سنجش و ارزیابی میزان پایداری اجتماعی در کلان‌شهر مشهد، ‏ با تاکید بر پنج محله مورد مطالعه ‏

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

امروزه ابعاد اجتماعی توسعه به دلیل فراهم سازی زمینه‌های پیشرفت در سایر ابعاد توسعه پایدار، دارای اهمیت ویژه ای است. براین اساس در این پژوهش به بررسی و سنجش میزان پایداری اجتماعی در شهر مشهد پرداخته شده است. پژوهش حاضر به لحاظ هدف از نوع کاربردی بوده که با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است. در این پژوهش ابتدا از طریق مطالعات کتابخانه‌ای، عوامل و پارامتر‌های موثر بر پایداری اجتماعی در 5 مفهوم و 14 شاخص تعیین و تعریف عملیاتی شدند. سپس پنج محله براساس ویژگی های اجتماعی، اقتصادی و کالبدی به روش نمونه گیری تصادفی از سطح شهر مشهد انتخاب، و با استفاده از ابزار پرسشنامه اطلاعات مورد نیاز از 323 خانوار ساکن در محلات نمونه جمع آوری شد، در مرحله بعد با تلفیق هر گویه در شاخص مربوطه و مجدد با ترکیب شاخص های هر مولفه با یکدیگر در محیط نرم افزاری SPSS ، ماتریس اولیه تصمیم گیری تشکیل گردید. سپس ضمن تعیین وزن مولفه های پایداری اجتماعی با بهره گیری از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، از طریق روش الکتره وضعیت محلات مورد مطالعه از نظر مولفه‌های پایداری اجتماعی مورد سنجش و ارزیابی قرار گرفت. نتایج حاصل از تحقیق نشان داد که محلات مورد مطالعه دارای سطوح متفاوتی از نظر پایداری اجتماعی هستند، به طوری که براساس نتایج محله جاهد شهر و سرافرازان در جایگاه اول و دوم از نظر پایداری اجتماعی، محله جانبازان و بهشتی در جایگاه سوم و محله نیزه در جایگاه چهارم از نظر پایداری اجتماعی قرار دارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Estimation and Evaluation of Social Sustainability in the Metropolitan City of ‎Mashhad, With an Emphasis on Five Neighborhoods as Case Studies ‎

نویسندگان [English]

  • mohammad rahim rahnama 1
  • sayed mostafa hosseini 2
1
2
چکیده [English]

Abstract Nowadays, the social dimensions of development are of an utmost importance, ‎they since pave the way for the backgrounds of progress in other dimensions of ‎constant development. For the same reason, the current research is concerned ‎with an estimation and evaluation of the level of social stability in Mashhad city ‎with an emphasis on sample neighborhoods. This research is applied in its goal ‎done in a descriptive-analytic method. In this research, the factors and ‎parameters influential on social stability were defined in 5 concepts and 14 ‎indexes for operation. Then, 5 neighborhoods from Mashhad city were chosen ‎by random sampling based upon social, economic and physical characteristics. ‎The required data was collected using questionnaires from 323 families of the ‎sample neighborhoods. In the next step, by mixing each item in its related index ‎and again mixing the indexes of each component together in the SPSS software, ‎the primary matrix of decision-making was formed. Then, alongside weighing ‎the components of social stability through Analytical Hierarchy Process (AHP), ‎the situation of the neighborhoods were estimated and evaluated from the ‎viewpoint of their components of social stability through the ELECTRE ‎technique. The results of the study indicate that the studied neighborhoods ‎enjoy various levels of social stability, and jahed Shahr and Sarafrazan ‎neighborhoods are in the first two places in regard to the level social stability, ‎janbazan and Beheshti neighborhoods are in the third place and Neyze ‎neighborhood is in the fourth position of the level of social stability. ‎ Key words: Social Sustainability, Neighborhood, Analytical Hierarchy Process ‎‎(AHP), ELECTRE technique, Mashhad City‎

کلیدواژه‌ها [English]

  • Social Sustainability
  • Neighborhood
  • Analytical hierarchy process (AHP)
  • ‎ELECTRE technique
  • Mashhad City
  1. انصاری ارجمند، محسن. سیدمصطفی حسینی و گلشن کاویان‌پور، سنجشسرمایهاجتماعیدرمحلاتشهرمشهد (مطالعهموردی:محلاتمنطقه3)،فصلنامه مطالعات اجتماعی و فرهنگی خراسان، دوره ده، شماره سی و هفت، خراسان جنوبی.
  2. اطهاری، جمال.1383. تحولات نظام مدیریت فضایی و شهری برایتوسعة پایدار محله‌ای در فرانسه. چکیده مقالات همایش توسعهمحله‌ای، تهران، شهرداری تهران.
  3. الیوت، آ.جنیفر.1378. بررسی مفاهیم توسعة پایدار، مترجم: احمد بالان، ماهنامه جهاد، دورهنوزدهم، شماره‌هایدویست و هجده و دویست و نوزده، تهران، وزارت جهاد کشاورزی.
  4. پورطاهری،مهدی. حمداله سجاسی قیداری و طاهره صادقلو. 1389. سنجش و اولویت‌بندی پایداری اجتماعی در مناطق روستایی با استفادة از تکنیک رتبه‌بندی براساس تشابه به حل ایده آل فازی(مطالعه موردی: دهستان حومه بخش مرکزی شهرستان خدابنده). مجله پژوهش‌های روستایی، دوره یک، شمارهیک.
  5. چپ من، دیوید. 1384. آفرینش محلات و مکان‌ها در محیط انسان‌ساخت. ترجمه: شهرزاد فریادی و منوچهر طبیبیان، تهران، دانشگاه تهران.
  6. رصافی، امیرعباس و شیما زرآبادی‌پور.1388. بررسیتوسعة پایدار حمل‌ونقل در ایران با استفاده از تحلیل چند هدفی. علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره یازدهم، شماره دو.
  7. رضوانی، محمدرضا وحسین منصوریان.1387. سنجش کیفیت زندگی: بررسی مفاهیم، شاخص‌ها، مدل‌ها و ارائه مدل پیشنهادی برای نواحی روستایی.فصلنامة روستا و توسعة، دوره یازدهم، شماره سوم،موسسه پژوهش‌هایبرنامة‌ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعة روستایی وزارت جهاد کشاورزی.
  8. زارع شاه‌آبادی، اکبر. مسعود حاجی‌زاده میمندی و خدیجه زارع بیدکی.1392. سنجش پایداری اجتماعی در بین محلة‌های قدیم و جدید شهر یزد. فصلنامة مطالعات جامعه‌شناختی شهری، سال سوم، شماره هفت، تهران.
  9. سالمی، مریم. محمدرضا حمزه‌ای و علی‌اصغر میرک‌زاده.1390. سنجش پایداری اجتماعی زنان روستایی شهرستان سنقر. مطالعات اجتماعیروان‌شناختی زنان، سال نهم، شماره یک، تهران، دانشگاه الزهرا.

10. سرایی، محمدحسین. سیدمصطفی حسینی. 1393. کاربرد تکنیک‌های نوین تصمیم‌گیریچندمنظوره در برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای.چاپ اول. یزد، دانشگاه یزد.

11. شکوهی، محمد اجزا و سیدمصطفی حسینی. 1394. سنجش و ارزیابی کیفیت زندگی در جهت دست‌یابی به توسعه پایدار (مطالعه موردی: محلات شهر یزد). فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، سال چهارم، شماره پانزدهم، اصفهان.

  1. صالحی، اسماعیل. 1387. ویژگی‌های محیطی فضاهای شهری امن. تهران، مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی و معماری.

13. صفایی‌پور، مسعود و حبیبه روزبه،1392. هویت و توسعة پایدار محله‌ای در شهر شیراز مورد: محله فخرآباد.فصلنامهجغرافیا و توسعة، دوره یازده، شماره سی و یک.

  1. عامری، محمود.مجیدعباسپور.روح‌الهکاظمیو فاطمه زاهد. 1390.ارائه الگویی جهت جلب مشارکت مردم در طرح‌هایتوسعة پایدار حمل‌ونقل زمینی.فصلنامةعلوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره سیزدهم، شماره دوم، تهران، دانشگاه آزاد.

15. عاشورلو، محراب.1391. تحلیل شاخص‌های پایداریمحله‌ای در منطقه سه شهر اصفهان.پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد، استادراهنما: صفر قائد رحمتی، دانشگاه یزد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، گروه جغرافیا و برنامة‌ریزی شهری.

16. فتاحی، احداله. ناصر بیات. علی امیری و رضا نعمتی. 1392. سنجش و اولویت‌بندی پایداری اجتماعی در مناطق روستایی شهرستان دلفان با استفادة از مدل تصمیم‌گیری وایکور(مطالعه موردی: دهستان خاوه شمالی)، فصلنامةبرنامة‌ریزیمنطقه‌ای، سال سوم، شمارهیازدهم، قشم.

  1. کامیار، غلامرضا.1379. حقوق شهرسازی، تهران، امجد.

18. مشکینی،ابوالفضل.کاظم برهانی و رضا شعبان‌زاده نمینی،1392. تحلیل فضایی سنجش پایداری اجتماعی شهری(موردمطالعه: مناطق 22 گانه شهر تهران). فصلنامة جغرافیا، سال یازدهم، شماره سی و نهم،تهران.

  1. مهندسین مشاور فرنهاد. 1387. چشم‌انداز و الگوی عمومی توسعة و عمران کلان‌شهر مشهد. مشهد، شهرداری مشهد.
  2. مولدان، بدریچ و سوزان بیلهارز.1381. شاخص‌هایتوسعة پایدار، ترجمه: حداد تهرانی و ناصر محرم‌نژاد. تهران، سازمان محیط زیست.
  3. نظرپور، محمدنقی.1378. ارزش‌ها و توسعة: بررسی موردی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. تهران، مازیار.

22. Carmona, Matthew. Heath, Tim. Oc, Taner and Tiesdell Steve, 2003. Public Places, Urban Spaces.New York, Architectural Press.

23. Colantonio, A.and Shiers, D. 2007. Measuring social sustainability: best practice from urban renewal in the EU.Oxford Brookes University, Oxford.

24. Dempsey, N., Brown, C., and Bramley, G. 2012. The key to sustainable rban development in UK cities? The influence of density on social sustainability. Progress in Planning, 3: 77,UK.

25. Haughton, G., and Hunter, C. 2005. Sustainable Cities, London, Taylor & Francis e-Library.

26. Epley, R.D.and Menon, M. 2007. A Method of Assembling Crosssectional Indicators into a Community Quality of Life, Social Indicators, 28: 2.

27. Hugh, B. 2000. Sustainable communities: The potential for eco-neighborhoods. London, Earth scans Publication Ltd.

28. Li, Feng, Liu, Xusheng, Hu, Wang, Rusong, Yang, Weneui, Li, Dong, and Zhao, Dan, 2009. Measurement indicators and an evaluation approach for assessing urban sustainable development: A case study for China’s Jining City, Landscape and Urban Planning, 90: 3-4,Michigan.

29. Long, Danial, 2003. A Toolkit of Indicators of Sustainable Communities. Liverpool: John Moores University, Housing Corporation and European Institute for Urban Affairs.

30. Rob, Krueger and Savage, Lydia, 2007. City-regions and social reproduction: A place for sustainable development?. International Journal of Urban and Regional Research, Vol. 31, No. 1, Cambridge.

31. Sarai, Mohammad Hossein, Hosseini, Seyed Mostafa, Abbasi, Zahra and Kobra Sorkhkamal. (2015). Evaluation Quality of Life in Yazd City, Cumhuriyet Science Journal, 36: 3‎.

32. Samuelsson, Bo and Azar, Chiristian, 2004. From Here to Sustainability–Is the Lisbon/Goteborg agenda delivering?Chalmers University of Technology, Centre for Environment and Sustainability.

33. Tudela, Alejandro, 1999. Development of a multi criteria framework to analyses inter-urban transport investments: an improved analytic hierarchy process in Institute for Transport Studies. Leeds, University of Leeds.

34. Zellner, Moria, 200. A new framework for urban sustainability assessment: Linking complexity, information and policy, Computers, Environment and Urban Systems. Environment and Urban Systems,32: 6, New York.