شناسایی الگوهای گردشی بارش های شدید موجد سیل در منطقه فارس

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور

چکیده

بارشهای شدید سیل‌زا به عنوان یکی از مخاطرات محیطی همواره طی تاریخ حیات بشری ابعاد مختلف زندگی را دستخوش تغییر و تهدید نموده و باعث خسارات مالی و حتی جانی زیادی در جهان شده اند. از این رو، هدف غایی این مطالعه ی همدید، تبیین اندرکنش های کلیدی میان جو و محیط سطحی و به عبارتی کشف رابطه ی میان الگوی گردشی موجد بارش های شدید در منطقه فارس به منظور پیش بینی وقوع رگبارهای منجر به سیل است. به منظور شناسایی و تحلیل الگوهای گردشی بارشهای شدید سیل‌زا در فروردین 1391 در منطقه فارس از آمار 24 ایستگاه بارانسنجی استفاده گردید. در ادامه به منظور تعیین الگوهای همدید بارشهای شدید پدید آورنده سیل، داده های فشار تراز دریا، ارتفاع ژئوپتانسیل، نم ویژه، مولفه باد مداری(U) و نصف النهاری(V) در ترازهای مختلف به صورت 6 ساعته از NCEP/NCAR از دو روز قبل از بارش اخذ و با بهره گیری از رویکرد محیطی به گردشی تحلیل گردید. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که در روزهای اوج بارش بر روی منطقه فارس استقرار سامانه کم فشار دینامیکی سازوکار اصلی رخداد بارش را رقم می زند. در عین حال، یافته ها حاکی از این است که رخداد بارش های شدید سیل زا در منطقه فارس ناشی از حضور فرودی بسیار عمیق بر روی دریای سیاه و شرق مدیترانه در تراز میانی جو است. نقشه های همگرایی شار رطوبت نیز نشان داد که بارش های شدید منطقه ناشی از اثر پهنه های رطوبتی خلیج فارس، دریای عرب و دریای سرخ می باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Recognition the circulation patterns of flood generating heavy precipitations on the Fars region

نویسنده [English]

  • Amir hossein Halabian
چکیده [English]

Recognition the circulation patterns of flood generating heavy precipitations on the Fars region : Flood generating heavy precipitations is one of the most destructive natural disasters that have historically done heavy harm to people. Hence, the main aim of this synoptic study is to explain key interactions between the atmosphere and surface environment and in other words exploration of the relationship between the circulation patterns leading to the heavy precipitations on the Fars region in order to predict of the occurrence showers that lead to flood. In order to recognition and analysis the circulation patterns of flood generating heavy precipitations of Farvardin, 1391 on the Fars region was used of 24 rain gauge stations data. Then, the 6-hour and daily NCEP/NCAR 2.5*2.5 reanalysis data of sea level pressure, geopotential height, specific humidity and zonal and meridional wind components at different levels from two days before of precipitation days were employed and on the basis of environment-to-circulation approach are studied. The results revealed that the existence of a cyclone was the main mechanism of precipitation on the Fars region. However, results indicated that flood generating heavy precipitations occurrence on the Fars region are caused by dominance of deep trough on the Black Sea and southern Mediterranean at 500 hPa level. Analysis of the moisture flux convergence patterns also have shown that heavy precipitation are caused by moisture flux of water masses of the Persian Gulf ,Arab Sea and Red Sea. Key Words: Flood, Heavy precipitation, Synoptic analysis, Circulation Patterns, Thickness Patterns, Moisture Flux Convergence, Fars.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Heavy precipitation
  • Circulation and Thickness Patterns
  • Moisture Flux Convergence
  • Fars

مراجع

  1. اسدی، اشرف.سیدابوالفضل مسعودیان.1383. بررسی سینوپتیکی سیلاب شیراز، دومین کنفرانس ملی دانشجویی منابع آب و خاک، شیراز.
  2. باقری، سعید. 1372.بررسی سینوپتیکی سیستم­های سیل­زا در شمال ایران، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد ژئوفیزیک، دانشگاه تهران، دانشکده علوم.
  3. پرنده خوزانی، اکرم،حسن لشکری.1389.بررسی سینوپتیکی سیستم­های سیل­زا در جنوب ایران، مجله تحقیقات منابع آب ایران، شماره 2، تهران.
  4. حجازی­زاده، زهرا،زین‌العابدین جعفرپور و نادر پروین.1386.بررسی و شناسایی الگوهای سینوپتیکی تراز 500 هکتوپاسکال مولد سیلاب­های مخرب و فراگیر سطح حوضه آبریز دریاچه ارومیه، نشریه علوم جغرافیایی، دوره 7، جلد 7، تهران.
  5. حجتی­زاده، رحیم.1381.بررسی سینوپتیکی سیلاب رودهای دامنه غربی زاگرس (با تأکید بر حوضه­های کرخه و کارون-دز)، پایان‌نامه دورۀ دکتری جغرافیای طبیعی گرایش اقلیم‌شناسی، استادراهنما: دکتر محمدرضا کاویانی، دانشگاه اصفهان، دانشکده علوم انسانی، گروه جغرافیا.
  6. علیجانی، بهلول. 1385. اقلیم‌شناسی سینوپتیک، چاپ اول، تهران، انتشارات سمت.
  7. غیور، حسنعلی.1375.سیل و مناطق سیل­خیز در ایران، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 40، مشهد.
  8. کاویانی، محمدرضا،رحیم حجتی­زاده.1380.تحلیل سینوپتیک و ترمودینامیک واقعه سیل اسفندماه 1371 در حوضه آبی کارون، مجله علمی-پژوهشی دانشکده ادبیات وعلوم انسانی دانشگاه اصفهان، دوره دوم، شماره 26 و 27، اصفهان.
  9. مارتین، جاناتان.2006.دینامیک جو درعرض میانه، ترجمه سیدابوالفضل مسعودیان، 1388، چاپ اول، اصفهان، انتشارات دانشگاه اصفهان و سمت.
10. مرادی، حمیدرضا. 1380.بررسی سینوپتیک سیلاب 21 آبان ماه سال 1375 در نواحی مرکزی استان مازندران، آموزش جغرافیا، سال شانزدهم، شماره 57، تهران.

  1. مرادی، حمیدرضا.1383.پیش‌بینی سیلاب­ها بر اساس موقعیت­های سامانه­های همدید در شمال شرق ایران، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 75، مشهد.
  2. مسعودیان، سیدابوالفضل.1384. شناسایی الگوهای گردشی پدید آورنده سیلاب­های بزرگ در کارون، مجله جغرافیا وتوسعه، شماره 5،زاهدان.
  3. مسعودیان، سیدابوالفضل. 1384.پیش‌بینی و برآورد سیلاب در استان چهارمحال و بختیاری، طرح پژوهشی استانداری چهارمحال و بختیاری.
  4. مفیدی، عباس. 1383.اقلیم­شناسی سینوپتیکی بارش­های سیل­زا با منشأ دریای سرخ در خاورمیانه، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 75، مشهد.
  5. یارنال، برنت.1993.اقلیم­شناسی همدید و کاربرد آن در مطالعات محیطی، ترجمه‌ سیدابوالفضل مسعودیان، چاپ اول، اصفهان، انتشارات دانشگاه اصفهان.
16. Banacos. P.G., and Schulta, D.M. 2004.Moisture Flux Convective Initiation Forcasting, www.ams.confex.com

17. Carla Lima, K., Satyamurty, P.  andReyes Fernández, J.P. 2009. Large-Scale Atmospheric Conditions Associated with Heavy Rainfall Episodes in Southeast Brazil, Theoretical and Applied Climatology, Springer Wien, DOI. 10.1007/s00704-009-0207-9.

18. Hidalgo-Munoz, J.M., Argüeso, D., Gamiz-Fortis, S.R., Esteban-Parra, M.J., and Castro-Diez, Y.2011. Trends of extreme precipitation and associated synoptic patterns over the southernIberian Peninsula. Journal of Hydrology 409, 497-511.

19. Kahana, R. 2002.Synoptic Climatology of Majer Floods in the Negev Desert, J. Climatol,22:867-882.

20. Kato, Teruyuki 2004. Formation Features of 2004 Niigata-Fukushima and Fukui heavy Rainfall and Problems in the Precipitation Using a Cluded Resolving Model. Solla. Vol.xx.xxx-xxx, doi 10 .2151/sola.2xxx.

21. Komusce,A.U. et al.1998.Analysisof Meteorological and Terrain Features Leaing to the Izmir Flash Foods, 3-4 Novamber”, Natural Hazards, 18: 1-25.

22. Krichak, S. et al.2000.November 2, 1994. Sever Storms in the Southeastern Mediterranean, Atmoshperic Research, 53: 45-62.

23. Lee, Dong-Kyou, Park, Jeong-Gyun, and Joo-Wan, Kim. 2009. Heavy rainfall events Lasting 18 days from July 31 to August 17, 1998, over Korea, Journal of the Meteorological Society of Japan, 86(2): 313-333.

24. Mastrangelo, D., Horvath, K., Riccio, A., and Miglietta, M.M. 2011. Mechanisms for convection development in a long-lasting heavy precipitation event over southeastern Italy. Atmospheric Research 100, 586-602.

25. Robert A., Maddox, Faya Canova and Ray Hoxi, L. 1980.Meteorologyical characteristics of flash flood events over the western united stated. Monthly weather review,108.

26. Rohli, R.V. et al. 2001.SynapticCirculation and Stream Discharge in the Grent Lake Basin USA, Applied Geography, 21: 364-385.

27. Ziv, B. et al.2005.AMildWinter Tropical Extreme Flood Producing Storm in Southern Israel: Synoptic Scale Analysis, Meteorology and Atmospheric Physics, 88: 53-63.

مجله آمایش جغرافیایی فضا

دوره 5، شماره 18
زمستان 1394
صفحه 31-46

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار