تبیین پیامدهای گفتمان جهانی گرایی بر الگوی حکمروایی قلمرویی کلانشهرها (نمونه موردی: کلانشهر تهران)

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران

2 عضو هیات علمی گروه جغرافیا دانشگاه یزد

3 استاد گروه جغرافیای دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

در سالهای اخیر گفتمان جهانی گرایی به گفتمان غالب در بسیاری از کشورها تبدیل شده و الگوهای حکمروایی حاکم بر فضای جغرافیایی را با میانجی گری دولت در سطوح مختف فضایی متأثر کرده است. براساس این چشم انداز، هدف اصلی پژوهش حاضر تبیین پیامدهای گفتمان جهانی گرایی بر الگوی حکمروایی قلمرویی کلانشهر تهران است. با توجه به هدف پژوهش، روش تحلیل گفتمان انتقادی که یک روش کیفی به شمار می رود، برای تحلیل داده ها استفاده شده است. تحلیل گفتمانی برنامه های توسعه کشور نشان می دهد که ساختارهای خاص و کلان اقتصادی، به ویژه استمرار کسری بودجه، افزایش تورم و افزایش مخارج عمومی به تدریج و در فاصله زمانی 1392-1368 باعث مفصل بندی، نهادینه سازی و عملیات سازی مولفه های گفتمان جهانی گرایی در برنامه های توسعه ملی شده است. دولت براساس این گفتمان به تدریج از تأمین برخی خدمات عمومی عقب نشینی و آنها را به شهرداری تهران واگذار کرد. انتقال مسئولیت های مالی و مدیریتی از دولت به شهرداری باعث شده است که شهرداری به دلیل محدودیت های مالی و فقدان سازماندهی تشکل های اجتماعی ضدرانت شهری به سوی الگوی مدیریت شهری رانتیر حرکت کند و به تبع آن، ویژگی قلمرومندی شهرداری تشدید و کارکرد فضا در نظام معادلات مالی آن برجسته شود. در این میان، کدگذاری و مونتاژ قلمروی از طریق برنامه های توسعه شهری ابزار اصلی شهرداری برای راهبرد قلمروسازی و پاسخ به ویژگی تشدیدشونده قلمرومندی است. شهرهای موجود در ناحیه کلانشهری تهران نیز برمبنای همین منطق گفتمانی برای تصرف فضا رقابت می کنند و این فرایند باعث می شود که دستیابی به الگوهای مشارکتی برای حل مسائل منطقه ای را دشوار می کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Explaining the consequences of Globalism discourse on the pattern of metropolises’ territorial governance (Case Study: Tehran Metropolis)

نویسنده [English]

  • hojatollah rahimi 2
چکیده [English]

Globalism discourse has been becoming a dominant discourse in many countries and has been influenced governance patterns in different spatial levels through state intermediation in recent years. According to this perspective, the primary aim of this article is to explain consequences of Globalism discourse on the pattern of territorial governance of Tehran metropolis. For the purpose of this article, Critical Discourse Analysis which is a qualitative method has been used for data analysis. Discourse analysis of national development plans shows that particular macro-economic structures and condition, especially decreasing economic growth coupled with increasing fiscal deficits, uprising inflation and expanding public expenditures has gradually forced State to shift form Developmental State discourse to Globalism State discourse through discursive articulation, discursive institutionalization and discursive operationalization processes during 1990-2014. According to Globalism discourse, State has gradually retreated from the provision of some public goods and transferred them to Tehran Municipality. Transfer of financial and administrative responsibilities from State to the Municipality has led it to rentier urban management model because of transferred financial constraints and lack of anti-rent urabn movements. Consequently, these processes intensify the Municipality’s territoriality and then, give emphasis to space and territory in the Municipality’s financial system. Territorial coding and territorial assemblage are two main instruments of the Municipality for territorialization strategies, for reaction to its increasing territoriality and for capturing more spatial territory. Existing cities in Tehran metropolitan area compete to capture more space in the same way, making it difficult to achieve a participatory management model of regional issues.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Globalism discourse
  • Territorial governance
  • Territoriality
  • State
  • Tehran Municipality

مراجع

  1. استانداری تهران. 1393. قابل­دسترس در
    www.ostan-th.ir، بازیابی­شده در تاریخ 01/03/1393.
  2. بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران. 1392. قابل‌دسترس در http://www.cbi.ir.، بازیابی­شده در تاریخ 11/11/1392.
  3. پالمر، فرانک. 1366. نگاهی تازه به معنی­شناسی. ترجمه کوروش صفوی، چاپ اول، تهران، انتشارات پنگوئن.
  4. پیتون، پال. 1387. دلوز و امر سیاسی. ترجمه محمود رافع، تهران، انتشارات گام نو.
  5. جانستون، رونالد جان. 1379. مسئله جا: تفحصی در جغرافیای انسانی. ترجمه جلال تبریزی، تهران، انتشارات وزارت امورخارجه.
  6. داداش­پور، هاشم. آرمان فتح­جلالی. 1392. تحلیلی بر الگوهای تخصصی­شدن منطقه­ای و تمرکز فضایی صنایع در ایران. فصلنامه برنامه­ریزی منطقه­ای، 3(11)، 1-18.
  7. سازمان خصوصی­سازی. 1393. قابل‌دسترس در www.ipo.ir، بازیابی­شده در تاریخ 01/03/1393.
  8. شهرداری تهران. 1385. طرح جامع تهران.
  9. شهرداری تهران. 1386. طرح ساختاری ساماندهی و توسعه فضاهای فرهنگی شهر تهران، تهران.
  10. شهرداری تهران. 1389. طرح تفصیلی یکپارچه شهر تهران، تهران.
  11. قالیباف، محمدباقر. 1393. قابل‌دسترس در http://www.ghalibaf.ir/FA/ViewText.aspx?id=1200، بازیابی­شده در تاریخ 21/06/1393.
  12. قانون شهرداری. 1393. قابل دسترس در www.imo.org.ir، بازیابی­شده در تاریخ 15/07/1393.
13. کاظمیان، غلامرضا. 1383. تبیین رابطه ساختار حاکمیت و قدرت شهری با سازمان­یابی فضا: تلاش برای طراحی مدل (نمونه منطقه کلان­شهری تهران). رساله دکتری جغرافیا و برنامه­ریزی شهری. استاد راهنما: دکتر اکبر پرهیزگار. دانشگاه تربیت­مدرس، دانشکده علوم انسانی، گروه جغرافیا، تهران.

  1. مجلس شورای اسلامی. 1370. قانون برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (1374-1370). تهران.
  2. مجلس شورای اسلامی. 1375. قانون برنامه دوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (1379-1375). تهران.
  3. مجلس شورای اسلامی. 1380. قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (1384-1380). تهران.
  4. مجلس شورای اسلامی. 1385. قانون‌ برنامه پنج ساله‌ چهارم‌ توسعه جمهوری ‎اسلامی‌ ایران (1389-1385). تهران.
  5. مجلس شورای اسلامی. 1390. قانون برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (1394-1390). تهران.
  6. مرکز آمار ایران. 1385. سرشماری عمومی نفوس و مسکن. تهران.
  7. مرکز آمار ایران. 1390. سرشماری عمومی نفوس و مسکن. تهران.
  8. مک­دانل، دایان. 1380. مقدمه­ای بر نظریه­های گفتمان. ترجمه حسین­علی نوذری، تهران، انتشارات فرهنگ گفتمان.
22. وان­دایک، تئون.ای. 1382. مطالعاتی در تحلیل گفتمان: از دستور متن تا گفتمان­کاوی انتقادی. گروه مترجمان، تهران، انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه.

  1. یزدانی، فردین. 1382. تولید رانت: گرانیگاه نظام درآمدی شهرداری­ها. فصلنامه مدیریت شهری، 13، 12-17، تهران.
24. Allmendinger, Ph., Haughton G. 2009. Soft spaces, fuzzy boundaries, and metagovernance: the new spatial planning in the Thames Gateway, Environment and Planning, 41, 617-633.

25. Begg, I. 2002. Investability: The Key to Competitive Regions and Cities? RegionalStudies, 36(2): 187-193.

26. Brenner, N. 2002. Decoding the Newest “Metropolitan Regionalism” in the USA: A Critical Overview. Cities, 19 (1): 3–21.

27. Brenner, N. 2004. New State Spaces: Urban Governance and the Rescaling of Statehood. Oxford University Press, Oxford.

28. Collin, J., Léveillée J., Poitras C. 2002. New Challenges and Old Solutions: Metropolitan Reorganization in Canadian and U.S. City–Regions, Journal of Urban Affairs, 24(3): 317–332.

29. David, H. 2005. A Brief History of Neoliberalism. Oxford university press, Oxford.

30. Fairclough, N. 1989. Language and Power. Longman Group Ltd., UK.

31. Heinelt, H., Kübler, D. 2005. Metropolitan governance: capacity, democracy and the dynamics of place. Routledge Ltd., Oxon.

32. Hulst, R., and Montfort, R. 2007. Inter-Municipal Cooperation in Europe. Springer Ltd, Netherlands.

33. Larner, W. 2003. Neoliberalism?. Environment and Planning D: Society and Space, 21, 509-512.

34. Leitner, H., Jamie P., and Sheppard E.S. 2007. Contesting Neo-liberalism: Urban Frontiers. The Guilford Press, New York.

35. Lidström, A. 2007. Territorial Governance in Transition. Regional & Federal Studies, 17 (4): 499-508.

36. Meshkini A., and Rahimi H. 2011. Changes in Population Settlement Pattern in Urban System of Tehran Province (1966 to 2006). Journal of Geography and Regional Planning, 4 (7): 371-382.

37. O’Riordan. T., and Church, C. 2001. Globalism, Localism and Identity. Earthscan Publications Ltd., UK.

38. Pacione, M. 2005. Urban geography. Routledge ltd., Oxon.

39. Paltridge, B. 2008. Discourse Analysis: An Introduction. Continuum Ltd., London.

40. Peck, J., and Tickell, A. 1994. Searching for a New Institutional Fix: the After-Fordist Crisis and the Global-Local Disorder. In Amin, A. Post- Fordism: A Reader, Blackwell Publishers Ltd, Oxford.

41. Peet, R., and Hartwick, E. 2009. Theories of Development: Contentions, Arguments, Alternatives. 2nd ed., the Guilford Press, New York.

42. Pierre, J. 1999. Models of Urban Governance: The Institutional Dimension of Urban Politics. Urban Affairs Review, 34(3): 372-396.

43. Pike, A., Rodriguez-Pose, A., and Tomaney J. 2007. What Kind of Local and Regional Development and for Whom? Regional Studies, 41, 1253–1269.

44. Stanford Encyclopedia of Philosophy. 2012. Gilles Deleuze. Accessible at: http://plato.stanford.edu/entries/deleuze/.

45. Stiglitz, J. 2003. Globalization and The Economic Role of The State in the New Millennium. Industrial and Corporate Change, 12 (1): 3-26.

46. Stone C.N. 1989. Regime Politics: Governing Atlanta, 1946-1988. University Press of Kansas, Lawrence.

47. Willis, K., Smith, A., and Stenning A. 2008. Social justice and neoliberalism. In Smith, A., Stenning, A., Willis, K. 2008. Social justice and neo-liberalism: Global perspectives. Zed books Ltd, London, pp.1-15.

48. Wise, J.M. 2005. Assemblage. In Charles, J.S. Gilles Deleuze: Key Concepts. Cromwell Press, Trowbridge.

49. Wodak, R. 2002. Aspects of Critical Discourse Analysis. Zeitschrift für Angewandte Linguistik, 36, 5-31.

 

.

مجله آمایش جغرافیایی فضا

دوره 5، شماره 18
زمستان 1394
صفحه 193-208

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار