تحلیلی بر وضعیت محلات شهر از منظر مؤلفه‌های تاب‌آوری شهری مطالعه موردی: محلات شهر تنکابن

نوع مقاله : مقاله مستخرج از رساله دکتری

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری شهرسازی،پردیس بین الملل، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی،تبریز، ایران

2 دانشیار دانشکده معماری و هنر، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز، تبریز،ایران.

3 استادیاردانشکده معماری و هنر، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز، تبریز،ایران.

10.30488/gps.2023.360912.3576

چکیده

شهر تنکابن به دلیل شرایط خاص طبیعی و جغرافیایی آن مستعد شوک‌های متعددی ازجمله زلزله، سیل، است. که ضرورت توجه به مفهوم تاب‌آوری شهری را می‌رساند. پژوهش حاضر باهدف تحلیل وضعیت محلات شهری از منظر مؤلفه‌های تاب‌آوری شهری انجام گرفت. این پژوهش ازنظر هدف کاربردی و از منظر روش توصیفی-تحلیلی است. جامعه آماری پژوهش را شهروندان ساکن شهر تنکابن تشکیل می‌دادند. حجم نمونه آماری با استفاده از فرمول کوکران 384 نفر برآورد گردید ابزار گرداوری داده‌ها پرسشنامه بود که روایی آن به‌صورت روایی صوری و ظاهری و همچنین روایی واگرا و پایایی پرسشنامه با استفاده از آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی بررسی و تائید شد. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها و اطلاعات با استفاده نرم‌افزارهای spss و pls انجام پذیرفت. یافته‌های حاصل از این پژوهش گویای آن بود که وضعیت کلی تاب‌آوری شهر تنکابن در وضعیت نامطلوبی قرار دارد. به‌گونه‌ای که مقدار میانگین تجربی به‌دست‌آمده برای تاب‌آوری کلی شهر و ابعاد آن کمتر از میانگین حد متوسط عدد 3 بود. از بین محلات محدوده موردمطالعه محله کریم‌آباد که میزان میانگین کلی به‌دست‌آمده برابر با 78/2 بود در وضعیت بهتری نسبت به محلات دیگر قرار داشت و محله تنکابن با توجه به میانگین به‌دست‌آمده که برابر با 39/2 از بین محلات موردمطالعه در وضعیت نامطلوبی قرار داشت. از دیگر یافته‌های پژوهش از بین مؤلفه‌های تاب‌آوری شهری عامل کالبدی با ضریب مسیر 490/0 دارای بیشترین تأثیر و در رتبه اول قرار گرفت در رتبه بعدی عامل اقتصادی با ضریب مسیر 348/0 قرار دارد. در رتبه سوم هم عامل نهادی مدیریتی با ضریب مسیر 327/0 و در رتبه چهارم بعد اجتماعی با ضریب مسیر 264/0 قرارگرفته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Analysis of the State of City Neighborhoods from the Perspective of Urban Resilience Components the Case Study of Tonekabon Neighborhoods

نویسندگان [English]

  • Hossein Mobarra 1
  • Dariush Sattarzadeh 2
  • Arash saghafi asl 3
  • Masoud haghlesan 3
1 PhD student of urban planning, international campus, Tabriz branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran
2 Associate Professor, Faculty of Architecture and Art, Islamic Azad University, Tabriz Branch, Tabriz, Iran.
3 Assistant Professor, School of Architecture and Art, Islamic Azad University, Tabriz Branch, Tabriz, Iran.
چکیده [English]

Due to its special natural and geographical conditions, the city of Tonekabon is susceptible to many shocks, including earthquakes and floods, which brings the need to pay attention to urban resilience. The present study was conducted to analyze the state of urban neighborhoods from the perspective of urban resilience components. This research is applied in terms of purpose and descriptive-analytical method. The research's statistical population was comprised of citizens living in Tonekabon city. Using Cochran's formula, the statistical sample size was estimated to be 384 people. The data collection tool was a questionnaire, the validity of which was verified in the form of face and face validity, as well as divergent validity and reliability of the questionnaire using Cronbach's alpha and composite reliability. Analysis of data and information was done using SPSS and PLS software programs. The findings of this research showed that the overall resilience of Tonekabon city is in an unfavorable situation. In such a way, the average experimental value obtained for the overall resilience of the city and its dimensions was lower than the average value of 3. Among the localities of the studied area, Karim Abad neighborhood, in which the overall average obtained was equal to 2.78, was in a better condition than other localities, and Tonekabon neighborhood, according to the average (2.39), was in an unfavorable condition among the studied localities. Among the other research findings, among the components of urban resilience, the physical factor with a path coefficient of 0.490 has the most significant impact and was ranked first, followed by the economic factor with a path coefficient of 0.348. In third place is the administrative, institutional factor with a path coefficient of 0.327 and in fourth place is the social dimension with a path coefficient of 0.264.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Urban Resilience
  • Physical Component
  • Natural Hazards
  • Tonekabon City

مراجع

اسدی، مهسا؛ زیاری، کرامت اله و وطن‌خواهی، محسن. (1398). تبیین راهبردهای تاب‌آوری در بافت‌های فرسوده شهری (نمونه موردی: بافت فرسوده شهر کرج). فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 10(39)، 46-33.
https://dorl.net/dor/20.1001.1.22285229.1398.10.39.3.1
امانی، حمیدرضا؛ عزت پناه، بختیار و شمس، مجید. (1401). واکاوی نواحی شهری از منظر مؤلفه‌های تاب‌آوری مطالعه موردی: نواحی منطقه 11 کلان‌شهر تهران. مجله آمایش جغرافیایی فضا،12(1)، 81-67.
https://doi.org/10.30488/gps.2022.337408.3522
بذرافشان، جواد؛ طولابی نژاد، مهرشاد و طولابی نژاد، میثم. (1397). تحلیل فضایی تفاوت‌های تاب‌آوری در نواحی شهری و روستایی در برابر مخاطرات طبیعی (موردمطالعه: شهرستان پل‌دختر). پژوهش‌های روستایی، 9(1)، 135-116.
https://doi.org/10.22059/jrur.2018.229325.1080
تقوی زواره، محمد؛ صارمی، حمیدرضا و رفیعیان، مجتبی. (1399). سنجش آسیب‌پذیری فضاهای شهری در برابر مخاطرات طبیعی با رویکرد تاب‌آوری کالبدی مطالعه موردی: محله زرگنده تهران. مدیریت بحران، 9 (18)، 137-127.
https://dorl.net/dor/20.1001.1.23453915.1399.9.2.10.5
حنفی، علی؛ بارانی پسیان، وحید و عبادی نژاد، سید علی. (1400). ارزیابی و پهنه‌بندی خطر سیلاب در سکونتگاه‌های شهری استان مرزی خوزستان با استفاده از روش Fuzzy- AHP. فصلنامه علوم و فنون مرزی، 10(2)، 35-1.
https://doi.org/10.22067/geo.v9i2.86110
خوش‌فر، غلامرضا. (1395). اعتماد نهادی و سرمایه‌گذاری در واحدهای گردشگری (مطالعه موردی: استان گلستان). برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، 5 (16)، 70-47.
روستا، مجتبی؛ ابراهیم‌زاده، عیسی و ایستگلدی، مصطفی. (1397). ارزیابی میزان تاب‌آوری اجتماعی شهری موردشناسی؛ شهر زاهدان. پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 9 (32)، 14-1. https://dorl.net/dor/20.1001.1.22285229.1397.9.32.1.8
رئیسان، میثم؛ ایلانلو، مریم؛ ابراهیمی و بزرگمهر کیا، لیلا. (1400). بررسی میزان تاب‌آوری شهری با استفاده مدل Waspas و WP نمونه موردی: شهر ساری. جغرافیا و مخاطرات محیطی، 10(37)، 241-225. doi:10.22067/geoeh.2021.69038.1023
محمودزاده، حسن؛ نظری، معصومه و هریسچیان، مهدی. (1400). سنجش و ارزیابی میزان تاب‌آوری بافت فرسوده شهری در برابر زلزله، نمونه موردمطالعه: شهرکرد. مجله آمایش جغرافیایی فضا، 11(41)، 182-163.
https://doi.org/10.30488/gps.2021.245297.3294
معتمدی، محمد و یاپنگ غراوی، محمد. (1399). ارزیابی الگوی علی تاب‌آوری شهرها با رویکرد دیمتل فازی، موردمطالعه: شهرهای گرگان و شیروان. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، ۲۰ (۵۶)، 348-329.
معرب، یاسر و امیری، محمدجواد. (1397). بررسی ارزیابی و تدوین تاب‌آوری کاربری اراضی شهری بر پایه رویکرد توسعه پایدار (نمونه موردی: منطقه 1 تهران). محیط‌شناسی، 44(1)، 169-149.  dor/20.1001.1.10258620.1397.44.1.10.5
نقدی، آمنه؛ مافی، عزت اله و وطن‌پرست، مهدی. (1400). تحلیلی بر وضعیت شاخص‌های تاب‌آوری در بافت‌های فرسوده شهری (مطالعه موردی: بافت فرسوده شهر فاروج). تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی (علوم جغرافیایی)، 21(60)، 238-219.
 
References
Adrot, A., Fiedrich, F., Lotter, A., Münzberg, T., Rigaud, E., Wiens, M., & Schultmann, F. (2018). Challenges in establishing cross-border resilience. In Urban Disaster. Resilience and Security, 1(4), 429-457. https://doi.org/10.1007/978-3-319-68606-6_25
Agudelo, V., & Claudia, M. (2012). Harvesting urban resources towards more resilient cities. In: Resources. Conservation and Recycling, 64(5), 3-12. https://doi.org/10.1016/j.resconrec.2012.01.014
Amani, H., ezatpanah, B., & Shams, M. (2022). Analysis of Urban Areas from the perspective of Resilience Components Case Study: Areas of District 11 of Tehran Metropolitan. Geographical Planning of Space, 12(1), 67-81. [In Persian].
Arefi, M. (2011). Design for resilient cities: Reflections from a studio. In Companion to urban design, 12(3), 685-674. https://www.taylorfrancis.com/chapters/edit/10.4324/9780203844434-62/design-resilient-cities-mahyar-arefi
Asadi azizabadi, M., Ziari, K., & Vatankhahi, M. (2020). Explaining resilience Strategies for urban worn out texture (Case Study: urban worn out texture of Karaj). Research and urban planning, 10(39), 33-50. [In Persian].
Bazrafshan, J., Toulabi nejad, M., & Toulabi Nejad, M. (2018). Spatial analysis of differences in urban and rural areas in terms resilience against spontaneous phenomena (Case study: city Poldokhtar). Journal of Rural Research, 9(1), 116-135. [In Persian].
Bozza. A, (2015). Developing an integrated framework to quantify resilience of urban systems against disasters. Natural Hazards, 78(3), 1729-1748.https://doi.org/10.1007/s11069-015-1798-3
Coaffee, J., Therrien, M. C., Chelleri, L., Henstra, D., Aldrich, D. P., Mitchell, C. L., & participants. (2018). urban resilience implementation: A policy challenge and research agenda for the 21st century. Journal of Contingencies and Crisis Management, 26(3), 403-410. https://doi.org/10.1111/1468-5973.12233
Cote, M., & Nightingale, A. J. (2012). Resilience thinking meets social theory: situating social change in socio-ecological systems (SES) research. Progress in human geography, 36(4), 475-489. https://doi.org/10.1177/0309132511425708
Cutter, S., Christopher, G., & Emrich, T. (2010). Disaster resilience indicators for benchmarking baseline conditions. Journal of Homeland Security and Emergency Management, 7(1), 235-239. https://doi.org/10.2202/1547-7355.1732
Folke, C. (2010). Resilience: The emergence of a perspective for social ecological systems analyses, Global Environmental Change. 3(16), 253-267. https://doi.org/10.1016/j.gloenvcha.2006.04.002
Fu, X., Hopton, M. E., & Wang, X. (2021). Assessment of green infrastructure performance through an urban resilience lens. Journal of cleaner production, 18(9), 30-45. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2020.125146
Gaillard, J. C. (2007). Resilience of traditional societies in facing natural hazards. Disaster Prevention and Management. An International Journal. 4(5), 56-70. https://doi.org/10.1108/09653560710817011
Gregory, K.J., Benito, G., & Downs, P.W. (2007). Applying fluvialgeomorphology to river channel management: Background for progresstowards a palaeo-hydrology protocol,  Journal of Geomorphology xx. 3(4), 45-78. https://doi.org/10.1016/j.geomorph.2007.02.031
Hanafi, A., Barani Pasian, V., & Ebadinejad, Seyyed A. (2022). Flood risk assessment and zoning in urban settlements of Khuzestan border province using Fuzzy-AHP method. Frontier Science and Technology, 10(2), 1-35. [In Persian].
Khoshfar, G. (2016). Institutional Trust and Investment in Tourist Units (Case Study: Golestan Province). Journal of Tourism Planning and Development, 5(16), 47-70. [In Persian].
Korkmaz, C., & Balaban, O. (2020). Sustainability of Urban Regeneration in Turkey: Assessing the Performance of the North Ankara Urban Regeneration Project. Habitat International. 23(96), 90-123. https://doi.org/10.1016/j.habitatint.2019.102081
Leitner, H., Sheppard, E., Webber, S., & Colven, E. (2018). Globalizing urban resilience. Urban Geography, 39(8), 1276-1284. https://doi.org/10.1080/02723638.2018.1446870
Li, Y. & Li, Y. & Kappas, M., & Pavao-Zuckerman, M. (2018). Identifying the key catastrophic variables of urban social-environmental resilience and early warning signal. Environment International, 5(13), 184-190. https://doi.org/10.1016/j.envint.2018.02.006
Mahmoudzadeh, H., Nazari, M., & Herischiyan, M. (2021). Assessing and evaluating the resilience of worn-out urban fabric against earthquakes (Case Study: Shahrekord). Geographical Planning of Space, 11(41), 163-182. [In Persian].
Matyas, D., & Pelling, M. (2015). Positioning resilience for 2015: the role of resistance, incremental adjustment and transformation in disaster risk management. Policy. Disasters. 39(1), 1-18. https://doi.org/10.1111/disa.12107
Mayunga J. S. (2007). Understanding and Applying the Concept of Community Disaster Resilience: A Capital-based Approach: A draft Working Paper Prepared for the summer. Academy for Social Vulnerability and Resilience Building, 4(1), 22-28.
Meerow, S., & Newell, J. P. (2015). Resilience and complexity: A bibliometric review and prospects for industrial ecology. Journal of Industrial Ecology, 19(2), 236-251. https://doi.org/10.1111/jiec.12252
Moarrab, Y., & amiri, M. (2018). Evaluation and Determination of Urban Land use Resilience based on Sustainable Development Approach (Case Study: District One of Tehran Municipality). Journal of Environmental Studies, 44(1), 149-169. [In Persian].
Mojtahedi, M., Newton, S., & Von Meding, J. (2017). Predicting the resilience of transport infrastructure to a natural disaster using Cox’s proportional hazards regression model. Natural Hazards, 85(2), 1119-1133. https://doi.org/10.1007/s11069-016-2624-2
Motamedi M, gharavi M. (2020). Assessing the Model of Resilience of Cities with Fuzzy Dematel Approach, Case study: Gorgan and Shirvan cities. Jgs, 20 (56), 329-348. [In Persian].
Naghdi A, Mafia E, vatanparast M. (2021). Analysis of status of resilience indices in urban fabric (Case study: Faruj worn out fabric). Jgs, 21 (60), 219-238. [In Persian].
Prokkola, E. K. (2019). Border-regional resilience in EU internal and external border areas in Finland. European Planning Studies, 3(4), 1-20. https://doi.org/10.1080/09654313.2019.1595531
Raeisian, M., Ilanloo, M., Ebrahimi, L., & Bozorgmehr, K. (2021). Evaluation of urban resilience using Waspas and WP models (Case study: Sari city). Journal of Geography and Environmental Hazards, 10(1), 225-241. [In Persian].
Ribeiro, P. J. G., & Gonçalves, L. A. P. J. (2019). Urban resilience: A conceptual framework. Sustainable Cities and Society, 12(3), 100-113. https://doi.org/10.1016/j.scs.2019.101625
Ribeiro, P. J. G., & Gonçalves, L. A. P. J. (2019). Urban resilience: A conceptual framework. Sustainable Cities and Society, 50(3), 20-24. https://doi.org/10.1016/j.scs.2019.101625
Rousta, M., Ebrahimazadeh, I., & Istgaldi, M. (2018). Assessment of urban social resilience (Case study: city of Zahedan). Research and urban planning, 9(32), 1-14. [In Persian].
Satterthwaite, D. (2013). The political underpinnings of cities’ accumulated resilience to climate change. Environment and Urbanization, 25(2), 381-391. https://doi.org/10.1177/0956247813500902
Sofield, T. H. B. (2006). Border Tourism and Border Communities: An Overview, Tourism Geographies. 8(2), 102-121. https://doi.org/10.1080/14616680600585489
Suárez, M., Gómez Baggethun, M., Benayas, J., & Tilbury, D. (2016). Towards an Urban Resilience Index: A Case Study in 50 Spanish Cities. Sustainability, 8(9), 1-19. https://doi.org/10.3390/su8080774
Szewrański, S., Świąder, M., Kazak, J. K., Tokarczyk‐Dorociak, K., & Van Hoof, J. (2018) Socio‐environmental vulnerability mapping for environmental and flood resilience assessment: the case of ageing and poverty in the City of Wrocław, Poland. Integrated environmental assessment and management, 14(5), 592-597. https://doi.org/10.1002/ieam.4077
Taghavi zavareh, M., Saremi, H., & Rafieian, M. (2020). Assessing the vulnerability of urban spaces to natural hazards with physical resilience approach Case study: Zargandeh neighborhood of Tehran. Emergency Management, 9(2), 127-137. [In Persian].
Wang, B., Han, S., Ao, Y., & Liao, F. (2022). Evaluation and Factor Analysis for Urban Resilience: A Case Study of Chengdu–Chongqing Urban Agglomeration. Buildings, 12(7), 12-23. https://doi.org/10.3390/buildings12070962
Wardekker, A., Wilk, B., Brown, V., Uittenbroek, C., Mees, H., Driessen, P., & Runhaar, H. (2020). A diagnostic tool for supporting policymaking on urban resilience. Cities, 11(5), 1-12. https://doi.org/10.1016/j.cities.2020.102691
Xu, H. X., Huanga, X., & Zhangb, Q. (2018). Tourism development and local borders in ancient villages in China. Journal of Destination Marketing & Management, 5(3), 45-76. https://doi.org/10.1016/j.jdmm.2018.03.007
Zhang, X., & Li, H. (2018). Urban resilience and urban sustainability: What we know and what do not know?. Cities, 12(3), 141-148. https://doi.org/10.3390/su14052481
Zhang, X., & Li, H. (2018). Urban resilience and urban sustainability: What we know and what do not know?. Cities, 72, 141-148. https://doi.org/10.1016/j.cities.2017.08.009
Zhonghua, L., & Xiaoling, Zh. (2021). Framing social sustainability and justice claims in urban regeneration: A comparative analysis of two cases in Guangzhou. Land Use Policy, 12(4), 109-123. https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2020.105224
Zollie, A., & Healy, A. (2012). Resilience why things bounce back. Cities, 10(1), 12-22. https://doi.org/10.1177/0261018312439365
مجله آمایش جغرافیایی فضا
دوره 13، شماره 4
بهمن 1402
صفحه 21-39

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار