تحلیل و برآورد آسیب‌پذیری مساکن شهری در برابر زلزله (مطالعه موردی: شهر گرگان)

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه گلستان

2 دانشجوی کارشناسی‌ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه گلستان

3 دانشیار گروه جغرافیا- دانشگاه گلستان

4 استادیار گروه زمین شناسی دانشگاه گلستان

چکیده

با توجه به رشد جمعیت و افزایش شهرنشینی، وقوع حوادث طبیعی مثل زلزله می‌تواند خسارات و تلفات سنگینی را ایجاد نموده و توسعه‌ی شهرها را دچار وقفه نماید. در همین راستا هدف از تحقیق حاضر، ارزیابی آسیب‌پذیری لرزه‌ای ساختمان‌های شهر گرگان می‌باشد. روش تحقیق پژوهش حاضر با توجه به موضوع آسیب‌پذیری ساختمان‌های شهری در برابر زلزله، از نوع توصیفی-تحلیلی است که پس از شناخت روش‌های مختلف ارزیابی ساختمان‌ها در برابر زلزله و انتخاب روش ارزیابی کیفی مناسب با توجه به شرایط ساخت ‌و ساز منطقه مورد مطالعه و نحوه انجام برداشت‌های میدانی، با بهره‌گیری از روش آریای اصلاح‌شده و استفاده آنالیزهای سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) نظیرSpatial Analysis, Geostatistical analyst و درون‌یابی به روش Krigingضمن تهیه نقشه‌های پیش‌بینی و برآورد شاخص‌های تحقیق و تلفیق معیارها با پیاده‌سازی و اجرای مدل ارزیابی آریا به ارائه برآورد مناسبی از آسیب‌پذیری ساختمان‌های شهری و شناسایی پهنه‌های آسیب‌پذیر شهر در برابر زلزله اقدام شده است. نتایج به‌دست‌آمده نشان می-دهد که در حدود 300 هکتار از مساحت کل شهر گرگان معادل 33/17 در محدوده آسیب‌پذیری از نوع (خرابی و ریزش ساختمان، وجود احتمال تلفات جانی) بر اساس ضرایب خسارت مدل آریا قرار دارند. همچنین تحلیل درجات آسیب‌پذیری نشان می‌دهد که پهنه‌هایی که به دلیل رعایت اصول فنی ساخت‌وساز مطابق با آیین‌نامه 2800 دارای خسارت و آسیب‌پذیری کم بوده و ساختمان احداث‌شده قابل‌استفاده می‌باشند 58/25 درصد از کل فضای ساخته‌شده شهر را به خود اختصاص داده است که عمدتاً در مناطق توسعه و ساخت‌وساز جدید شهری و شکل‌گرفته در چند سال اخیر واقع‌ شده‌اند.
کلیدواژه‌ها: آسیب‌پذیری لرزه‌ای، سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)، مدل ارزیابی کیفی آریا، آنالیز زمین‌آمار (Geostatistical analyst)، شهر گرگان.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Analysis of Vulnerability Indicators of Urban Settlements Against Earthquake (Case Study: Gorgan City)

نویسندگان [English]

  • khodarahm bazi 1
  • noushin sadeghi 2
  • alireza khajeh shakoii 3
  • hamed rezaii 4
1 golestan university
چکیده [English]

Natural events such earthquake can cause to big damage especially growth population and increasing city-sitting and stopped extension city so decreasing city-damaging is a main aim to program city-making. The study surveys evaluation damaging of gorgan's buildings. Method of the study is describing-analyzing that knowing different ways to evaluate buildings that depend on building conditions. Studied zones, methods of field concepts that were used and analyzed by GIS, such spatial geostatistical analysis and studied interior by Kringing method to supply forecasting maps and evaluations with compactions ideal factors from damaging city-buildings at earthquake that 17.33 % of gorgan's zone has possibility of damaging and human events. Biggest zone of the zone that is old using invaluable material for buildings. Analyzed results showed that 25.58 % of gorgan's zone is based on 2800 number protocol that have less-damage that build at new houses at recent years. Natural events such earthquake can cause to big damage especially growth population and increasing city-sitting and stopped extension city so decreasing city-damaging is a main aim to program city-making. Natural events such earthquake can cause to big damage especially growth population and increasing city-sitting and stopped extension city so decreasing city-damaging is a main aim to program city-making. Natural events such earthquake can cause to big damage especially growth population and increasing city-sitting and stopped extension city so decreasing city-damaging is a main aim to program city-making. Natural events such earthquake can cause to big damage especially growth population and increasing city-sitting and stopped extension city so decreasing city-damaging is a main aim to program city-making.
Keywords:
Earthquake damaging, GIS, Aria evaluating qualify model, geostatistical analysis, gorgan city.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Earthquake damaging
  • GIS
  • Aria evaluating qualify model
  • geostatistical analysis
  • gorgan city
ابلقی، علی‌رضا، امیرحسین صحرایی. 1383. بافت­های فرسوده در سکونتگاههای شهری و روستایی و خطر زلزله،  نشریه شهرسازی و معماری هفت شهر، دورۀ 1، شمارۀ 17، 30-43.
2. اسلامی، آرش. 1388. بازنگری کاتالوگ زمین­لرزه­های سده بیستم ایران و پیرامون آن، پژوهشکده زلزله‌شناسی ایران، تهران.
3. آقانباتی، سیدعلی. 1383. زمین­شناسی ایران، انتشارات سازمان زمین­شناسی و اکتشاف معدنی کشور.
4. بیرودیان، نادر. 1385. مدیریت بحران، اصول ایمنی در حوادث غیرمنتظره، انتشارات جهاد‎دانشگاهی مشهد.
5. تقوایی، مسعود و نرگس علی‌محمدی. 1385. زلزله و پیامدها و بحران­های ناشی از آن در شهرها، بنا، شماره 27، 107-83.
6. زنگی­آبادی، علی و نازنین تبریزی. 1385. زلزلۀ تهران و ارزیابی فضایی آسیب­پذیری مناطق شهری، مجلۀ پژوهش­های جغرافیایی، شمارۀ 56.
7. زنگی­آبادی، علی، جمال محمدی، همایون صفایی و صفر قائدرحمتی. 1387. تحلیل شاخص­های آسیب­پذیری مساکن شهری در برابر خطر زلزله؛ نمونۀ موردی: مساکن شهر اصفهان، مجلۀ جغرافیا و توسعه، شمارۀ 12.
8. شاملو، باقر و محمودرضا میوه­چی. 1391. بررسی تأثیر نامنظمی سازه‌ها در پلان و ارتفاع، فصلنامۀ صنعت مقاوم‌سازی و بهسازی، شمارۀ 7.
9. شمس، مجید، جعفر معصومپور سماکوش، شهرام سعیدی و حسین شهبازی. 1390. بررسی مدیریت بحران زلزله در بافت­های فرسوده شهر کرمانشاه مطالعۀ موردی: محلۀ فیض­آباد، فصلنامۀ جغرافیایی آمایش محیط، شمارۀ 13.
10. شیعه، اسماعیل. 1390. با شهر و منطقه در ایران، انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران.
11. عبداللهی، مجید. 1384. مدیریت بحران در نواحی شهری، سازمان شهرداری­های کشور، چاپ دوم، تهران.
12. صادقی جدیدی، الهام.، علی گلی و نادر هاتف. 1395. ارزیابی آسیب‌پذیری مساکن روستایی در برابر زلزله با رویکرد مدیریت بحران در استان فارس، پژوهش و برنامه‌ریزی روستایی، شماره 16، 118-107.
13. علوی، سیدمحسن و محمد مسعود. 1386. برنامه‌ریزی برای کاهش خسارات ناشی از زلزله در نواحی با خطرپذیری بالا نمونۀ موردی محلۀ چیذر تهران، سومین اجلاس بین‌المللی مدیریت جامع بحران در حوادث غیرمترقبه، تهران.
14. غلامی، علیرضا. 1391. مدیریت بحران در سواحل دریای خزر؛ چالش­ها و راهکارها، دفاتر تحقیقات کاربردی استان­های مازندران و گلستان.
15. قائدرحمتی، صفر، امیر گندمکار و امیر خوشکلام پور. 1393. ارزیابی متغیرهای تأثیرگذار بر آسیب پذیری مساکن شهری در برابر زلزله (مطالعه موردی: شهر بروجرد)، آمایش محیط، شماره 24، 103- 83.
16. کلالی‎مقدم، ژیلا. 1394. ارزیابی آسیب‌پذیری سکونتگاه‎‌های حاشیه‌ای و غیر‌رسمی در برابر زلزله (مطالعه موردی: حاشیه شهر مشهد)، پژوهش و برنامه‌ریزی روستایی، شماره 12، 40-17.
17. محمدی ­احمدیانی، جمال، زهرا صحرائیان و فرامرز خسروی. 1389. نقش عوامل مؤثر در آسیب­پذیری کالبدی شهر جهرم در برابر زلزله، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، جلد 14، شمارۀ 17.
18. مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن. 1384. آیین‌نامۀ طراحی ساختمان‌ها در برابر زلزله (استاندارد 2800)، ویرایش سوم، وزارت مسکن و شهرسازی.
19. موسوی، سیدعارف، حسین رجب­صلاحی، ابراهیم جهانگیر و رسول دارابخانی. 1390. برنامه­ریزی کاربری اراضی شهری جهت کاهش آسیب­های ناشی از زلزله با تأکید بر امکان اسکان اضطراری و موقت در ماهدشت، مجلۀ مدیریت شهری.
20. مهندسین مشاور معمار و شهرساز پارت. 1392. طرح جامع شهر گرگان.
 
Arya, A.S. 1967. Design and construction of masonry building in seismic areas, Bulletin, Indian society of earthquake technology.
22.Forrest, T.R. 1978. Group emergence in disasters, in disasters: theory and research, Ebi by E. l. Quarantelli, U.S.A. SAGE Pub.
23.Pelling, Mark. 2003. The vulnerability of cities, Earths can, London.
24.Roca A., Goula, X., Susagna, T., Chavez, J., Gonzalez, M., Reinoso, E. 2006. A simplified method for vulnerability assessment of dwelling buildings and estimation of damage scenarios in Catalonia, Spain, Springer, 12, 141-158.
25.Rybaczuk, K.Y. 2000. GIS as an aid to environmental management and community participation in the Negril Watershed, Jamaica, Computes, environment and urban  systems, 25: 141-165.