بررسی جغرافیایی شبکه‌ریلی ایران به لحاظ پراکندگی با رویکرد آمایش سرزمین

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس‌ارشد برنامه‌ریزی آمایش سرزمین

2 استادیار دانشکده مدیریت، پردیس فارابی دانشگاه تهران

3 استادیار دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران

چکیده

حمل و نقل به عنوان یک عامل بسیار مهم در میزان رشد و توسعه نقش بسزایی ایفا می‌کند. از این­ جهت، راه‌آهن از مهم­ترین عوامل تحول اقتصاد جهان در هنگام انقلاب صنعتی در کشورهای پیشرو در حرکت به سمت توسعه است. کشور ایران به دلیل وسعت زیاد، دسترسی به آب­های آزاد، برخورداری از بندر اقیانوسی و استراتژیک چابهار، قرار گرفتن در مسیر چهار‌راه ریلی دنیا و البته دسترسی به بازار بزرگ ترانزیت ریلی کشورهای آسیای میانه در جابجایی کالاها توسط راه­آهن، توان بسیار بالایی دارد. با توجه به اهمیت حمل و نقل ریلی، در این پژوهش سعی بر این است که در ابتدا پراکندگی جغرافیایی شبکه ریلی بررسی شده و سپس با استفاده از تکنیک VIKORبه رتبه­بندی واحدهای شبکه ریلی پرداخته شود؛ بنابراین با استفاده از این تکنیک در این پژوهش جایگاه و نوع کارایی واحدهای راه­آهن مشخص شود. این پژوهش، به لحاظ ماهیت اکتشافی تحلیلی و به لحاط هدف، توسعه­ای است. در این پژوهش از شاخص­های مورد استفاده توسط راه­آهن جمهوری اسلامی ایران در سال­نامۀ آماری استفاده شده است. این شاخص­ها عبارتند از طول خطوط اصلی، تعداد پرسنل، تعداد مسافر، نفر کیلومتر مسافر، تناژ بار بارگیری­شده، تن کیلومتر بار مرزی، تناژ بار ناخالص کل، تن کیلومتر بار ناخالص، تعداد واگنهای بارگیری، درآمد بار داخلی، درآمد ترانزیت، درآمد بار وارده و صادره. نتایج بیانگر است که برترین نواحی ریلی در کشور واحدهای تهران و خراسان به ­صورت مشترک است. طبق یافته­ها با توجه به این­که مقدار Q در گزینۀ دوم (تهران) برابر با  394/0 و مقدار  Q در گزینۀ اول (خراسان) برابر با صفر است و تفاضل این دو از مقدار 066/0 بیشتر است، گزینۀ اول باید از نظر S و R نیز بهترین رتبه را داشته باشد، که گزینۀ اول (خراسان) از  نظر شاخص­های R وS  بهترین رتبه را ندارد؛ بنابراین گزینۀ یک و دو (واحد خراسان و واحد تهران ) به صورت مشترک به‌عنوان بهترین گزینه معرفی می­گردد. به دلیل بالاتر بودن میانگین مقدار Q (668/0) از 5/0 به‌طورکلی سیستم حمل و نقل ریلی در کشور وضعیت مناسبی ندارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Geographical survey of the Iranian rail network with the approach land use planning

نویسندگان [English]

  • Raziyeh Majidi 1
  • Mohammad Mirei 2
  • SeyedAbbas Ahmadi 3
1 Teacher/ Education
2 Assistant Professor / Tehran University
3 Assistant Professor / Tehran University
چکیده [English]

Transport as an effective factor in the growth and development of communities plays an important role. Development of the transport network will lead to fundamental changes in economic activity. Railroad of the most important factors of global economic development during the industrial revolution in the leading countries in moving towards development. Iran, due to rail crossroads of the world is very high on the path of movement of transit goods from the Central Asian countries. So, in this article is to examine the geographical distribution of the rail network, then using the technique VIKOR paid to the rankings of the rail network, The present study was cross-sectional in nature and in terms of the objective, is developing. In this study, the indicators used by the Islamic Republic of Iran railway used. These indicators include: length of main lines, the number of employees, number of passengers, one passenger kilometers, tonnage of loaded, load tonne-kilometer border, total gross tonnage, the gross tonne-kilometer, the number of wagons loading, domestic load income, income transit and revenue incoming and outgoing cargo.
The results revealed that that the best areas of Tehran and Khorasan rail is common in the country. As well as with Iran at the crossroads of the world rail axis East is of great importance, this are the only ocean port, the port will be connected to the rail network, so the shortest route for transit goods Central Asian countries, the transit market. The rail network connecting all strategic points in this regard to land use objectives will be achieved.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Network Rail
  • the rail units
  • VIKOR
1.آمار نامه حمل و نقل ریلی. 1392.
2. ابراهیم­زاده، عیسی. 1389. آمایش سرزمین و برنامه‌ریزی محیطی در جنوب شرق. انتشارات اطلاعات، چاپ اول.
3. اختیاری، مصطفی.1391. معرفی یک روش ویکور توسعه‌یافته برای رتبه­بندی اعتباری مشتریان بانک­ها" مطالعات مدیریت صنعتی، سال 9، شماره 25 : 179-161.
4. امیری، مقصود. 1386. تصمیم­گیری گروهی برای انتخاب ابزار ماشین با استفاده از روش ویکور فازی، مطالعات مدیریت صنعتی، سال 6 شماره 16: 188-167.
5. بابایی، مجید. 1390. تدوین نقشۀ راه حمل و نقل ریلیرت اجتناب نا پذیر در راستای تحقق چشم­انداز (توسعۀ سبز/ هوشمند و ایمن) سیزدهمین همایش حمل و نقل ریلی. مرکز همایش‌های رازی.
6. بیضایی، سیدابراهیم. 1384. ارائه مدل-های تعیین عوامل مؤثر بر ارزش افزوده بخش حمل و نقل و تولید ناخالص داخلی کشور: پژوهش­نامۀ حمل و نقل شماره 2 سال اول، بهار: 6.
7.پوراصغر، فرزام. رضا ویسی. 1390. آمایش سرزمین مبنایی برای توسعۀ صنعت گردشگری پایدار، فصلنامۀ علوم اقتصادی، سال چهارم، شماره 14، صص200-186.
8. پهلوانی، مصیب. حسین مهرابی بشرابادی و مهلا افشارپور. 1392. "بررسی تاثیر توسعۀ زیرساخت­های حمل و نقل بر رشد اقتصادی استان­های ایران،فصل­نامۀ تحقیقات مد­ل­سازی اقتصادی، شماره 16 تابستان 1393: 105.
9. پیشنهادات برای تدوین سیاست­های کلی برنامه ششم. 1393. مرکز مطالعات و پژوهش‌های بنیادی انقلاب اسلامی. مرکز پژوهش‌های بنیادی.
10. تولایی، سیمین. 1375. درآمدی بر مبانی جغرافیای اقتصادی، چاپ اول، جهاد دانشگاهی.
11. جبرائیل­اوغلی، ناصر. 1392. مسئولیت متصدیان حمل و نقل زمینی، www.na3er.ir
12. حسینی، میرعبداله و همکاران. 1391. خدمات پشتیبانی تجاری و توسعه تجارت: تخمین اثرات (ایران و منتخبی از کشورها) فصل‌نامه پژوهش­نامه بازرگانی. شماره 64.
13.دل­انگیزان، سهراب. امید همتی. 1391. بررسی تأثیر رشد بخش حمل و نقل بر رشد اقتصادی ایران (1387-1355). دومین همایش ملی راهکارهای توسعه اقتصادی با محوریت برنامه‌ریزی منطقه‌ای.
14.ساسانپور، فرزانه. سامان حیدری، اسماعیل پیری و باقر احمدی. 1397. تحلیل عدالت فضایی در استان کرمان. مطالعه موردی: بخش شبکه‌های ارتباطی استان کرمان. مجله آمایش جغرافیایی فضا، فصلنامه علمی- پژوهشی دانشگاه گلستان سال هشتم. شماره مسلسل سی‌ام.
15.شریفی، نورالدین. 1390. جایگاه حمل و نقل و تاثیر آن بر دیگر بخش­های اقتصادی کشور: یک تحلیل داده- ستانده، فصلنامه علمی پژوهشی، پژوش­های رشد و توسعۀ اقتصادی، سال دوم، شماره پنجم، صص 237-207.
16. فلاح­کهن، حمیدرضا. 1390. هزینه­های خارجی ناشی از فعالیت بخش حمل و نقل کشور دفتر بودجه و تشکیلات.
17. نصرازادانی، مسعود. رئوف عباسی. 1389. بررسی فرصتها و مشکلات ترانزیت ریلی و راهکارهایی برای بهبود مدیریت آن. دومین همایش ملی مهندسی عمران. دانشگاه آزاد واحد خمینی­شهر.
18.نصیری هنده خاله، اسماعیل. 1397. تحلیل نابرابریهای فضایی توزیع خدمات شهری با رویکرد عدالت فضایی با استفاده از مدل ویکور. مطالعه موردی: شهر قزوین. مجله آمایش جغرافیایی فضا، فصلنامه علمی- پژوهشی دانشگاه گلستان. سال هشتم. شماره مسلسل بیست و هشتم.
19.نگاهی به حمل و نقل مسافر جاده‌ای. 1386. وزارت راه و شهر سازی. سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای.
20. یقینی، مسعود. مهدی نوری و مسعود قلی‌پورثمین. 1385. سیستم برنامه­ریزی منابع سازمان در راه­آهن جمهوری­اسلامی‌ ایران، هشتیمن کنفرانس بین­ المللی حمل و نقل ریلی، انجمن حمل‌ونقل ریلی. دانشگاه علم و صنعت. شهریورماه.
21.Bougheas, C.S,O.D., Edgar and morgenroth, L.W. 1999. ”in frastluctule, transport costs and trade” journal of international economics, 47: 69-189, https://doi.org/10.1016/S0022-1996(98) 00008-7
22.Emranulhaqe, Mand Donj Heon Kim. 2003. ”Public investment in transportation and communication and growth”: a A dynamic oanel approach, center for groth and business cycle research, the university of Manchester. https://ideas.repec.org/p/man/cgbcrp/31.html
23.Esterly,w and rebelo, S. 1993, ”Fiscal policy and economic growth: an emprivical investigation”. Tournal of molletary ecollomics, 32: 417-458. Assessment Stockholm environmental institute publications. www.nber.org/ papers/w4499
24.Jiwattanakul Paisarn, Piyapong, Robert B. nocand and Daniel J. Graham, 2010. ”Causal linkages between highways and sector_level employment”, Transportation research palt. A: policy and practice, 44(4): 265-280. 
www.sciencedirect.com /science/article/pii/ S0965856410000182.
25.Loo, B.P.Y. Chen, C. and Chan, E.T.H. 2010. Rail-based transit - oriented development: Lesson from New York City and Hong Kong, Landscape and Urban Planning, 97: 202-212. www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0169204610001283
26.Opricovic, S. and tzeng G. 2007. Compromise soluothion by MCDM methods: a comparative analysis of VIKOR and TOPSIS, European. Journal of operational research, 156(2): 445-455.citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.549.921&rep=rep1
27.Opricovic, S. and Tzeng, G. 2007. Extended VIKOR method in comparison with outranking methods, S., European journal of operational research, 178(2), 514-529.      https://pdfs.semanticscholar.org/d86a/84ef098d32d89ee93dd0e812d0c763774616.
28.Takahashi, Takaaki. 2006. ”Economic Geography and endogenous Determination of transport technology,” Journal of urban economics, 60: 498-518. www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0094119006000453
29.Tong, Jian, Wen, Haitao, Xuemei, Fan and Kummer, Sebastian, 2010. ”Designing and decision making of transport chains between chinaand germany’, international Journal of intelligent systems and applications, 2:1-9, www.mecs-press.org/ijisa/ijisa-v2-n2/IJISA-V2-N2-1.pdf  
30.Ramirez, Maria Teresa. 1999. Railroads and Colombia economy “central bank of Colombia available at: www.econometricsociety.Org/meeting/wc00/pdf/0043.pdf citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/ download? doi=10.1.1.200.8092&rep=rep1