشکده جغرافیا، گروه جغرافیای انسانی.

  1. عبدالهی، مجید. 1382. مدیریت بحران در نواحی شهری، تهران، انتشارات سازمان شهرداری­ها و دهیاری­ها.

15. فلاح، مسعود. محمد مسعود و اسداله نوایی. 1393. نقش طراحی فضاهای شهری انعطاف­پذیر و تاب­آور در مدیرت بحران، پنجمین کنفرانس بین­المللی مدیریت جامع بحران­های طبیعی (INDM-2014)، صص1363-1354.

16. لطفی، خداداد. 1391. مدل­سازی ضریب آسیب­پذیری شهرها در برابر زلزله با استفاده از GIS و GA مطالعه موردی: (شهر اردبیل). پایان­نامه کارشناسی ارشد ژئومورفولوژی، استاد راهنما: دکتر فریبا اسفندیاری، دانشگاه محقق اردبیلی، دانشکده علوم انسانی، گروه جغرافیا.

17. موسوی، میرنجف. حسن حکمت­نیا. ۱۳۸۴. تحلیل عاملی و تلفیق شاخص‌ها در تعیین عوامل موثر بر توسعه‏ انسانی نواحی ایران، مجله جغرافیا و توسعه، شماره ششم، زاهدان.

18. موسی­وند، جعفر. 1390. تعیین کاربری بهینه در راستای کاهش مخاطره محیطی زلزله، محدوده مطالعاتی: منطقه یک تهران. پایان­نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، دانشگاه تربیت معلم، دانشکده علوم جغرافیایی، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری.

  1. مؤمنی، منصور. علی فعال قیومی. ۱۳۸۶. تحلیل‌های آماری با استفاده از SPSS. تهران، انتشارات کتاب نو.

20. Bruneau, Michel. Stephanie E. Chang. Ronald T.  Eguchi and George C. Lee. 2004. Framework to Quantitatively Assess and Enhance the Seismic Resilience of Communities, 13th Word Conference on Earthquake Engineering, Vancouver, B.C., Canada, pp 733-752.

21. Davis, Ian. Yasmin Izadkhah. 2006. Building resilient urban communities. Article from OHI, 31 (1): 11-21.

22. Mayunga, Joseph. 2007. Understanding and Applying the Concept of Community Disaster Resilience: A capital based approach. A draft working paper prepared for the summer academy for social vulnerability and resilience building, 22 - 28 July 2007, Munich.

  1. 23.  Matkan, A.A., Shakhiba, A., Poor AliS, H., Nazmfar, H. 2008. Locating suitable sites for landfill using GIS (Study area: the city of Tabriz), Journal of Environmental Sciences, (2): 121-132.
  2. 24.  Nazmfar, H. 2012. An analysis of urban system with emphasis on entropy model (Case Study: the cities of East Azerbaijan Province), Indian Journal of Science and Technology. 5(9): 3340-3344.

25. Rose, Adam. 2004. Defining and measuring economic resilience to disasters", Disaster Prevention and Management, 13: 307-314.

26. Weichselgartner, Juergen. Ilan Kelman. 2014. Geographies of resilience: Challenges and opportunities of a descriptive concept, Progress in Human Geography, pp: 1-19.