تحلیل چرخه شهرنشینی در کلان منطقه خراسان

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

عضو هئیت علمی دانشگاه محقق اردبیلی

چکیده

هدف مقاله حاضر بررسی چرخه شهرنشینی با مورد نمونه کلان منطقه خراسان در طول پنجاه و پنج سال اخیر بین سالهای 1335 تا 1390 می باشد. داده‌های به کار رفته در این تحقیق آمارهای جمعیتی شهرهای منطقه خراسان در هشت دوره سرشماری از سال 1335 تا 1390 می باشد. تحقیق حاضر از لحاظ هدف بنیادی و کاربردی و ماهیت و روش تحقیق توصیفی و تحلیلی است . در این تحقیق ابتدا به طور خلاصه چرخه شهرنشینی و بعد ادبیات تحقیق در این زمینه بررسی شده است. سپس تحولات شهرنشینی در کلان منطقه خراسان در پنجاه و پنج سال اخیر بررسی شده و چرخه شهرنشینی در شبکه شهری کلان منطقه خراسان مورد ارزیابی قرار گرفته است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که نظام شهری کلان منطقه خراسان با چرخه شهرنشینی مطابقت ندارد و عامل سیاسی – اجتماعی مهاجرت افغانها به این منطقه به عنوان عامل خارجی و تحولات جمعیتی به عنوان عامل داخلی مهمترین عوامل تاثیر گذار بر این الگوی شهرنشینی بوده اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Urbanization cycle analysis in the macro region of Khorasan

چکیده [English]

macro region of Khorasan (including Khorasan-e-Razavi, North Khorasan, and South Khorasan) with a population of 7594321, 68/11 percent of them living in 119 urban areas in 2011, has passed a vicissitudinous process and pattern of urbanization and urban growth. to explain the patterns of urbanization and urban growth in Iran the models and theories of positivist approach and era have been used in nationally or provincially confined levels while those attitudes and models are either outdated or have been substantially modified. Thus,The aim of this paper was to investigate the urbanization cycle in sample case of macro region of Khorasan during the past fifty-five years from1335 to 1390. The data used in this study is demographic statistic of Khorasan region cities in eight census periods from 1335 to 1390. In terms of purpose the current study is a basic and applied research and the nature and method of the study is descriptive and analytical. This paper briefly surveys urban cycle at first and then the research literature in this area is reviewed. Then the Urbanization changes in the macro region of Khorasan in the recent Fifty-five years are studied and the urbanization cycle in the urban network of Khorasan region is evaluated. Some of the affecting factors on the patterns and trends of urbanization especially in the study area have been demographic (natural population growth and sever migration from rural areas to urban areas) and social-political (the presence of Afghan refugees in Iran in the last fifty years) that did not have an established structure and can be used to explain the failure to comply between the patterns and trends of urbanization in the area and the urban cycle theory.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Urbanization cycle
  • cities
  • macro- region of Khorasan

مراجع

  1. پاپلی یزدی، محمد حسین. 1368. اثرات سیاسی حضور پناهندگان افغانی در خراسان، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی،زمستان 1368،شماره 15، مشهد.
  2. تقوایی، مسعود و میر نجف موسوی. 1388. نقدی بر شاخص‌های نخست شهری و ارائه ی شاخصی جدید، مجله جغرافیا و مطالعات محیطی، سال اول شماره 1.
  3. حاتمی نژاد، حسین؛ پور احمد، احمد؛ منصوریان، حسین؛ رجایی، عباس. 1392. تحلیل مکانی شاخصهای کیفیت زندگی در شهر تهران، مجله پژوهشهای جغرافیای انسانی، دوره 45، شماره 4، زمستان 1392، تهران.
  4. داداش پور،‌هاشم و مولودی،جمشید. 1390. بررسی و تحلیل ساختار سلسله مراتب شهری در استان اردبیل، مجله فضای جغرافیایی، سال یازدهم، شماره 34، اهر.
  5. زنگی آبادی، علی و صابری، حمید. 1389. بررسی و تحلیل ساختار سلسله مراتب شهری ایران 1375- 1385، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 96، اصفهان.
  6. زیاری، کرامت اله و موسوی، میر نجف. 1384. بررسی سلسله مراتب شهری استان آذربایجان غربی، مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان(علوم انسانی) جلد هجدهم، شماره 1، اصفهان.
  7. سجادی، ژیلا؛ علیزاده، کتایون. 1380. بررسی روابط مکانی–فضایی مادرشهرهای منطقه­ای با مراکز جمعیتی پیرامون آنها: مورد مادرشهر مشهد و شهر طرقبه، مجله دانشکده علوم زمین، شماره­های 4 و 5 ، تهران.
  8. سیف الدین، غرانک؛ منصوریان حسین؛ پوراحمد، احمد؛ درویش زاده، روشنک. 1393. فرایندها و الگوهای شهرنشینی در ایران، مجله مطالعات و پژوهشهای شهری و منطقه ای، سال ششم، شماره بیست و یکم، تابستان 1393، اصفهان.
  9. رخشانی نسب،حمید رضا؛ ضرابی،اصغر. 1389. تحلیل روند تحولات سلسله مراتب شهری ایران طی سال‌های 85 – 1365، فصلنامه جمعیت، پاییز و زمستان 1389، شماره 73 و 74، تهران.

10. فرهودی، رحمت اله و همکاران. 1388. چگونگی توزیع فضایی جمعیت در نظام شهری ایران طی سالهای 1335 تا 1385،پژوهشهای جغرافیای انسانی، دانشگاه تهران،شماره 68، تابستان، تهران.

11. شاطریان، محسن؛ اشنویی، امیر؛ زارعی فرشاد، حمید.1390. تحلیل و مقایسه­ی توزیع اندازه­ی شهرها در سیستم شهری ایران و کشورهای همسایه پژوهش­های جغرافیای انسانی، شماره78، زمستان1390، تهران.

  1. شالین، کلود. 1372. دینامیک شهری یا پویایی شهرها، ترجمه اصغر نظریان، انتشارات آستان قدس رضوی، مشهد.
  2. عارف زاده، محمد امین. 1385. مدل تطبیق سازی نخست شهر و چهار شهر در تقسیمات استان خراسان، مجله علوم جغرافیایی، شماره 1، بهار 1385، تهران.
  3. عظیمی، ناصر. 1381. پویش شهرنشینی و مبانی نظام شهری، نشر نیکا، مشهد.
  4. مرکز آمار ایران. 1390. گزیده اطلاعات سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1390، قابل دسترس در www.amar.org.ir
  5. مرکز آمار ایران: سرشماریهای عمومی نفوس و مسکن سال­های 1335، 1345، 1355، 1365، 1370، 1375، 1385 و 1390.
  6. نظری، علی اصغر. 1367. جغرافیای جمعیت ایران، انتشارات گیتاشناسی، تهران.

18. نظریان، اصغر. 1372. شبکه شهری و نظام سلسله مراتبی شهرهای ایران، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت معلم تهران،دوره جدید، شماره1،تهران.

  1. نظریان، اصغر . 1388. پویایی نظام شهری ایران، انتشارات مبتکران، تهران.
  2. نظریان، اصغر . 1373. نظام سلسله مراتبی شهرهای ایران، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 32، مشهد.

21. هورکاد، برنار؛ طالقانی، محمود . 1367. جمعیت ایران در 1365، بحبوحه درگیریهای موجود در عراق و افغانستان، ترجمه ابوالحسن سروقد مقدم، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، پائیز 1367، شماره 10، مشهد.

22. یزدانی، محمد حسن؛ اصغر، نظریان، احمد، پوراحمد . 1386. بررسی شهرنشینی دیفرانسیل در ایران، مجله برنامه ریزی آمایش فضا، دور یازدهم، شماره اول(پیاپی 59)، تهران.

  1. Abou Korin Antar, A. 2014. Small-size urban settlemen ts: Proposed approach for managing urban future in developi ng countries of increasing technological capabilities, the case of Egypt, Ain Shams Engineering Journal 5, 377–390.
  2. Docampo, M.G. 2014. Theories of Urban Dynamics, International Journal of Population Research, Volume 2014, Article ID 494871, 11.
  3. Gedik, A. 2003. Diffferential urbanization in: (1955–2000). 43rd Congress of European Regional Science Association, Finland, August 27-30, 2003. Geographer 3(1): 1-11.
  4. Geyer, H.S. 1996. Expanding the Theoretical Foundation of the Concept of Differential Urbanization, Tijdschrift voor Economische en Sociale Geografie 87, pp.44- 59.
  5. Geyer, H.S., and Kontuly, T. 1993. A Theoretical Foundation for the Concept of Differential Urbanization, International Regional Science Review, 15 (3): 157-177.
  6. Geyer, H.S. and Kontuly, T. 2008. Historical Perspectives on Differential Urbanization (pp. 1- 24). Lanham, Maryland: University Press of America.
  7. Geyer, H.S. 1993. African urbanization in Metropolitan in South Africa - Differential urbanization perspectives; Geojornal, 30: 3.
  8. Geyer, H.S. 2003. Differential urbanization in Southern Africa and its consequences for spatial development policy; African Urban Quarterly, 4: 276-91.
  9. Henderson, V. 2002. Urbanization in developing countries. The World Bank Research Observer, 17: 89-112.
  10. Novotna, M., Preis, J., Kopp, J., and Bartos, M. 2013. Changes in migration to rural regions in the Czech Republic: Position and Perspectives, Moravian Geographical Reports, 21(3): 37-54.
  11. Pacione, M. 2009 urban geography, a global perspective, Routledge, London and Newyork.
  12. Richardson, H. 1980. Polarisation reversal in developing countries, Papers of the Regional Science Association 45: 67–85.
    1. United Nations. 2014. World Urbanization Prospects the 2014 Revision (United Nations)

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار