بررسی روند توسعه فیزیکی کلانشهر کرمانشاه و ارائه الگوی بهینه جهات رشد

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تهران

چکیده

شهر سکونتگاهی‌فضایی، انسان‌ساخت و گسترش‌یابنده است. نظامی که فرآیند رشد و توسعه، تغییرات شکلی و ساختاری را به خود دیده و آن را مدیریت می‌کند. انطباق یا هماهنگی این نظام با یکدیگر برای پایداری شهر امری اجتناب‌ناپذیر است. شهر کرمانشاه به عنوان نهمین کلانشهر منطقه‌ای ایران طی دهههای اخیر با گسترش کالبدی و جمعیتی شدیدی مواجه بوده است. این پژوهش به بررسی کم و کیف این وضعیت و ارائه الگوی بهینۀ جهات رشد این شهر می‌پردازد. این مقاله از نظر هدف کاربردی و از نظر روش، توصیفی ـ تحلیلی است. برای انجام این مقاله در بخش نخست از تصاویر ماهوارهای لندست TM و ETM+ طی بازه‌ی زمانی سالهای 1365، 1370، 1377، 1386، 1389 و 1394 استفاده شد. به منظور آشکار‌سازی تغییرات سطوح و طبقه‌بندی تغییرات در سه کلاس پوششی: 1. کاربری زمین مسکونی و شهری 2. اراضی کشاورزی 3. بایر و فضای باز، از نرم افزار ENVI و روش طبقه‌بندی نظارت شده با حداکثر احتمال (Maximum Likelihood) و میانگین ضریب کاپای بیش از 95 درصد برای کلیه طبقات و تصاویر استفاده شد که نشان از صحت بالا دارد. نتایج نشان می‌دهد که گسترش سطوح شهری و جمعیتی طی سه دهه (65ـ 94) از 3221 هکتار مساحت و 560514 نفر جمعیت به 11432 هکتار و 905602 نفر جمعیت ، یعنی حدود رشد 4 برابر کالبدی و افزایش 1.61 برابری جمعیت رسیده است که بیانگر توسعه کالبدی و جمعیتی سریع طی دوره مذکور بوده است. در بخش دوم بیش از 20 نقشه معیار در رابطه با پارامترهای مؤثر بر گسترش کالبد شهری تهیه و پردازش شدندکه با استفاده از دو روش خوشه‌بندی‌فازی (Fuzzy Clustering) و منطق‌فازی (Fuzzy Logic) در دو محیط نرم‌افزاری MATLAB و Arc GIS اقدام به همپوشانی لایه‌ها و جهات بهینه نمایان شدند. در نهایت مشخص‌گردید که جهات توسعه فیزیکی شهر کرمانشاه در آینده دارای وضعیتی "متوسط و نسبتا مناسب" است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Surveying the trend of Kermanshah Metropolis physical development and developing optimal growth directions

نویسندگان [English]

  • Hossein Hataminejad 1
  • Ramin Ghorbani 2
  • Ebrahim Farhadi 2
1 Associate Professor of Geography and Urban Planning, Tehran University
2 Ph.D. student of Geography and Urban Planning, Tehran University
چکیده [English]

City is a residential space, man-made and expanding. the system that development process, and structural deformation seen it manages. Conformity and harmony with each other for the stability of the system is inevitable. Kermanshah city as the ninth Iran metropolitan region in recent decades has been severe physical expansion and population. this study examines the quality and quantity of this situation and provides optimal conditions for future development deals. the purpose of this article is applied and the approach is Analyticalـdescriptive.to do this in the first part of Landsat TM and ETM + Satellite images over timescales 1986, 1991, 1998, 2007, 2010 and 2015 were used. in order to detect changes in the levels of classification changes cover three classes: residential and urban lands, agricultural lands and open spaces, the software ENVI Supervised classification with maximum likelihood method and the mean kappa coefficient were used more than 95% for all classes, and images that show high accuracy. The results show that urban expansion and population levels in three decades from 3221 hectares to 11432 hectares and 560514 inhabitants and 905602 inhabitants, that is about four times the physical growth and increased 1.61times the population has come to represent the physical development and rapid population during the period. In the second part of more than 20 criteria in relation to map physical parameters of extraction were prepared in a manner library. then, using fuzzy clustering and fuzzy logic in MATLAB software environment and GIS appeared to overlap layers and optimum directions. It turned out that the future development of Kermanshah city in "relatively good-average" are.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Physical expansion
  • Kermanshah
  • map scale
  • clustering
  • fuzzy logic

مراجع

. اطهاری، کمال. 1379. به‌سوی کارآمدی دخالت دولت در بازار زمین شهری. فصلنامه اقتصاد مسکن، شماره 18، سازمان ملی زمین و مسکن.
2. بوچانی، محمد حسین.1385. بررسی عدم تعادل فضایی- اجتماعی شهر ایلام از دیدگاه توسعه پایدار. گزیده پژوهشی از پایان‌نامه کارشناسی ارشد به راهنمایی دکتر مظفر صرافی، دانشگاه شهید بهشتی تهران، ماهنامه شهرداری‌ها، سال ششم، شماره 73، صص 69-66.
3.پوراحمد، احمد. علی ید غار. کیومرث حبیبی. 1382. بررسی روند و الگوی توسعه شهری با استفاده از GIS و RS. نشریه هنرهای زیبا. شماره 16. صص 32-15.
4. پورمحمدی، محمدرضا. 1391. برنامه‌ریزی کاربری اراضی. چاپ هشتم، انتشارات سمت، تهران.
5. سعیدی، نوید. داود کاظمی. 1390. بازشناسی چارچوب توسعه درون‌زا در تناسب با نقد سیاست‌های جاری توسعه مسکن (مهر). نمونه موردی شهر نطنز، مجله پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 75، صص 132-113.
6. شکویی، حسین. 1373. دیدگاه‌های نو در جغرافیای شهری، انتشارات سمت.
7.شمس، مجید . پریسا حجی ملایری.1388. توسعه فیزیکی و تأثیر آن در تغییرات کاربری اراضی شهر ملایر (85-1365). فصلنامه آمایش محیط، شماره هفتم، صص 91-75.
8. شیعه، اسماعیل.1380. مقدمه‌ای بر مبانی برنامه‌ریزی شهری، انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران.
9. حاتمی نژاد، حسین. طاها ربانی.ناصر محمدی ورزنه. صالح اسدی .1391. توسعه کالبدی- فضایی شهر ورزنه و ارائه راهبردهای توسعه آتی شهر. مجله پژوهشی آمایش سرزمین، دوره چهارم، شماره دوم، صص 74-53.
10.حسین‌زاده دلیر، کریم.میرستار  صدر موسوی. رحیم حیدری چیانه. سیده خدیجه رضا طبع. 1389. درآمدی بر رویکرد جدید استراتژی توسعه شهری (CDS) در فرآیند برنامه‌ریزی شهری با تأکید بر چالش‌های فراروی طرح‌های جامع در ایران. فصلنامه فضای جغرافیایی، سال یازدهم، شماره 36، صص 210-173.
11. حسین‌زاده دلیر، کریم.حسن هوشیار. 1385.دیدگاه‌ها، عوامل و عناصر مؤثر در توسعه‌ی فیزیکی شهرهای ایران، مجلّه جغرافیا و توسعه‌ی ناحیه‌ای، شماره‌ی ششم،صص213-226.
12.حجتی اشرفی، غلامرضا.1370. مجموعه قوانین و مقررات شهرداری و شوراهای اسلامی. نشر گنج دانش، تهران.
13. خلیل عراقی، منصور. 1367. شناخت عوامل مؤثر در گسترش بی‌رویه‌ی شهر تهران، دانشگاه تهران.
14. رسولی, مریم, سلمان ماهینی, عبدالرسول, کامیاب, حمید رضا. 1395. تعیین ضرایب مؤثر بر رشد شهری در مدل SLEUTH برای شهرستان های علی آباد، رامیان و آزاد شهر. مجله آمایش جغرافیایی فضا, 6(21): 1-12.
15-رهنمایی، محمدتقی .1369. مجموعه مباحث و روش‌های شهرسازی. (جغرافیا) وزارت مسکن و شهرسازی.
16- زیاری، کرامت‌اله.حافظ مهد نژاد. فریاد پرهیز. 1388. مبانی و تکنیک‌های برنامه‌ریزی شهری. چاپ اول، ناشر: دانشگاه بین‌المللی چابهار، تهران.
17. صدر موسوی، میرستار. رسول قربانی. 1385. پیامدهای زیست‌محیطی گسترش سکونتگاه ها، مطالعه موردی: درۀ اسکوچای. مجله جغرافیا و توسعه ناحیه ای، شمارۀ 8.صص137-156.
18- کاردار، سعید. محمد رحمانی. ساره ملاآقاجانزاده.1388. طرح استراتژی توسعه شهری (CDS) رویکردی: راهبردی و نوین در مدیریت. طراحی و برنامه‌ریزی شهری، فصلنامه راهبرد، شماره 52، صص 199-183.
19- لطفی، صدیقه. ایوب منوچهری میاندوآب. حسن آهار. 1391. تحلیل الگوی گسترش کالبدی-فضایی شهر مراغه با استفاده از مدل‌های کمی. مجله جغرافیا و برنامه‌ریزی (دانشکده جغرافیا)، سال 17، شماره 43، صص 232-191.
20ـ لینچ، کوین.1386.روابط متقابل شهر و روستا در کشورهای درحال توسعه. ترجم محمدرضا رضوانی و داود شیخی، انتشارات پیام، تهران.
21- ماجدی، حمید. 1387. زمین مسئله اصلی توسعه شهری، مجله آبادی. شماره 33، مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.
22- مختاری ملک‌آبادی، رضا. محمد اجزاء شکوهی.یاسر قاسمی.1391. تحلیل الگوی گسترش شهر بهشهر بر اساس مدل‌های کمی برنامه‌ریزی منطقه‌ای. مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال سوم، شماره هشتم، صص 112-93.
23. مرکز  آمار ایران. 1390. گزارش سرشماری عمومی نفوس و مسکن کل کشور.
24. مرکز آمار ایران. 1390. سرشماری عموم و نفوس مسکن، دفتر آمار و اطلاعات استانداری کرمانشاه.
25. مهندسین مشاور طرح و آمایش. 1378. طرح تجدیدنظر طرح جامع شهر کرمانشاه.
26. مهندسین مشاور طرح و آمایش. 1382. طرح جامع شهر کرمانشاه، جلد سوم، انتشاریافته بر روی سامانه جامع مدیریت اسناد الکترونیکی و آرشیو دیجیتال شورای عالی شهرسازی و معماری ایران.
27.موسوی، میرنجف. حسن حکمت نیا. 1385.کاربرد مدل در جغرافیا با تاکید بر برنامه‌ریزی شهری و ناحیه‌ای، نشر علم نوین،یزد.
28.موسوی، میرنجف. رسول یزدانی چهار برج. 1394. تحلیل تناسب کاربری اراضی برای توسعۀ شهر تبریز با استفاده از مدل AHP_OWA مجله پژوهش های جغرافیای برنامه ریزی شهری، دوره 3، شماره 3.
29.میر‌کتولی، جعفر. علی حسینی، حسن رضایی نیا، نشاط عبدالحمید. 1390. آشکارسازی تغییرات پوششی و کاربری اراضی با رویکرد به مجموعه‌های فازی (مطالعه‌ی موردی: شهر گرگان). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره‌ی 79، صص 54-33.
30.Afrakhteh, H. and Bostani Amlashi, Y. 2010. the new method for clustering of wind speed data in wind power stations by FCM and PSO algorithm, computer and electric engineering journal of Iran, 3: 210-214.
31.Barton, Hugh and et al., 2003. Shaping neighborhoods: Argued for health, sustainability and vitally, spoon press, London and New York.
32.Cities Alliance, 2006. City Development Strategy Guidelines: Driving Urban Performance. Washington D.C: Cities Alliance.
33.Jia, Wei ji, Twibell, Rima Wahab, and Underhill, K. 2006. Characterizing urban sprawl using multi-stage remote sensing images and landscape metrics, Computers, Environment and Urban Systems, 30: 861–879.
34.James, A., and Lagro, Jr, 2008. Site Analysis A Contextual Approche to Sustainable Land Planning and Site Design. John Willey & Sons, Inc. Second edition. Hoboken, New Jersey. Mc Gill, ronald (1998), Urban management in developing countries. Cities. 1: 6.
35.Wu, J.G., Jenerette, G.D., Buyantuyev, A. and Redman, C.L. 2010. Quantifying spatiotemporal patterns of urbanization: The case of the two fastest growing metropolitan regions in the United States, Ecological Complexity.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار