تحلیل عوامل کلیدی مؤثر بر سیستم تولید - بازتولید بافت‌های فرسوده شهری با بهره‌گیری از تفکر سیستمی مطالعه موردی شهر سمنان

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 گروه جغرافیا، دانشکده علوم زمین، دانشگاه دامغان، دامغان، ایران

2 گروه برنامه‌ریزی و طراحی شهری و منطقه‌ای، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

3 گروه شهرسازی، دانشکده هنر، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران.

4 گروه جغرافیا انسانی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

10.30488/gps.2023.367558.3595

چکیده

زآفرینی شهری از جمله راهبردهایی است که می‌تواند بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری را به‌سوی حیات مجدد هدایت کند. بهره‌گیری از تفکر سیستمی در موضوع بازآفرینی می‌تواند منجر به شناسایی سیستم پیچیده و درهم‌تنیده‌ای شود که در تولید و بازتولید بافت‌های فرسوده، مؤثر قلمداد می‌شوند. در این راستا، هدف مطالعه حاضر، بهره‌مندی از نگرش سیستمی در ریشه‌های تولید و بازتولید بافت‌های تاریخی/فرسوده در شهر سمنان است. پژوهش پیش‌رو در زمره پژوهش‌های کاربردی قرار داشته و از نظر روش تحلیل اطلاعات و داده‌ها از روش توصیفی – تحلیلی بهره می‌جوید؛ ابزار گردآوری اطلاعات نیز به‌صورت اسنادی - پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش، 18 نفر از اساتید دانشگاه، کارشناسان و مسئولان آشنا به بافت شهری سمنان بودند که به روش گلوله برفی انتخاب شدند. در انتها، با استفاده از نظرات کارشناسان، 24 متغیر به‌عنوان پیشران‌های مؤثر بر سیستم تولید – بازتولید بافت فرسوده در شهر سمنان انتخاب شد. جهت تجزیه‌وتحلیل ساختاری – تفسیری متغیرها از نرم‌افزار MicMac استفاده شد. نتایج نشان می‌دهد که قوانین و ضوابط حاکم بر بازآفرینی منطقه موردمطالعه، مهم‌ترین و مؤثرترین عامل است؛ همچنین شرایط مالکیتی خاص حاکم بر زمین‌های بایر، خرابه و مخروبه باعث شده تا بخش خصوصی انگیزه‌ای برای سرمایه‌گذاری در این محدوده نداشته و بازتولید شرایط موجود را رقم بزند. با تداوم روند کنونی، وضعیت موجود بازتولید می‌شود؛ درهم شکستن این دور فرایند بازتولید نیازمند وجود نگاهی سازنده به محلات هدف از جانب مدیریت شهری و ارگان‌های دولتی است که این نگاه سازنده می‌تواند زمینه را برای حضور سرمایه‌گذاران بخش خصوصی در این محله‌ها فراهم کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of key factors affecting the production-reproduction system of urban worn-out textures using systems thinking the case study of semnan city

نویسندگان [English]

  • Ali Akbar Taghipour 1
  • Eisa Dadrasy Sisi 2
  • Ali Arab Esmail 3
  • Parsa Ahmadi Dehrashid 4
1 Department of Geography, Faculty School of Earth Science, Damghan University, Damghan, Iran
2 Department of Urban and Regional Design and Planning, Faculty of Architecture and Urban Planning, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
3 Department of Urban Planning, Faculty of Arts, Semnan University, Semnan, Iran
4 Department of Human Geography, Faculty of Geography, Tehran University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The city's regeneration is one of the strategies that lead to urban deterioration and inefficient textures towards revitalization. Using systems thinking on the subject of reinvention can lead to the identification of complex systems that are considered effective in producing and reproducing worn-out textures. In this regard, this study was to benefit from a systemic approach in identifying the the roots of the production and reproduction of historical/worn-out textures in Semnan city. The leading research is among the applied research, and in terms of information and data analysis, it uses the descriptive-analytical method. The tool for collecting information is also in documents and surveys. The statistical population of the research was 18 university professors, experts, and officials familiar with the urban fabric of Semnan, who were selected by the snowball method. In the end, using experts' opinions, 24 variables were selected as effective drivers of Semnan's production-reproduction system of worn tissue. MicMac software was used for structural-interpretive analysis of variables. The results show that the rules and regulations governing the regeneration of the studied area are the most important and effective factors. Also, the special ownership conditions governing barren, ruined, and ruined lands have caused the private sector to have no incentive to invest in this area and reproduce the existing conditions. With the continuation of the current process, the existing situation is reproduced. Breaking this round of the reproduction process requires a constructive look at the target neighborhoods from the city administration and government agencies, which can provide the basis for the presence of private sector investors in these neighborhoods

کلیدواژه‌ها [English]

  • Semnan City
  • Structural-Interpretive Analysis
  • Urban Exhaustive Texture
  • Systems Thinking
  • Urban Regeneration

مراجع

اداره کل مسکن و شهرسازی استان سمنان. (1394). طرح جامع شهر سمنان.
امان زادگان، الهام؛ طبیبیان، منوچهر؛ امان زادگان، محمد؛ امان زادگان، حسین و امان زادگان، مریم. (1400). اولویت‌بندی سیاست‌های بازآفرینی شهری پایدار در بافت کهن شهر شیراز با لزوم توجه به مناسباتِ نهادی. برنامه‌ریزی و توسعه محیط شهری، 1(2)، 1-20. https://dorl.net/dor/20.1001.1.27833496.1400.1.2.1.1
امان‌زادگان، الهام و طبیبیان، منوچهر. (1400 - A). قرائتی بر بازآفرینی شهری پایدار در بافت‌های تاریخی با تحلیل و ارزیابی تحقق‌پذیری معیارهای آن در محله‌ها بافت تاریخی شیراز. برنامه‌ریزی توسعه کالبدی، 8(2)، 11-28. https://doi.org/10.30473/psp.2021.51409.2258
امان‌زادگان، الهام و طبیبیان، منوچهر. (1400 - B). کاربرد تکنیک FMEA و تاپسیس فازی در رتبه‌بندی محله‌ها بافت تاریخی شیراز باهدف سنجش تحقق‌پذیری سیاست‌های بازآفرینی پایدار شهری. دانش شهرسازی، 5(1)، 149-169. https://doi.org/10.22124/upk.2020.15612.1392
پوراحمد، احمد؛ فرهودی، رحمت اله؛ زنگنه شهرکی، سعید و شفاعت قراملکی، طهورا. (1399). تبیین الگوی بازآفرینی بافت تاریخی با رویکرد توسعه گردشگری (مطالعة موردی: شهر تبریز). نشریه جغرافیا و برنامه‌ریزی، 24(74)، 43-60.
جوادیان، رحیمه؛ کرکه آبادی، زینب و زند مقدم، محمدرضا. (1399). ارزیابی قابلیت‌های بازآفرینی پیاده راه‌های شهری از منظر توسعه پایدار در برنامه‌ریزی شهری مطالعه موردی: بافت تاریخی شهر سمنان. فصلنامه برنامه‌ریزی توسعه شهری و منطقه‌ای، 5(15)، 139-166. https://doi.org/10.22054/urdp.2021.57372.1271
حاجی‌پور، خلیل. (1386). مقدمه‌ای بر سیر تحول و تکوین رویکردهای مرمت شهری (دوره زمانی بعد از جنگ جهانی اول تا آغاز هزارة سوم)، نشریه اندیشة ایرانشهر، 2(9 و 10).
حبیبی میترا و قانع مهسا. (1399). امکان‌سنجی قابلیت‌های هنر عمومی به‌عنوان محرک توسعه در بازآفرینی بافت فرسوده (نمونه موردی: محله چهارراه مازندران سمنان). مسکن و محیط روستا. ۳۹ (۱۷۰)، ۸۳-۹۸.
رجبی اسماعیل؛ حسین­زاده دلیر، کریم و عزت پناه، بختیار. (1400). شناسایی پیشران‌های کلیدی مؤثر بر بازآفرینی بافت تاریخی شهر تبریز با رویکرد آینده‌پژوهی. فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی. ۶ (۲)، ۲۱۱-۲۳۷. http:// doi.org/10.52547/ciauj.6.2.211
رسولی، محمد؛ احدنژاد روشتی، محسن؛ مشکینی، ابوالفضل و حیدری، تقی. (1401). تحلیل بازآفرینی بافت‌های فرسوده شهری با تأکید بر نقش و عملکرد ذی‌نفعان محلی با رویکرد آینده‌نگاری (مطالعه موردی: شهر زنجان). فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 13(48)، 51-68. https://doi.org/10.30495/jupm.2022.4209
رضازاده، راضیه و عباس زادگان، مصطفی. (1380). نگاهی به طرح حفظ، احیاء و بازسازی بافت تاریخی سمنان. هفت شهر، (4)، 47-59.
رهنما، محمدرحیم. (1387). اثرات اجرای طرح‌های بهسازی و نوسازی مرکز شهر مشهد بر محلة پایین خیابان. نشریه جغرافیا و توسعه، 6(11)، 157-180. https://doi.org/10.22111/gdij.2008.3652
زیاری، کرامت اله؛ احسانی فرد، علی‌اصغر. (1400). بازآفرینی هدف‌دار با رویکرد پروژه‌های محرّک توسعه با تلفیق الگوریتم COPRAS و CCDS مورد پژوهی: خیابان امام (ره) و محلة کهنه دژ دارالمرحمه (سمنان). مجله آمایش سرزمین، 13(2)، 421-460. https://doi.org/10.22059/jtcp.2021.325997.670234
شرکت بازآفرینی شهری ایران. (1399). نقشه GIS محدوده‌های هدف بازآفرینی. دریافت شده از: (http://geobi.udrc.ir/views/gis/-1399?:showAppBanner=false&:origin=viz_share_link&:display_count=n&:showVizHome=n)
عزیزی، محمدمهدی و بهرا، بهاره. (1396). نقش پروژه‌های محرک توسعه در بازآفرینی بافت مرکزی شهرها: نمونه مطالعاتی، بافت تاریخی شهر یزد. نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، 22(4)، 5-16. https://doi.org/10.22059/jfaup.2018.227156.671653
علیمردانی، مسعود و خباز، فرانک. (1398). تدوین الگوی بازآفرینی فرهنگ مبنا مبتنی بر رویداد مداری (نمونه موردی: بافت قدیم شهر سمنان، محله اسفنجان). معماری شناسی، 2(13)، 1-9.
فرخ زنوزی، عباس. (1386). ضرورت نوزایی شهری. نشریه شهرسازی و معماری هفت شهر، 1(4)، 6-15.
فکوهی، ناصر. (1388). انسان‌شناسی شهری. تهران: نشر نی.
قانع، مهسا. (1396). امکان‌سنجی استفاده از قابلیت‌ها و توانایی‌های هنر عمومی به‌عنوان محرک توسعه در بازآفرینی بافت فرسوده (نمونه موردی، محله چهارراه مازندران سمنان). پایان‌نامه کارشناسی ارشد طراحی شهری، به راهنمایی میترا حبیبی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر، تهران، ایران.
قانع، مهسا؛ آروین، محمود و ملکی، سعید. (1399). سنجش قابلیت بهره‌گیری از محرک‌های توسعه شهری در بازآفرینی بافت فرسوده (مورد شناسی: محله شاهجوق سمنان). جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای، 10(34)، 1-22. https://doi.org/10.22111/gaij.2020.5273
محمدی، جمال؛ شفقی، سیروس و نوری، محمد. (1393). تحلیل ساختار فضایی - کالبدی بافت فرسوده شهری با رویکرد نوسازی و بهسازی (مطالعه موردی: بافت فرسوده شهر دوگنبدان). برنامه‌ریزی فضایی، 4(2)، 105-128. https://dorl.net/dor/20.1001.1.22287485.1393.4.2.6.2
نصر، طاهره. (1396). جُستاری در ارزیابی اقدامات نوسازی بافت‌های فرسوده شهری ایران (در قیاس با تجارب نوسازی جهانی) در راستای توجه به اهداف توسعه پایدار. فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 7(27)، 181-198. https://dorl.net /20.1001.1.22516735.1396.7.27.14.1
نعیمی، کیومرث و پورمحمدی، محمدرضا. (1395). شناسایی عوامل کلیدی مؤثر بر وضعیت آینده سکونتگاه‌های فرودست شهری سنندج با تأکید بر کاربرد آینده‌پژوهی. فصلنامه مطالعات شهری، 5(20)، 53-64.
واحدی یگانه، فرید؛ مشکینی، ابوالفضل و محمدی، اکبر. (1401). واکاوی نقش پروژه‌های محرک توسعه در تحقق سیاست‌های بازآفرینی (موردمطالعه: محدودة مرکزی شهر سنندج). اقتصاد و برنامه‌ریزی شهری، 3(3)، 196-211. https://doi.org/10.22034/uep.2022.356966.1273
والا، امیر بهنام؛ ارغان، عباس و کرکه آبادی، زینب. (1401). تحلیل تجدید حیات شهری در بافت‌های تاریخی با تأکید بر ابعاد نابرابری‌های اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و زیست‌محیطی (موردمطالعه: شهر سمنان). فصلنامه اقتصاد و مدیریت شهری، ۱۰ (۳۸)، ۷۰-۵۳.
شاهیوندی، احمد؛ قاسمی، مسعود و راست‌قلم، نیلوفر. (1399). آینده‌نگاری تاب‌آوری مسکن در منطقه 8 اصفهان با استفاده از روش تلفیقی سناریو پردازی و تحلیل اثرات متقاطع. مطالعات ساختار و کارکرد شهری، 7(22)، 131-153. https://doi.org/10.22080/usfs.2019.16244.1773
یزدانی، سعید؛ فتاحی زاده، فهیمه؛ شیخ‌الاسلامی، علیرضا و اعتماد، گیتی. (1400). بازآفرینی شهری پایدار در بافت‌های تاریخی با رویکرد یکپارچه (مطالعه موردی: محله دروازه ری و محدوده بازار قم). فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، ۳۶ (۴)، ۴۴۶-۴۳۷.
 
References
Alimardani, M., & Khabaz, F. (2018). Development of a model for re-creating the base culture based on event-oriented (case example: the old context of Semnan city, Espusfan neighborhood). Architecture, 2(13), 1-9. [In Persian].
Amanzadegan, E., & Tabibian, M. (2021 - A). Reading sustainable urban regeneration in historical Districts by analyzing and evaluating the feasibility of its criteria in the historical District of Shiraz. Physical Social Planning, 8(2), 11-28. https://doi.org/10.30473/psp.2021.51409.2258 [In Persian].
Amanzadegan, E., & Tabibian, M. (2021 - B). Application of FMEA Technique and Fuzzy TOPSIS in Ranking the Historical Contexts of Shiraz with the Aim of Measuring the Feasibility of Sustainable Urban. Urban Planning Knowledge, 5(1), 149-169. [In Persian]. Amanzadegan, E., Tabibian, M., Amanzadegan, M., Amanzadegan, H., & Amanzadegan, M. (2021). Prioritizing sustainable urban regeneration policies in the Historical area of Shiraz with attention to authority relations. Urban Environmental Planning and Development, 1(2), 1-20. https://dorl.net/dor/20.1001.1.27833496.1400.1.2.1.1 [In Persian].
Azizi, M. M., & Bahra, B. (2018). The Role of Flagship Developments in the Regeneration of Inner City Textures: The Case Study of Yazd City, Iran. Journal of Fine Arts: Architecture & Urban Planning, 22(4), 5-16. https://doi.org/10.22059/jfaup.2018.227156.671653 [In Persian].
Shahivandi, A., Ghasemi, M., & Rastghalam, N. (2020). Future Studies of Housing Resilience in 8th Zone of Isfahan Using a Combination of Scenario Analysis and cross-effects analysis. Urban Structure and Function Studies, 7(22), 131-153. https://doi.org/10.22080/usfs.2019.16244.1773
Chu, X., Shi, Z., Yang, L., & Guo, S. (2020). Evolutionary game analysis on improving collaboration in sustainable urban regeneration: A multiple-stakeholder perspective. Journal of Urban Planning and Development, 146(4), 04020046.‌ https://doi.org/10.1061/(ASCE)UP.1943-5444.0000630
Farokh Zanozi, A. (2001). The Necessity for an Urban Renaissance. Haftshahr, 1(4), 6-15. [In Persian].
Fokohi, N. (2010). Urban anthropology. Ney Publisher: Tehran. [In Persian].
Foster, S., Knuiman, M., Villanueva, K., Wood, L., Christian, H., & Giles-Corti, B. (2014). Does walkable neighbourhood design influence the association between objective crime and walking?. International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity, 11(1), 1-9.‌
Ghane, M. (2018). Feasibility study about public art as development stimulus in Regeneration of Neighborhood districts (Case Study: neighborhood of Mazandaran crossroad in Semnan). Master's thesis in urban design, under the guidance of Mitra Habibi, Faculty of Architecture and Urban Planning, University of Arts, Tehran, Iran. [In Persian].
Ghane, M., Arvin, M., & Maleki, S. (2020). Measuring the Capacity to Utilize Urban Development Stimulants in Regeneration of distressed urban fabric (Case study: Shahjogh neighborhood of Semnan). Geography and Territorial Spatial Arrangement, 10(34), 1-22. https://doi.org/10.22111/gaij.2020.5273
Godet, M. (2006). Creating Futures: Scenario Planning as a strategic management tool (pp. 280). Washington, DC: Economica. Economica Brookings diffusion.‌
Habibi, M., & Ghane, M. (2020). Feasibility study about public art potentials as development stimulus in Renewal of worn-out Textures (Case Study: neighborhood of Mazandaran Crossroad in Semnan province). Jhre, 39(170), 83-98. [In Persian].
Hajipour, Kh. (2008). An introduction to the evolution and development of urban restoration approaches. Andisheh Iranshahr Journal, 2(9 – 10). [In Persian].
Hussein, M. M. F. (2015). Urban regeneration and the transformation of the urban waterfront: a case study of Liverpool waterfront regeneration (Doctoral dissertation, University of Nottingham).‌
Naeimi, K., & Pourmohammadi, M. R. (2016). Identifying the key factors influencing the future status of urban slums regarding future study approach: the case study of Sanandaj. Motaleate Shahri, 5(20), 53-64.
Jackson, M. C. (2016). Systems thinking: Creative holism for managers. John Wiley & Sons, Inc.‌
Javadian, R., karkehabadi, Z., & Zand Moghadam, M. (2021). Evaluation the Reconstruction Capabilities of Urban Sidewalk from the Perspective of Sustainable Development in Urban Planning (Case Study of Historical Context of Semnan). Journals of Urban and Regional Development Planning, 5(15), 139-166. https://doi.org/10.22054/urdp.2021.57372.1271
Mohammadi, J., shafaghi, S., & Nouri, M. (2014). Analysis of spatial – physical structure - old texture of urban space in order to improve and repair (Case study: Dogonbadan old texture city). Geographical planning of space quarterly journal, 4(2), 105-128. https://dorl.net/dor/20.1001.1.22287485.1393.4.2.6.2
Korkmaz, C., & Balaban, O. (2020). Sustainability of urban regeneration in Turkey: Assessing the performance of the North Ankara Urban Regeneration Project. Habitat International, 95, 102081.‌ https://doi.org/10.1016/j.habitatint.2019.102081
McDonald, S., Malys, N., & Maliene, V. (2009). Urban regeneration for sustainable communities: A case study. Technological and Economic Development of Economy, 15(1), 49-59.‌
Nasr, T. (2017). Evaluation of Renovation Measures for Urban Deteriorated Fabrics in Iran (in Comparison to Global Renovation Experiences) in Line with the Objectives of Sustainable Development. Regional Planning, 7(27), 181-198. [In Persian].
Penića, M., Svetlana, G., & Murgul, V. (2015). Revitalization of historic buildings as an approach to preserve cultural and historical heritage. Procedia engineering, 117, 883-890.‌
Pourahmad, A., Farhudi, R., Zangane Shahraki, S., & Shafaat Gharamaleki, T. (2021). Explaining the Pattern of Historical Texture Regeneration with Tourism Development Approach (Case Study: Tabriz City). Geography and Planning, 24(74), 43-60. [In Persian].
Rahnama, M. R. (2008). Effects of Carrying out Reconstruction and Renovation Mashhad City center Plan on Payeen Khiyaban Neighborhood Unite. Geography and Development, 6(11), 157-180. [In Persian]. https://doi.org/10.22111/gdij.2008.3652
Rajabi, E., Hosseinzadeh Dalir, K., & Ezzatpanah, B. (2021). Identifying the Regeneration Affecting Key Drivers of Tabriz City Historical Textures Using Future Studies Approach. CIAUJ, 6(2), 211-237. [In Persian]. http://dx.doi.org/10.52547/ciauj.6.2.211
Rasoli, M., Ahdnejad Rushti, M., Meshkini, A., & heydari, T. (2022). Regeneration Analysis of Urban Decay Textures with Emphasis on the Role and Function of Local Stakeholders with a Foresight Approach (Case Study: Zanjan City). Research and Urban Planning, 13(48), 51-68. [In Persian]. https://doi.org/10.30495/jupm.2022.4209
Rezazadeh, R., & Abbaszadegan, M. (2001). A Glance at Conservation, Restoration and Reconstruction of Historic Texture of Semnan. Haftshahr, 1(4), 47-59. [In Persian].
Semnan Ministry of Roads & Urban Development. (2014). Semnan city Master Plan. [In Persian].
Sharghi, A., Jahanzamin, Y., Ghanbaran, A., & Jahanzamin, S. (2018). A study on evolution and development of urban regeneration with emphasis on the cultural approach. Turk. Online J. Des. ART Commun, 271-284.‌
Sun, L. (2015). Public Participation in the Urban Regeneration Process-A comparative study between China and the UK. The University of Liverpool (United Kingdom).‌
Urban Regeneration Corporation of Iran. (2020). GIS map of the target areas of regeneration. [In Persian]. Received from: [http://geobi.udrc.ir/views/gis/-1399?:showAppBanner=false&:origin=viz_share_link&:display_count=n&:showVizHome=n].
Vahedi Yeganeh, F., Meshkini, A., & Mohammadi, A. (2022). Analyzing the Role of Development Stimulating Projects in the Realization of Regeneration Policies (Case Study: the Central Area of Sanandaj City). Urban Economics and Planning, 3(3), 196-211. [In Persian]. https://doi.org/10.22034/uep.2022.356966.1273
Vala A, Arghan A, Korke Abadi Z. (2022). Analysis of Urban Revitalization in Historical Contexts with Emphasis on the Dimensions of Social, Economic, Physical and Environmental Inequalities (Case Study: Historical Context of Semnan). IUESA, 10(38), 53-70. [In Persian]. http://iueam.ir/article-1-1853-fa.html
Wilczkiewicz, M., & Wilkosz-Mamcarczyk, M. (2015). Revitalization–definition, genesis, examples. Geomatics, Landmanagement and Landscape. http://dx.doi.org/10.15576/GLL/2015.2.71
Yazdani, S., & Fattahizadeh, F., & Sheikholeslami, A., & Etemad, G. (2021) Presenting a Model of Sustainable Urban Regeneration in Historical Contexts with an Integrated Approach (Case Study: Darvazeh Rey Neighborhood and Qom Bazaar Area. GeoRes, 36(4), 437-446. [In Persian]. http://georesearch.ir/article-1-1181-fa.html
Ziari, K., & Ehsanifard, A. (2021). Purposeful Regeneration Using Development-Inducing Projects Approach via the Integration of COPRAS Algorithms and CCDS: The Case Study of Imam Street and Kohne Dezh Neighborhood, Dar- ol-Marhame, Semnan. Town and Country Planning, 13(2), 421-460. [In Persian]. https://doi.org/10.22059/jtcp.2021.325997.670234
مجله آمایش جغرافیایی فضا
دوره 13، شماره 4
بهمن 1402
صفحه 1-20

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار