تحلیل فضایی نابرابری‌های اجتماعی در منطقه مغان

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه خوارزمی

2 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه خوارزمی

3 کارشناس‌ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه تبریز

10.30488/gps.2019.78922.2407

چکیده

هدف این پژوهش تحلیل نابرابری‌های اجتماعی، به‌منظور دستیابی به الگوی مناسب توسعه و عدالت اجتماعی در سطح 19 دهستان منطقۀ مغان است. شاخص‌های مورد مطالعه شامل 13 شاخص موثر در نابرابری اجتماعی در این منطقه از ایران است. رویکرد حاکم بر این پژوهش رویکرد عدالت فضایی است. روش پژوهش، توصیفی تحلیلی و مقایسه‌ای با بهره‌گیری از نرم‌افزار Arc GIS و مدل تحلیلی Capland (ترکیب روش های Topsis، Vikor و Saw) است. جامعۀ آماری منطقۀ مغان شامل سه شهرستان پارس‌آباد، بیله سوار و گرمی مغان که جمعاً 19 دهستان است. روش گردآوری داده‌ها و اطلاعات به دو شیوۀ اسنادی و میدانی است و روش‌های تجزیه و تحلیل از آنتروپی شانون شاخص-سازی شده، مدل‌های تصمیم‌گیری چند معیاره، نرم‌افزار Excel و از تکنیک ادغامی (POSET) از نوع Capland استفاده شده است. یافته‌ها و نتایج حاصله مشخص می‌سازد که نابرابری در بهره‌مندی از منابع و تسهیلات، یکی از مهم‌ترین عوامل نابرابری اجتماعی در این منطقه است. به‌طورکلی عدم تعادل در شاخص‌های اجتماعی در سطح دهستان‌های منطقۀ مغان به وضوح قابل مشاهده است. الگوی تفاوت‌های فضایی توسعۀ اجتماعی در دهستان‌های منطقۀ مغان؛ الگوی مرکز پیرامون است. به گونه‌ای که مرکزیت هر کدام از دهستان‌ها برخوردارتر و پیرامون با برخورداری کمتری مواجه است. در بین 19 دهستان منطقه؛ دهستان‌های، آنی، تازه کند، آجارود شمالی و قشلاق شمالی از لحاظ شاخص‌های اجتماعی برخوردار و به‌ترتیب با رتبه‌های یک تا چهار و دهستان‌های انگوت شرقی، محمودآباد، اصلاندوز، ساوالان، اجارود شرقی، قشلاق غربی، قشلاق جنوبی، اجارود مرکزی، پایین برزند، قشلاق شرقی و اجارود غربی در رتبه‌های پنجم تا پانزدهم و از لحاظ وضعیت توسعه، نیمه برخوردار و در نهایت دهستان‌های گوگ تپه، انگوت غربی، انجیرلو و آزادلو به لحاظ وضعیت توسعه در شرایط محروم جای دارند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Spatial analysis of social inequalities in moghan region

نویسندگان [English]

  • ali shamaei 1
  • vahed aghaei 2
  • mehdi moazzeni 3
  • ahad badali 3
2 university of kharazmi
چکیده [English]

The aim of this study was to analyze the spatial differences of social development in the district of the moghan region and spatial patterns of social development in the 19 county areas in order to achieve spatial justice in moghan. These indices include 13 main indexes of social inequality differences in the area. This research approach is the dominant approach of spatial justice. The research method was descriptive- analytical and comparative with using Arc GIS software and capland analytical model (combination of Topsis, Vikor and saw). Population of Moghan region in this study consists of three township Parsabad, Bilesuar and Germy and 19 rural districts. The data and information collection using documentary and survey analysis is based on 2012 data. Index of Shannon entropy method, the multi-criteria decision-making models, Excel software and to achieve the unity of the integrated model (POSET) of capland is used. Findings and results showed that inequalities in using of resources and facilities, one of the most important factors of social inequality in the region. In general imbalance in social indicators in the rural district of the moghan region is clearly visible. Sapatial differences pattern social development in rural districts of the moghan region, pattern surrounding the center. So that center of each rural district is most suitable and around has face with fewer suitable. Among the 19 regional districts, Eni, tazehkand, North Ajarood a and north qeshlaq in terms of social indicators is suitable and grades one to four and the rural region of east Angot, mahmoodabad, Aslanduz, Savalan, east Ajarood, Western Qeshlag, southern Qeshlag, Central Ajarood, paeenBarzand, eastern Qeshlag and Western Ajarood in the fifth to the fifteenth rank and status of development, semisuitable and finally the rural region of Goghtapeh, Western Angot, Anjyrlu and Azadlu to be disadvantaged in terms of their development status.

کلیدواژه‌ها [English]

  • spatial analysis
  • Social inequalities
  • rural regionof moghan
  • Spatial justice

مراجع

  1. اختیاری، مصطفی. 1391. معرفی یک روش ویکور توسعه­یافته برای رتبه‌بندی اعتباری مشتریان بانک‌ها، فصلنامۀ مطالعات مدیریت صنعتی، سال نهم، شماره 25.
  2. اصغرپور، محمدجواد. 1388. تصمیم‌گیری چندمعیاره. چاپ ششم، انتشارات دانشگاه تهران.
  3. اصغری­زاده، عزت‌الله. رحیم حسانی و ولی پور، فرج الله. 1390. ارزیابی عملکرد مدیران با به‌کارگیری روش 360 درجه و تکنیک تصمیم گیری ویکور. مطالعات مدیریت صنعتی، سال نهم، شماره 23.
  4. امیری، مقصود. 1386. تصمیم­گیری گروهی برای انتخاب ابزار ماشین با استفاده از روش ویکور فازی. فصلنامه مطالعات مدیریت صنعتی، سال ششم، شماره 16، تهران.
  5. پناهی، عبدالله. 1393. بررسی و سطح­بندی وضعیت توسعۀ شهرستان‌های کلان منطقۀ آذربایجان (استان‌های اردبیل، آذربایجان شرقی و غربی). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: دکتر محمدحسن یزدانی دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل.
  6. پورطاهری، مهدی. قدرت ا... سجاسی قیداری و طاهره صادقلو. 1388. سنجش و اولویت‌بندی پایداری اجتماعی در مناطق روستایی، با استفاده از تکنیک رتبه‌بندی بر اساس تشابه به حد ایده­آل فازی. مجله پژوهش‌های روستایی، شماره 1، صص 1-31.
  7. تقوایی، مسعود. صفر قائد رحمتی. 1385. تحلیل شاخص­های توسعه فرهنگی استان­های کشور. جغرافیا و توسعۀ ناحیه‌ای 7، پاییز و زمستان 1385 118:
  8. تقوایی، مسعود. اصغر نوروزی ‌آورگانی. 1386. تحلیلی بر چگونگی توزیع فضایی امکانات، خدمات و سطح‌بندی دهستان‌های استان چهارمحال و بختیاری. مجله پژوهشی علوم انسانی، دانشگاه اصفهان، ش 24.
  9. تودارو، مایکل.1990. توسعه اقتصادی در جهان سوم. ترجمه: غلامعلی فرجادی، نشر موسسه عالی پژوهش در برنامه‌ریزی و توسعه، تهران.
  10. حافظ­نیا، محمدرضا. مصطفی قادری حاجت. زهرا احمدی پور. عبدالرضا رکن الدین افتخاری و محمد گوهری.1393. طراحی الگوی سنجش عدالت فضایی(مطالعه موردی: ایران). مجلۀ برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دورۀ نوزدهم، شماره1.
  11. حسین‌زاده دلیر، کریم. 1380. برنامه‌ریزی ناحیه‌ای.تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها.
  12. داداش‌پور، هاشم. بهرام علیزاده و بهاره مدنی.1390. بررسی و تحلیل روند توسعه‌یافتگی و نابرابری‌های فضایی در شهرستان‌های استان آذربایجان غربی. فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 53.
  13. داداش پور، هاشم، بهرام علیزاده و فرامرز رستمی.1394. تبیین چارچوب مفهومی عدالت فضایی در برنامه‌ریزی شهری با محویت مفهوم عدالت در مکتب اسلام. فصلنامۀ علمی و پژوهشی نقش جهان، شماره 1-5.
14. زیاری، کرامت­اله. 1387. مکتب‌ها نظریه‌ها و مدل‌های برنامه‌ریزی منطقه‌ای. چاپ سوم، انتشارات دانشگاه یزد.

15. زیاری، کرامت اله. 1390. اصول و روش‌های برنامه‌ریزی منطقه‌ای. چاپ چهارم، انتشارات دانشگاه یزد.

  1. زیاری، کرامت­اله و همکاران. 1389. بررسی و رتبه‌بندی درجه توسعه‌یافتگی شهرستان‌های استان خراسان رضوی با استفاده از تکنیک تاپسیس. پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره ٧٢.
  2. ساسان پور، فرزانه. سوران مصطفوی و مظهر احمدی. 1394. تحلیل نابرابری فضایی در برخورداری از کاربری­های خدمات شهری،(مطالعۀموردی: نواحی 22 گانه شهر سنندج). شال ششم، شماره بیست و سوم، صص 114-95.
  3. شکویی، حسین. 1387. دیدگاه‌های نو در جغرافیای شهری. جلد اول، انتشارات سمت، چاپ یازدهم، تهران.
  4. شماعی، علی. افسانه فخری پورمحمدی. 1395. تحلیل فضایی کیفیت محیطی بافت­های فرسودۀ شهری. نشریه مطالعات نواحی شهری دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال سوم، شماره 1.
  5. شیخ­بیگلو، رعنا. مسعود تقوایی و حمیدرضا وارثی. 1391. تحلیل فضایی محرومیت و نابرابری­های توسعه در شهرستان های ایران. فصلنامۀ علمی و پژوهشی رفاه اجتماعی، سال دوازدهم، شماره 46.
  6. صادقی­آرانی، زهرا. سید حبیب‌الله میرغفوری. 1388.  تجزیه‌وتحلیل وضعیت توسعه‌یافتگی ورزشی استان‌های ایران طی سال‌های 1385- 1384. مجله پژوهش در علوم ورزشی، شماره 24، تهران، صص 120- 103.
  7. صرافی­مظفر. 1377. مبانی برنامه‌ریزی توسعۀ منطقه‌ای تهران. سازمان برنامه و بودجه.
23. ضرابی، اصغر. نازنین تبریزی. 1390. تعیین سطح توسعه‌یافتگی شهرستان‌های استان مازندران با رویکرد تحلیل­عاملی. فصلنامۀ آمایش محیط، دورۀ 4، شماره 12.

  1. عطایی، محمد. 1389. تصمیم‌گیری چندمعیاره. چاپ اول، شاهرود، دانشگاه صنعتی شاهرود.
  2. گونج، آ.ال.ماب. میسرا، آر.پی. 1368. توسعۀ منطقه‌ای؛ روش‌های نو. مترجم: عباس مخبر، انتشارات وزارت برنامه و بودجه- مرکز مدارک اقتصادی، چاپ اول، تهران.
  3. لطفی، غلامرضا. 1388. نیم‌نگاهی به برنامه‌ریزی منطقه‌ای در ایران و جهان. کتاب ماه علوم اجتماعی، شماره 20.
  4. مردانه، حسین. 1394. برآورد نیاز آبی گندم و چغندر قند در دشت مغان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا گرایش اقلیم‌شناسی، استاد راهنما: دکتر بهروز سبحانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل.
  5. مرزی، حامد و همکاران. 1392. تحلیل نابرابری فضایی شاخص‌های مسکن در مناطق روستایی استان کرمانشاه. فصلنامۀ اقتصاد فضا و توسعۀ روستایی، سال دوم، شمارۀ 1، صص 113-93.
  6. معصومی اشکوری، حسن( 1385). اصول و مبانی برنامه‌ریزی منطقه‌ای. انتشارات پیام، چاپ سوم، تهران.
  7. ملکی، سعید. سلطانی، زهرا. نعیم اکرامی و احمد راشدی. 1398. سنجش میزان برخورداری شهرستان های استان کهکیلویه و بویراحمد از شاخص های توسعه. مجله آمایش جغرافیایی فضا، سال نهم، شماره 33، صص 16-1.
  8. منصوری ثالث، محمد. 1375. ارزیابی توسعه‌یافتگی شهر تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد اقتصاد،  استاد راهنما: حسین پور کاظمی، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
  9. منصوری دانشور، محمدرضا و لیلا رحمتی. 1390. کاربرد تحلیل­عاملی در سطح‌بندی شاخص‌های توسعه‌یافتگی برای شهرستان‌های استان خراسان رضوی. مجله طاق، سازمان نظام‌مهندسی ساختمان خراسان رضوی، شمارۀ 55 و 54 مشهد، صص 57-50.
  10. موحد، علی. 1376. برنامه‌ریزی توسعۀ فضایی بخش زواره. پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، استاد راهنما: عبدالرضا رکن الدین افتخاری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
  11. موحد، علی. محمد علی فیروزی و حبیبه روزبه.1390. تحلیل درجه توسعه‌یافتگی شهرستان­های استان خوزستان با استفاده از روش تحلیل عاملی و تحلیل خوشه ای. مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال دوم، شماره 5، صص 56- 43.
  12. مولدان، بدریج. سوزان بیلهارز. 1381. شاخص‌های توسعه پایدار. ترجمه و تدوین: نشاط حداد تهرانی و ناصر محرم نژاد، تهران: انتشارات سازمان حفاظت محیط‌زیست.
  13. مؤمنی، مهدی و غلامرضا قهاری.1392. تحلیلی بر وضعیت توسعه‌یافتگی شهرستان‌های استان فارس. فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال سوم، شماره 9، مرودشت، ص 66- 53.
  14. نسترن، مهین. فرحناز ابولحسنی و نرجس بختیاری. 1394. پراکنش فضایی شاخص‌های توسعه در شهرستان‌های ایران با استفاده از رتبه‌بندی ترکیبی. فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال پنجم، شمارۀ 17، صص 14-1.
  15. نظم­فر، حسین آمنه علی بخشی و سهیلا باختر. 1394. تحلیل فضایی توسعه منطقه‌ای استان کرمانشاه با استفاده از مدل‌های تصمیم­گیری چندمعیاره. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال پانزدهم، شماره 36، صص 251-229.
  16. نظم­فر، حسین. آمنه علی بخشی. 1393. سنجش نابرابری فضایی توسعه‌یافتگی ناحیه‌ای (مطالعه موردی: استان خوزستان). مجله علمی – پژوهشی برنامه‌ریزی فضایی، سال چهارم، شماره سوم، صص 114-99.
  17. یاسوری، مجید. 1384. سیاست‌گذاری منطقه‌ای و چگونگی نابرابری‌ها در کشور. اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شماره 211-212.
    1. Adefilla, J.O., and Bulus, J.S. 2014. Spatial inequalities in Infrastructural development in plateau state, Nigeria, American International journal of contemporary Research,4(7): 89-97.
    2. Chu M.T., Shyu J., Tzeng, G.H., and Khosla R, 2007, Comparison among three analytical methods for knowledge communities group-decision analysis, Expert Systems with Applications, 33 (4).
    3. Hadder, R. 2003. Development Geography, Routledge, London, New York.
    4. Kerbo, H.R. 2003. Social stratification and inequality: class conflict in historical comparative and global perspective, London: Mc Graw_hill.
    5. Kim, Sukkoo, 2008. spatial inequalities and Economic Development: Theory, Facts and Policies, the World Bank on behalf of the commission on Growth and development.
    6. Matric, M., and Savic, G. 2001. An application og DEA for comparative analysis and ranking of regions in serbia with regarde to social-economic development, European Journal of Operational Research, 132: 343-356.
    7. Opricovic, S., and tzeng, Gh. 2007. Extended vikor method in comparison with outranking methods, European journal of operational research, 178(2): 514-29.
    8. Rondinelli, D.A. 1985. Applied method of regional analysis, boulder and London west view press.
    9. Sharbatoghile, A. 1991. Urbanization and Regional Disparities in Post- Revolutionary Iran, Boulder: Westview Press.
مجله آمایش جغرافیایی فضا

دوره 9، شماره 34
زمستان 1398
صفحه 225-244

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار